Balıkesir’deki mühimmat fabrikasında meydana gelen patlamanın ardından iş sağlığı ve güvenliği bir kez daha gündeme geldi. Uzmanlar, yasaların işveren lehine olduğunu belirterek “Önce yasalarla işçileri silkeliyorlar, silkelenemeyenleri de ölüme gönderiyorlar” dedi.
6331 sayılı yasanın ardından geçen 12 yılda kamuda ve 50’den az çalışanı olan, az tehlikeli iş yerlerinde iş güvenliği uzmanı ile işyeri hekimi çalıştırma zorunluluğu sürekli ertelendi. Var olan meslek hastalıkları hastaneleri kapatıldı, denetimler ve cezalar etkisiz kaldı. TMMOB İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Çalışma Grubu Başkanı Bedri Tekin, işçi sağlığı ve iş güvenliğinin sağlanmasının işverenin yükümlülüğünde olduğunu belirterek ‘‘Ancak 6331 sayılı yasayla ‘iş güvenliği uzmanlığı’ diye bir kavram getirildi. Kanunda bu uzmanlar için 'işverenlere rehberlik ve danışmanlık yapmak' deniyor. Ama uygulamada böyle olmuyor. Herhangi bir kaza olduğunda uzmanlar gözaltına alınıyor, uzmanlar tutuklanıyor’’ dedi. Denetimlerin yetersizliğine dikkat çeken Tekin, ‘‘Çalışma Bakanlığı herhangi bir iş yerine gidiyor, eksikleri tespit ediyor ve süre verip gidiyor. Sonra giderilmiş mi bakılıyor. Eksiklikler o an için gideriliyor ancak müfettişler gittikten sonra aynı şekilde devam ediliyor’ dedi.
GÖSTERMELİK ÖNLEMLER
Önlemlerin göstermelik olduğunu vurgulayan Tekin, şöyle devam etti: ‘‘Geçen yıl 1966 tane ölüm yaşandı. İş kazası, cinayeti durumunda iş güvenliği uzmanları gözaltına alınıyor, tutuklanıyor. İşverenlerin de çok az bir kısmı genellikle göstermelik gözaltına alınıyor. 1966 tane ölümde belki 10 tane işveren gözaltına alınmıştır. Ceza verilse bile ağırlıklı olarak bunlar para cezasına çevriliyor. İktidar sermayeden yana. Çalışma Bakanlığı 1966 işçi ölümünün yalnızca 69'u incelenmiş. Asgari ücret belirlendi. İşçiler ya yaşam şartlarında silkeliyor. Silkeleyemediğini de ölümle silkeliyorlar. Meslek örgütleri ve sendikaların kendilerini yeniden ne yapabiliriz diye sorgulaması gerek.’’AKP’nin iktidara gelmesiyle birlikte iş kanunlarının değiştiğini anımsatan Tekin ‘‘Yapılan değişiklikler birlikte esnek çalışmayı, uzun süreli çalışma saatlerini, işten atmaları kolaylaştı. Sonra OSGB’ler (Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi) getirildi. Bunlar işçi sağlığı iş güvenliğinin taşeronları. İşveren, iş güvenliğini ucuza getirmek istiyor. Kamu işyerleri ile 50'den az çalışanı olan. az tehlikeli sınıftaki işyerlerinde uzman çalıştırılması 12 yıldır erteleniyor. Bunlara artık dur denilmeli’’ dedi.
DENETİMLER 3 KAT DÜŞTÜ
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın 2022 ve 2023 faaliyet raporları işyeri denetimlerinin ne kadar azaldığını ortaya koydu. Buna göre işin yürütümü yönünden 2022 yılında 148 programlı ve 8 bin 444 programdışı denetim yapılırken 2023 yılında ise programlı 83’e programdışı 3 bin 544’e düştü. İş sağlığı ve güvenliği yönünden yapılan denetimlerde ise düşüş daha çarpıcı. 2022’de bu yönden toplamda 17 bin 842 denetim gerçekleştirilirken bu sayı 3 kattan fazla düşerek 2023’te 5 bin 13’e geriledi. Bununla beraber 2022 yılında denetlenen gemi yapımı, geri dönüşüm, gıda, kâğıt ve kâğıt ürünleri, tekstil, mobilya ve ağaç ürünleri sektörleri ile kimyasal madde bulunan işyerleri, ve metal işyerleri 2023’te hiç denetlenmedi.MADENDE ÇARPICI DÜŞÜŞ
Sektör bazlı bakıldığında ise maden işyerlerinde 2022’de toplam 4 bin 302 denetim yapılırken 2023’te bu sayı sadece 367 oldu. 2022’de çalışanlar için hayati tehlike oluşturan husus tespit edilmesinden dolayı 25 işyerinde işin durdurulması kararı alınırken bu sayı 2023’te sadece 1 oldu.EMEKÇİ SAĞLIĞI PİYASA KOŞULLARINA TERK EDİLDİ
- Önce 4857 sayılı İş Kanunu’yla, daha sonra 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunuyla; işçi sağlığı ve iş güvenliğinin sağlanması bir işveren yükümlülüğü olmaktan çıkartılıp, piyasa koşullarına terk edildi.
- 6331 sayılı yasa ile işçi sağlığı ve iş güvenliği alanı, Ortak Sağlık Güvenlik Birimleri (OSGB) adıyla kurulmuş irili ufaklı şirketlere bırakıldı.
- OSGB’ler işyerlerine en ucuz teklifi vererek iş almanın yanında, iş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimlerinin görevlerini yapmasına da müdahil oldu.
- İşyerleri denetlenmedi, özellikle seçim dönemlerinde hiç denetleme yapılmadı.
- 2023 yılında Mayıs ayı, 2024 yılında Mart ayı sonuna kadar tek bir işyeri denetlenmedi.
- Denetlendiği zaman ise idari ceza uygulanmadı.
- Ulusal İşçi Sağlığı ve Güvenliği Kurumu oluşturulmalı ve Ulusal İş Sağlığı Güvenliği Konseyi acilen toplanmalı.
- Yasada hiçbir şekilde esneklik olmamalı, cezalar artırılmalı, OSGB sistemi ortadan kaldırılmalı.
Kaynak: