Tetanoz, Clostridium tetani adlı bakterinin neden olduğu bir hastalıktır. Bu bakterinin salgıladığı toksinler, sinir sistemini etkileyerek ağrılı kas kasılmalarına sebep olur. Tetanoz, özellikle çene ve boyun kaslarını etkiler ve solunum sistemini tehdit edebilir. Tetanoz aşısı ile önlenebilen bir hastalıktır ancak aşısız bireylerde ve gelişmekte olan ülkelerde hala görülebilir. Tetanozun farklı tipleri vardır: jeneralize, neonatal, lokal ve sefalik tetanoz. Hastalığın nedeni, C. tetani bakterisinin toksinleriyle meydana gelir ve genellikle derin yaralanmalar sonucunda ortaya çıkar. Tetanoz vakaları genellikle aşısız veya aşıları güncel olmayan bireylerde görülür ve insandan insana bulaşmaz. Yaralanmalar, delinmeler, cerrahi operasyonlar, hayvan ısırıkları, enfeksiyonlar ve yetersiz aşılar tetanoza yol açabilir.
Tetanoz Nedir?
Tetanoz , bireyin sinir sistemini etkileyen, özellikle de çene ve boyun kaslarında ağrılı kas kasılmalarına yol açan clostridium tetani adı verilen bakteriyel bir toksinin neden olduğu ciddi bir hastalıktır. Tetanoz bireyin solunum sistemine müdahale edebilir ve ölümcül bir tehdite yol açabilir.Halk arasında aynı zamanda kazıklı humma olarak adlandırılan tetanoz belirti ve semptomları antik kaynaklarda da yazılı olan, bilinen en eski hastalıklardan bir tanesidir.
Dünyanın gelişmiş bölgelerinde düzenli uygulanabilen tetanoz aşısı sayesinde tetanoz vakası çok nadir görülürken, aşısını güncellememiş bireyler ve gelişmekte olan ülkeler için halen bir tehdit olarak varlığını sürdürmektedir. Tetanozun aşı ile alınan önlem haricinde doğrudan bir tedavisi yoktur. Bu sebeple yapılan tıbbi müdahaleler tetanoz toksinin etkileri ortadan kalkana kadar komplikasyonları yönetmeye odaklanır.
Tetanoz Türleri Nelerdir?
Tetanoz temel olarak aşağıda ki dört tip halinde gözlenir.- Jeneralize (yaygın) tetanoz
- Yenidoğan tetanozu
- Serebral tetanoz
- Lokalize tetanoz
Doğum sonrasında annede gelişen tetanoz hastalığı maternal tetanoz, bebekte gelişen tetanoz hastalığı ise yenidoğan tetanozu olarak adlandırılmaktadır. Annenin gebelik sırasında tetanoz aşısı yaptırması anneyi maternal tetanoz bebeği ise yenidoğan tetanozundan korunmaktadır.
Serebral tetanoz hastalığı tutulumu kafa kas ve sinirleri ile sınırlıdır. En sık olarak kafa yaralanmaları, göz yaralanmaları, dişe yönelik girişimler, orta kulak iltihabı gibi nedenlerle ortaya çıkmaktadır.
Tetanoz hastalığının en az görülen türü lokalize tetanozdur. Hastalık tek kas grubunda görülmektedir.
Tetanoz Neden Olur?
Tetanoz, toprak, toz ve hayvan dışkısında doğal olarak bulunan Clostridium tetani isimli bakteri sporları tarafından üretilen bir toksinden kaynaklanır. Bu sporlar derinin üst tabakalarını aşan, derin bir et yarasına girdiğinde, güçlü bir toksin olan tetanospazmin üretebilen bakterilere dönüşürler. Bu toksin bireyin kaslarını kontrol eden sinirleri, yani motor nöronları bozar ve bireyde doğrudan tetanozun ana belirti ve semptomları olan kas sertliğine ya da spazmlara neden olabilir.Neredeyse bütün tetanoz vakaları ya hiç aşılanmamış bireylerde veya 10 yıllık pekiştirme aşılarını uygulamayan bireylerde görülür. Tetanoz, insandan insana bulaşabilen bir hastalık değildir.
Bununla birlikte çeşitli faktörler tetanoz olma riskini artırabilir. Bunlar arasında öncelikle tetanoza karşı güçlendirici aşı olmama veya aşıları güncel tutmamak, tetanoza neden olan bakterinin sporlarının yaralı dokuya girmesine izin verecek türden bir yaralanma veya çivi, iğne ya da kıymık gibi yabancı bir cismin batması sonucunda yaralanma tetanoz vakalarını gelişmesine yardımcı olacaktır.
Vücut piercingi, dövme, ve enjeksiyon ilaçları dahil olmak üzere delinmeden kaynaklanan yaralar, kurşun yaraları, kemiklerde çoklu kırık, yanık, cerrahi yaralar, enjektör ile uyuşturucu kullanımı, hayvan ısırması, böcek sokması, enfeksiyon geçiren ayak ülseri, diş enfeksiyonları ve aşıları yetersiz olan annelerin bebeklerinin göbek bağında gelişebilecek enfeksiyonlar da tetanoza yol açabilir.
Tetanoz Belirtileri Nelerdir?
Tetanozun belirtileri ve semptomları , tetanoz bakterilerinin bireyin vücuduna genellikle bir yara yoluyla girmesinden birkaç gün ila birkaç hafta sonrasında ortaya çıkar. Tetanoz bakterilerinin ortalama kuluçka süresi yedi ila 10 gündür.Bu süreçte ortaya çıkan en yaygın tetanoz belirtileri:
- Bireyin trismus adı verilen çene kaslarında kasılmalar, spazmlar ve sertlik hissi,
- Boyun kaslarında kasılma ve sertlik hissi,
- Karın kaslarında sertlik, ve yutma zorluğu,
- Tipik olarak bir rüzgar ya da yüksek ses, fiziksel temas ya da parlak ışık gibi durumlar tarafından tetiklenen ve birkaç dakika süren ağrılı vücut spazmları da tetanoz semptomları arasındadır.
- Ateş,
- Terleme,
- Yüksek tansiyon,
- Hızlanan nabız.
Tetanoz İle Ortaya Çıkabilecek Komplikasyonlar Nelerdir?
Tetanoz oldukça ciddi sonuçlara yol açabilecek bir hastalık türüdür. Tetanoz toksini bir deva vücutta sinir uçlarına yapıştıysa, bunları temizlemek imkansızdır. Tetanoz enfeksiyonunun tam iyileşmesi süreci yeni sinir uçlarının büyümesini gerektirir ki, bu bir kaç aylık bir zaman dilimini alabilir.Tetanoz enfeksiyonu sonucu ortaya çıkabilecek komplikasyonlar arasında öncelikle kemik kırılmaları bulunur. Tetanoz kaynaklı spazmların şiddeti omurganın veya diğer kemiklerin kırılmasına neden olabilir.
Akciğer arterinin tıkanması yani pulmoner emboli de tetanozun bir başka komplikasyonudur. Bireyin vücudunun başka yerlerinden seyahat eden bir kan pıhtısı, akciğer içinde bulunan damarlarda tıkanmaya neden olabilir.
Şiddetli tetanusa bağlı yani tetanik kas spazmları bireyin solunum sistemini etkileyebilir, zorlaştırabilir veya bütünüyle durdurabilir. Tetanoza bağlı solunum yetmezliği en yaygın ölüm nedenidir. Nefes alma zorluğu dolayısıyla ortaya çıkan oksijen eksikliği ayrıca kalp durmasına ve ölüme neden olabilir. Zatürre de başka bir ölüm nedenidir.
Tetanoz Nasıl Teşhis Edilir?
Doktorlar tetanozu fizik muayeneye, bireyin tıbbi ve bağışıklık geçmişine ve kas spazmları, sertlik ve ağrı gibi belirti ve semptomlara dayanarak teşhis eder. Laboratuvar testleri genellikle tetanoz tanısını daha kolay bir hale getirmez ve fayda sağlamaz.Tetanoz Nasıl Tedavi Edilir?
Tetanozun tedavisi yoktur. Tedavi süreci yara bakımı, tetanoz semptomlarını hafifleten ilaçların kullanımı ve bağışıklık sistemini destekleyici bakımdan meydana gelmektedir.Tetanoz sporlarının büyümesini önlemek için yarayı temizlemek ve tıbbi yara bakımı yapmak hayati önem taşır. Bu bakım kirin, yabancı cisimlerin ve ölü dokunun yaradan çıkarılmasını içerir.
Tetanoz tedavisinde çeşitli ilaçların kullanımı mümkündür. Buna göre doktor bireye tetanoz bağışıklık globulin gibi bir tetanoz antitoksin verebilir. Antitoksin sadece sinir dokusuna henüz bağlanmamış toksinleri etkisiz hale getireceği için halihazırda gelişmiş hasara karşı bir etki oluşturmaz.
Doktor bireye ayrıca tetanoz bakterileriyle savaşmak ve temizlenmelerini hızlandırmak için oral veya enjeksiyon yoluyla antibiyotik verebilir. Buna ek olarak tetanozlu tüm bütün bireylere, durum teşhis edilir edilmez tetanoz aşısı yapılmalıdır.
Tetanozdan kaynaklanan kas spazmlarını kontrol etmek için güçlü yatıştırıcıların kullanılması da mümkündür. Buna ek olarak magnezyum sülfat ve bazı beta blokerler gibi diğer ilaçlar, kalp atışınız ve nefesiniz gibi istemsiz kas aktivitesini düzenlemek için kullanılabilir. Bu amaç ve sedasyon için ayrıca morfin kullanımı da mümkündür.
Şiddetli tetanoz enfeksiyonu olan bireylerin genellikle yoğun bakım altında kalmaları gerekir. Kullanılan güçlü sakinleştiriciler nefes almayı engelleyerek solunum zorluğuna neden olabileceği için, geçici olarak ventilatöre ihtiyaç duyulabilir.
Tetanozda İlk Yardım Nasıl Yapılır?
Tetanozun ilk yardımında bakteri girişini ve toksin üretimini önlemek için yaralar derhal temizlenmeli ve yaralı sağlık kuruluşuna sevk edilmelidir.Tetanoz Nasıl Önlenir?
Tetanoz aşılanarak kolayca önlenir. Tetanoz aşısı uzun yıllar boyunca güvenli bir şekilde kullanılmaktadır ve çok etkilidir.Bebeklerde ve Çocuklarda tetanoz aşısı uygulaması:
Tetanos aşısı beşli karma aşı yani DaBT-İPA-Hib şeklinde uygulanır. Bu aşının uygulanma dönemleri 2, 4, 6. aylar ile 18. ayda uygulanır.Bunlara ek olarak 48. ay, yani dört yaş ila 72. ay yani altı yaş arasında da dörtlü karma aşı yani DaBT-İPA haliyle pekiştirme dozu uygulanır. Yaşı geldiği halde halen ilköğretime başlamamış olan çocukların aşı uygulamaları, ilk girdikleri eğitim ve öğretim döneminde okul aşısı şeklinde gerçekleştirilebilir.
156. ay, yani on üçüncü yaşta ise erişkin tip difteri - tetanoz yani Td aşısı olarak ayrı bir pekiştirme dozu uygulaması devam etmektedir. Bu pekiştirme aşısı normal şartlar altında yetişkinler için de uygulanan ve bağışıklık sistemini hem difteriye hem de tetanoza karşı güçlendiren bir aşı türüdür.
Yetişkinlerde Tetanoz Aşısı Uygulaması:
Tetanoz aşısı nedir? Daha önce hiç tetanoz aşısı olmamış erişkinler bu aşıyı olmak için doktora başvurmalıdır. Aşı olmamış bireyler bu aşı prosedürü için birinci doz aşının ardından iki hafta geçmesiyle ikinci doz, sonrasında da altı ay geçmesiyle birlikte üçüncü doz aşının yapılmasına ihtiyaç duyarlar. Tetanoz aşısı süresi her 10 senede bir yeni bir pekiştirme aşısının tek doz şeklinde yapılması tavsiye edilmektedir.Tetanoz aşısı yan etkileri özellikle halihazırda zayıf düşmüş olan bireylerin vücutlarında görülebilir. Günümüzde kullanılan tetanoz aşısı, yaptıran bireylerin vücutlarında ateş yükselmesi, baş ağrısı, halsizlik, aşı konumunda uyuşma, kızarıklık veya şişlik, sindirim sistemi sorunları, idrar ve dışkıda kan oluşumu ya da alerjik reaksiyon gibi yan etkiler görülebilir.
Bu yan etkiler tetanoza yol açan bakterinin vücuttaki kuluçka dönemine ilişkin olarak 7 - 21 günlük süreçte çıkarabileceği belirtilere ek olarak görülebilir. Yan etki durumunda doktora başvurulması önemlidir. Ancak tetanozun potansiyel olarak acılı ve ölümcül bir hastalık olduğu göz önüne alındığında aşı yaptırılması hayati önem taşımaktadır.
Tetanoz Aşısı Kaç Yıl Korur?
Tetanoz aşısının koruyuculuğu 10 yıldır ve 3 doz şeklinde uygulanır.Özellikle tetanozun yaygın olabileceği bölgelere giden bireylerin aşılarını güncel tutmaları tavsiye edilmektedir. Bunlara ek olarak bütün aşıların düzenli ve güncel bir takviminin tutulması, bireyin sağlığı için oldukça faydalıdır.
Tetanoz İçin Yaşam Tarzı Değişiklikleri Ve Evde Bakım
Delinme sonucu meydana gelen yaralar ya da diğer derin kesikler, hayvan ısırıkları veya özellikle kirlenmiş yaralar tetanoz enfeksiyonu riskini artırır. Özellikle en son ne zaman aşılandığından emin olmayan bireyler, derin ve kirli yaralanmalar sonrasında tıbbi yardım almalıdır. Bu yardımı alıncaya kadar bakterileri ve sporları içeride hapsetmemek için yara temizlenmeden bandajlanmamalıdır.Doktorunun yarayı temizlemesi, bir antibiyotik reçete etmesi ve bireye tetanoz toksoid için bir doz pekiştirme aşısı yapması gerekebilir. Daha önce aşı olan bireylerin vücudu ise bireyi tetanoza karşı korumak için gerekli antikorları hızla üretecektir.
Daha küçük yaralanmalarda atılacak bir takım adımlar, enfeksiyonu önlemek için yardımcı olabilir. Bunun için öncelikle kanama kontrol altına alınmalıdır. Kanamayı kontrol etmek için doğrudan basınç uygulamak gerekebilir. Yara bölgesi temiz tutulmalıdır. Kanama durduktan sonra yara bölgesi temiz olduğu kesin su ile iyice durulanmalı ve yaranın etrafındaki alan sabunla ve bir bezle temizlenmelidir. Yaranın içine toz, toprak parçası da dahil olmak üzere herhangi bir şey gömüldüyse doktora başvurulmalıdır.
Yaranın temizlenmesinden sonra, ince bir tabaka antibiyotik krem veya merhem sürmek faydalı olacaktır. Bu şekilde kullanılan antibiyotikler yaranın daha hızlı iyileşmesini sağlamasa bile özellikle bakteriyel büyümeyi ve bundan kaynaklanan enfeksiyonu engelleyebilir. Ancak bazı merhemlerdeki bazı bileşenler bazı bireylerde hafif döküntülere neden olabilir. Bir kızarıklık ortaya çıkarsa, merhem kullanımı durdurulmalıdır.
Her ne kadar açık havaya maruz kalmak iyileşmeyi hızlandırsa bile, bandajlamak zararlı bakterileri ve sporları dışarıda tutarak yaranın temiz kalmasına yardımcı olacaktır. Temizlenmiş yaranın kabuk oluşuncaya kadar kapalı tutulması uygun olacaktır.
Pansuman ve bandajın düzenli bir şekilde, günde en az bir defa, pansuman ıslandığında veya kirlendiğinde değiştirilmesi gereklidir. Bu enfeksiyonu önleyebilir. yara bantlarında kullanılan yapıştırıcıya alerjik reaksiyon gösteren bireylerin steril gazlı bez veya kağıt bant kullanması gerekebilir.
Tetanoz Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Tetanoz Aşısı Ne Zaman Yapılır?
Bebek ve çocuklarda tetanoz aşısının uygulama dönemleri öncelikle 2, 4, 6. aylar ve 18. aylardır. Sonrasında 4 yaş ve 6 yaş arasında dörtlü karma aşı uygulaması yapılır. Ayrıca 13 yaşında erişkin tetanoz aşısı yani pekiştirme aşısının yapılması gerekir.
Daha önce aşı olmamış yetişkinlerde birinci doz aşı yapıldıktan iki hafta sonra ikinci doz, 6 ay sonra ise üçüncü doz aşı yapılır. Sonrasında 10 yılda bir olacak şekilde pekiştirme aşısı yapılması gerekir. Daha önceki aşılanma durumu bilinmeyen erişkinlerde tetanos aşılaması ise Td (erişkin tip difteri-tetanos) aşısı şeklindedir.
Tetanoz Aşısı Ne İşe Yarar?
Tetanoz hastalığı, toprakta bulunan Clostridium adı verilen bakterinin ciltte bulunan kesik ve yaralar yoluyla vücuda girmesi ve toksin madde üretmesiyle oluşur. Tetanoz aşısı, vücutta tetanoza karşı bağışıklık sağlayarak hastalıktan korunmaya yardımcı olur.
Tetanoz Aşısı Ne Kadar Korur?
Tetanoz aşısı 3 doz şeklinde yapıldığı takdirde 10 yıl boyunca koruma sağlar.
Tetanoz Aşısı Hangi Durumlarda Yapılır?
Tetanoz aşısı, tozlu, kirli ve paslı yüzeyler ile temas eden bazı cilt zedelenmeleri, cilt kesikleri gibi durumlarda yapılır.
Tetanoz Aşısı Olmazsak Ne Olur?
Tetanoz teşhisi sonucunda tetanoz aşısı yapılmazsa var olan semptomlar daha kötü bir hale gelebilir. Tedavinin ertelenmesi durumunda tetanoz toksininin sinir uçlarına yapışması, spazmların şiddeti sonucu kemik kırılmaları, pulmoner emboli, solunum problemleri, zatürre gibi riskler ortaya çıkabilir. Semptomların ilerlemesi çok ciddi problemlere sebep olabilir. Bu sonuçlar ölümcül olabilir.
Tetanoz Belirtileri Ne Kadar Sürede Ortaya Çıkar?
Tetanozun kuluçka süresi ortalama 7 ile 10 gün arasındadır. Belirtiler genellikle birkaç hafta içinde ortaya çıkar.
Hamilelikte Tetanoz Aşısı Ne Zaman Yapılır?
Gebelikte tetanoz aşısı 25. ve 35. Haftalar arasında uygulanır. Uygulama bu haftalar arasında bebeğim gelişimi açısından daha uygundur.
Tetanoz Nasıl Bulaşır?
Tetanoz, toprak, toz ve hayvan dışkısı, paslı ve kirli yüzeyler paslı iğne ve çivi gibi yüzeylerden kaynaklanan yara ve kesikler ya da var olan yara ve kesiklerin bu gibi kirlik bölgelere temas etmesi sonucu bulaşan bir hastalıktır.
Tetanoz Aşısından Sonra Duş Alınır Mı?
Tetanoz aşısı sonra 24 saat duş alınmaması önerilir. Aşı bölgesine su değmesi durumunda alerjik bir reaksiyon yaşanabilir.
Tetanoz Aşısının Yan Etkileri Kaç Gün Sürer?
Tetanoz aşısının yan etkileri genellikle iki güne kadar geçmektedir.
Kaynaklar:
- Acıbadem:
- Memorial:
- Sağlık Bakanlığı:
Son düzenleme:
