İşverenler Çalışanları Yıllık İzne Çıkmaya Zorlayabilir mi?
4857 Sayılı İş Kanunu madde 53’te de belirtildiği gibi “İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir.” Yıllık izin, hizmet süresini tamamlayan her işçinin hakkıdır. İlgili kanun maddesinde ayrıca “Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez” ifadesi ile işçinin yıllık ücretli izinlerini kendi iradesi ile kullanmamasının tamamen önüne geçilmiştir.
İşveren işçinin yıllık izinlerini doğru bir şekilde kullandırmakla yükümlüdür. Hak ettiği yıllık ücretli izinlerini o hizmet yılı içerisinde kullanmadan çalışmaya devam etmek isteyen işçiyi, işveren kendi inisiyatifini kullanarak izne çıkarabilir. Kendisine zorla yıllık izin kullandırılmasını sebep göstererek işçinin iş sözleşmesini feshetmesi haklı/geçerli bir neden olarak kabul edilmemektedir.
İşçi yıllık izne hak kazandıktan sonra işveren tarafından belirlenen dönemde bu hakkı kullanmak durumundadır. Yıllık izin yönetmeliğinde belirtildiği üzere
“İşveren veya işveren vekili Nisan ayı başı ile Ekim ayı sonu arasındaki süre içinde, işçilerin tümünü veya bir kısmını kapsayan toplu izin uygulayabilir.” Buradan da anlaşıldığı gibi toplu izinlerde belirlenen izin dönem aralığının Nisan-Ekim ayları arasında olması gereğine dikkat ederek işveren işçilerin yıllık izin dönemlerini belirleyebilir, onları izinlerini kullanmaya zorlayabilmektedir.
İşveren Yıllık İzin Talebini Reddedebilir mi?
İşveren işçiye İş Kanunu’nda bahsedildiği şekilde çalışma koşullarını sağlamak zorundadır. Bu çalışma koşulları kapsamına giren haklardan biri de işçinin yıllık ücretli izin kullanma hakkıdır. İşverenler, çalışanlarına yıllık izinlerini kullandırmakla yükümlüdür. Fakat bu izni kullanma dönemini belirleme yetkisi işveren aittir.
Yıllık izin yönetmeliği Madde 7’de de belirtildiği üzere işçi “hak ettiği yıllık ücretli iznini, kullanmak istediği zamandan en az bir ay önce işverene yazılı olarak bildirir.” Fakat işçinin iznini kullanmak istediği dönem işveren tarafından da onaylanmalıdır. İşveren işçinin izin kullanma dönemine onay vermiyorsa izin kurulunun da kararlaştıracağı şekilde işçiye iznini kullanacağı bir başka dönemi önermelidir. “İşveren veya işveren vekilleri, bu istekleri Yönetmeliğin 15 inci maddesinde sözü geçen izin kuruluna veya 18 inci maddesinde belirtilen kişilere bildirir.”
Yıllık izin talebi kabul edilmeyen ve bir başka izin tarihi önerilmeyen işçi çalışma koşullarında İş Kanunu hükümlerine aykırı davranıldığı gerekçesiyle iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir. Yıllık izin hakkının vazgeçilemez bir hak olması ve izinlerin kullandırılması hususunda işverene yüklenen bu sorumluluklar yıllık izinleri üzerinde hassasiyetle durulması gereken bir konu haline getirmiştir.
Kullanılmayan Yıllık İzin Paraya Dönüşür mü? Çalışan Yıllık İzinden Feragat Edebilir mi?
Yıllık izin haklarının tamamını kullanmadan işten ayrılacak olan işçiye kullanmadığı izin günlerinin ücreti işveren tarafından ödenmek zorundadır. Bu İş Kanunu madde 59’da şu şekilde belirtilmiştir: ”İş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. Bu ücrete ilişkin zaman aşımı iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar.”
İşçi ancak işten ayrıldığında kullanmadığı izinler kendisine para olarak ödenmelidir. Çalışanların hak ettikleri izinlerinden feragat edip izin günleri ücretlerini işverenden talep ettikleri sıkça karşılaşılabilen bir durumdur. Çalışanlar “Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçemez”; bu sürelerin ücretini çalışmaya devam ettikleri süreçte işverenden talep edemezler. İşten çıkmadan yıllık ücretli izinleri para olarak ödenen işçilerin, ödenen tutarlardan bağımsız olarak yıllık izin hakları geçerliliğini koruyacaktır.
07 Haziran 2016