Vinçlerde Emniyet

Vinçler​

Vinç iş ekipmanlarından en sık karşılaşılan kaldırma araçlarından biridir. Bundan dolayı vinçlerin türleri, nasıl çalıştıkları ve periyodik kontrolleri hakkında aşağıda bilgilere ulaşabileceksiniz.

Vinç Çeşitleri​

1. Sabit Vinçler​

• Sadece kaldırma ve indirme hareketi yaparlar
• Yatay yönde de hareketleri de olabilir.
• Genellikle 2-10 ton arasında yük taşırlar.

2. Portal Köprülü Vinç​

• Ayak açıklıkları 120 metreye kadar olabilmektedir.
• Kaldırma kapasiteleri 800 tona kadar olabilmektedir.
• Demontaj (Sökülüp takılabilme) özellikler vardır.
• Daha çok açık alanda bulunurlar.
• Küt topal ve yarı topal olarak 2’ye ayrılır.
• Çoğunlukla çift kirişli olabilmektedir.

3. Gezer Köprülü Vinç

• Gezer Köprü denilen 2 adet kiriş üzerinde yürüyüş grubu vardır.
• Kolonlar arası 10 metreyi aştığı yerlerde kullanılır.
• Yüksek kaldırma kapasiteleri vardır.
• 1-1000 ton kaldırma kapasiteleri vardır.
• İşletme(kapalı alanda) içerisinde bulunurlar.
• Çift kirişli ve tek kirişli olabilmektedir.

• Köprü üzerinde kedi adı verilen vinç arabası bulunur.
• Kablolu ve Kablosuz kumanda edilebilirler.
• Kaldırma mekanizması tek kirişlilerde altta bulunmaktadır.
• Kaldırma mekanizması çift kirişlilerde üste
  bulunmaktadır.

1. Pergel Vinç​

• Duvara monte ve ayaklı olmak üzere 2 türü bulunmaktadır.
• 180, 270, 360 derece dönebilen türleri bulunmaktadır.
• Duvara monte olanlar maksimum 270 derece dönebilmektedir.

Pergel Kare Vinç


Pergel Vinç Duvar

• Standart modelleri maksimum 5ton/ 4 metre şeklindedir.
• Açık veya kapalı alanda kullanılabilirler.
• Kısa mesafede ve dar alanda birkaç tezgah arası kullanımları yaygındır.

5. Monoray Vinç​

• Genellikle tek demir üzerinde çalışırlar.
• Sadece ileri-geri ve kaldırma indirme hareketi yaparlar.
• Demir üzerinde trolley denen bir araba bulunur.

• Bu araba 4 tekerlekli 1 elektrik motor ve redüktör bulunur.
• İşletme içerisinde hareketli kıvrımlı bölgelerde kullanılır.

6. Diğer Tip Vinçler​

• Zincir tip elektrikli vinç 250-2000 kg arasında kullanılır.
• Exproof vinçler havalı ve motorlu

Vinçlerde Kullanılan Güvenlik Ekipmanları​

Aşırı Yük Sınırlayıcı​

• Bu sınırlayıcılar sistemi aşırı yükte durdurup kapatır.
• Mevcut tüm sistemlere sonradan uyarlanabilir.
• Halatın son bağlantı noktasına monte edilir.
• Çalışması halat gerildiğinde tel buna karşı koyar ve anahtarı aktivite eder, sistemi durdurur.

Sapan-Kancalar​

• Zincir Sapan Eğri Kancalı Sapan (amerikan zinciri);
• Daha çok motor kaldırma işlerinde kullanılır.
• Zincir Sapan Halkası – EN 16777-4
• Zincir Sapan Kancası(Klasik) – EN 1677-2A
• Otomatik Kilitli Kanca – EN 1677-3B
• Zincir Kısaltma Kancası – EN 1677-1C

Vinçlerde Periyodik Kontroller
Yukarı bahsettiğimiz vinçlerle ilgili olarak TSE Standartlarında aşağıda belirtilen 3 standart daha ilişkilidir.

• TSE 10116 – (Vinçler Muayene ve Deney Metodları)
• TSE ISO 9927-1 – (Vinçler Muayeneler)
• TSE ISO 12480-1 – (Vinçler Emniyetli Kullanım)

Vinçlerin periyodik kontrolleri aralıkları TSE ISO 9927-1 standartının madde 5.1 de en az yılda 1 kere yapılmalı ifadesi yer almaktadır.

Vinçlerin periyodik kontrolleri ile TSE 10116 nolu standartta belirtilen teknik detaylar aşağıda açıklanmıştır.

1. Statik Yük Deneyi :​

• Vinç ve elemanların yapı yeterliliğini kontrol etmek için uygulanır.
• Deney “Kaldırma Kapasitesi x1,25” şeklinde uygulanır.
• Deney yükü yerden 1-2 metre yükseklikten aksi belirtilmedikçe en az 10 dk havada tutulur.

1. Dinamik Yük Deneyi:​

• Vinç mekanizmalarının ve frenlerin emniyetli işlerliğini kontrol etmek için uygulanır.
• Deney “Kaldırma Kapasitesi x 1,1” şeklinde uygulanır.
• Deney yükü vincin her hareketi için ayrı ayrı olmak üzere bütün mekanizmalara en fazla yük gelecek şekilde en az 60 dk olmak üzere defalarca uygulanır.

1. Kararlılık Deneyi:​

• Vincin devrilip devrilemeyeceğinin kararlığını kontrol etmek için uygulanır.
• Deney “Kaldırma Kapasitesi x 1,25+ 0,1 x Fi*” şeklinde uygulanır.

*Fi: Ana bomun veya uzantı bomun ağırlığının, bom veya uzantı bomun başlarına indirgenmiş ağırlığı

---

Vinç Personelleri​

• Vinç Operatörü
• Vinç operatörünün ehliyeti olmalıdır (TSE ISO 9926-1 e göre)
• Vinç operatörü 5 yıldan fazla aralıklarla vinç kullanmasında sakınca olmadığına dair sağlık raporu almalıdır. (TSE ISO 12480-1)
  • Sapancı
• Yapacağı işe ait yetkilendirilmiş olmalıdır.
  • İşaretçi
• Yapacağı işe ait yetkilendirilmiş olmalıdır.
  • Vinç Kurulum Personeli
• Yapacağı işe ait eğitimi olmalıdır.
  • Bakım Personeli
• Yapacağı işe ait eğitimi olmalıdır.

---

Vinçlerde İş Sağlığı ve Güvenliği açısından Bulunması Gereken Önlemleri​

1. Vinç üzerine görülebilir bir yer ve şekilde vincin maksimum kaldırma kapasitesi yazılmalıdır.
2. Vinç en ağır yükten fazlası kaldırıldığında, durumu bildiren sesli ve ışıklı otomatik bir uyarma tertibatı bulundurulmalıdır.
3. Halatların tambur üzerine düzgün sarılmasını sağlayıp, halatların tambur kanalındaki yiv üzerine gelerek kesilmelerini önlemek için halat kılavuzları ( sarıcıları) olmalıdır.
4. Aynı sahada birden çok vinç kullanılacaksa, vinçlerin birbirinin çalışma alanlarına girmeyecek şekilde montajı yapılmalıdır. Aynı ray üzerinde çalışan vinçlerin birbirine çarpmalarını önlemek için vinçler birbirine yaklaştığında hareketini otomatik olarak durduracak limit anahtarları gibi bir tertibat konulmalıdır.
5. Kanca güvenlik katsayısı en ağır yük için en az 5 olmalıdır.
6. Elektrikli vinçler uygun ve yeterli şekilde topraklanmalıdır
7. Vincin çalışma sahası işaretlenmeli ve vincin geçit yollarına malzeme bırakılmamalıdır.
8. Yükün kaldırılacağı alanda, kancanın geriye kaçabileceği, yükün sallanma periyodu dışına çıkabileceği alanlar bulunmalıdır.
9. Operatörün kancayı görüş sahası kapatılmamalıdır.
10. Vincin kumanda kutusu üzerinde vince hareket veren akımı kapatabilecek acil durdurma anahtarı bulunmalıdır.
11. Raylı vinçlerin yükseltmeyi sınırlandırıcı sistemi, doğrudan doğruya vincin kasnağı veya kancası tarafından harekete geçilen uygun akım kesme sistemi ve yükün, beklenmedik biranda inmesini önleyebilecek şekilde yapılmış olmalıdırlar. Bu sistem, vincin fren donanımına bağlı olarak çalışmalı ve raylı vinç operatörleri, çalışmaya başlamadan önce ve çalışmanın bitiminde bu sistemi çalıştırarak kontrol etmelidirler.
12. 5 Ton veya daha fazla yük kaldıran raylı vinçlerde,2 elektrikli fren veya bir elektrikli ve bir mekanik fren bulunmalıdır.
13. Açık havada çalışan raylı vinçlerde, yük kancasını sürekli aydınlatabilecek ve vinç üzerine bağlanmış lambalar bulunmalıdır.
14. Açık havada kullanılan vinçlerde yıldırıma karşı koruma altına alınmalıdır.
15. Motorlu vinçlerde yük kaldırılırken veya vinç yer değiştirirken sesli ve ışıklı uyarı yapılmalıdır. İkaz sesi çevredeki seslerden farklı ve kolay duyulabilecek yükseklikte olmalıdır. Motorlu vinçlerin gece çalışmalarında farları ve arkalarında stop lambaları yakılmalı, kabinler uygun şekilde aydınlatılmalıdır.
16. Vince ait ağır parçaların indirilip kaldırılması için vinç üzerinde caraskal veya makaraların takılabileceği çelik kollar, halkalar veya benzerleri bulunacaktır.
17. Vinç operatörünün yapılan İşlemleri göremediği çalışmalarda yetiştirilmiş operatörler ve manevracılar (işaretçiler) kullanılmalıdır.
18. Vinç operatörünün yüklerin kaldırılmaları, indirilmeleri veya taşınmaları, yetiştirilmiş manevracılar (işaretçiler) tarafından verilecek el, kol işaretlerine göre yapılmalıdır. Birden çok manevracının görev aldığı durumlarda vinç operatörü yalnız birinden işaret almalı ve manevracı görülebilecek bir yerde durmalıdır. Operatörler her dur işaretine uymalıdır.
19. İndirilen bir yükün altından sapan veya halatların çekilmesi için işaret vermeden önce işaretçi, işçilerin güvenliğini sağlamalıdır.
20. Operatör, kaldırma makinalarında bir yük asılı olduğu sürece makinalarının başından ayrılmamalıdırlar.
21. Yükle beraber insanlar kaldırıp taşınmamalıdırlar.
22. Kaldırılan yükler çalışan insanların üzerinden geçirilmemelidirler.
23. Elektro magnetli (elektrikli mıknatıslı) kaldırma ve taşımalarda veya erimiş maden potası taşıma gibi işlerde işçilerin çalışma sahasında bulunmaması mutlak sağlanmalıdır. Elektro magnetli vinç, dinlenme durumunda iken, mıknatıslar vinç üzerinde yüksekte bırakılmamalıdır. Bunlar ya doğrudan yere indirilmeli ya da bu iş için yapılmış platformlar üzerine indirilmelidirler. Mıknatıslar kullanılmadıklarında vinç üzerinden çıkarılmalıdırlar.
24. Yükler dik olarak kaldırılmalı, bunların eğik olarak kaldırılmasının zorunlu olduğu durumlarda manevralar sorumlu bir elemanın gözetiminde yapılmalı, yük salınımlarına ve yükün tehlikeli durumuna karşı önlemler alınmalıdır.
25. Yağlama sırasında elektrik akımı kesilmelidir.
26. Operatör vinci terk ederken kumanda kollarını ‘’0’’ durumuna getirmeli ve ana şarteli kapatmalıdır.
27. Açık alanda çalışan vinçlerin fırtınalı havalarda hareket etmemeleri için rüzgâr emniyet düzenekleri bulunmalıdır.
28. Kule vinçler rüzgâr hızı 50 km/h ‘ değerini aştığı anda çalıştırılmaları durdurulmalı ve ray kilitlenip emniyete alınmalıdır
29. Ray üstünde çalışan vinçlerde ray uçlarında en az tekerleklerin yarıçapı yüksekliğinde takozlar bulunmalıdır.
30. Köprülü ve asma vinçlerin, köprü ve vinç arabası tekerlerinde, uygun kol ve ayak koruyucuları bulunmalıdır. Köprü ayaklı gezer vinçlerin geçtiği yol boyu ve rayların her iki tarafı serbest olarak tutulmalı ve buralar en az 75 cm. eninde olmalıdır.
31. Raylı vinçlerin kabin kapılarının sahanlık veya geçit seviyesinden 30 cm. den daha yüksekte bulunduğu durumlarda, bu kapıların önüne uygun basamaklar yapılmalı ve kabinlerde periyodik olarak kontrol edilen yangın söndürme cihazı bulundurulmalıdır.
32. Kabinli vinçlerde, kabinler yanmaz malzemeden, açık havada çalışanlarda ise dış etkilere dayanıklı olmalı, operatörün görüşü engellenmemeli, ayrıca zehirli gaz, toz ve dumanlara karşı korumalı olmalı ve kabinde tehlike anında kullanılmak üzere halat, ip veya halat merdiven olmalıdır.
33. İlgililer vinç dururken ve operatörlerle işaretleşerek vinçlere çıkıp inmelidirler.
34. Vinç en az yılda bir periyodik kontrolleri yaptırılmalıdır
35. Her türlü tamir, tadilat ve bakımlar için bir sicil kartı tutulmalıdır.
36. Vinç üzerinde herhangi bir onarıma başlanmadan önce, bütün kumanda sistemi stop durumuna getirilmeli ve iki şalter açılarak bunlardan biri sıkıca bağlanmalıdır.
37. Vinç üzerine ve uygun yerlere, onarım ve bakım yapıldığına ilişkin uyarı levhaları konulmalıdır.
38. Aynı ray sistemi üzerinde başka vinçler çalıştığında, bunları uygun uzaklıkta durduracak takozlar konulmalı veya aynı işi yapacak başka önlemler alınmalıdır.

Kaynak: