Vardiyalı çalışma şekli 4857 sayılı İş Kanununda postalar halinde çalışma olarak geçmekte olup, bu konudaki düzenlemeler Kanunun 69 ve 73 üncü maddelerinde yer almaktadır.
Fakat konuya ilişkin asıl ayrıntılı düzenleme ’te yer almaktadır.
Söz konusu Kanun maddeleri ve yönetmelik hükümleri uyarınca postalar halinde yani vardiyalı çalışmalarda aşağıdaki kurallara uyulması gerekmektedir;
– Nitelikleri gereği sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına vardiyalar halinde işçi çalıştırılarak işletilen veya nöbetleşe işçi vardiyaları ile yapılan işlerde, 24 saatlik süre (bir günlük zaman dilimi) içinde en az üç işçi vardiyası çalıştırılacak şekilde düzenlenme yapılması gerekir, yani 24 saatlik süre zarfında en az üç vardiya uygulanması gerekir. Bu durumda örneğin bir vardiyada 3 işçi çalışıyorsa o işyerinde en az 9 işçi çalıştırılması gerekir. Bunun dışında kalan vardiyalı çalışmalarda da vardiya sayısı ve vardiya süresinin ’nde belirtilen günlük çalışma süresini aşmaması gerekir. Söz konusu Yönetmelikte günlük çalışma süresinin her ne şekilde olursa olsun 11 saati aşamayacağı belirtilmiştir. Ayrıca haftalık 45 saati aşan çalışmaların fazla mesai kapsamına gireceği ve yılda 270 saatten fazla mesai yaptırılamayacağı unutulmamalıdır.
– Sağlık kuralları bakımından günde 7,5 saat ya da daha az çalışılması gereken işlerde vardiya sayısı ve her bir vardiyadaki çalışma süresi ’te belirtilen süreleri geçemez. Yani yönetmelikte o iş için belirtilen günlük çalışma süresi kaç saatse, o işle ilgili vardiya süresi de buna uygun olmak zorundadır.
– Gece dönemine denk gelen 20.00-06.00 saatleri arasındaki vardiyalarda, 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin çalıştırılmaları yasaktır.
– İşyerinde vardiya sayısının artırılması veya vardiya süresinin kısaltılması gibi durumlarda, çalışma sürelerindeki azalma nedeniyle, işçilerin ücretlerinden her ne şekilde olursa olsun, indirim yapılamaz.
– İşçilerin gece vardiyalarında 7,5 saatten çok çalıştırılmaları yasaktır. (Yönetmeliğin 7 nci maddesinde belirtilen işler istisna) Çalışma süresinin yarısından çoğu gece dönemine rastlayan vardiyalar gece vardiyası sayılır.
– Gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe vardiya uygulanan işlerde, bir çalışma haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci çalışma haftası gündüz çalıştırılmaları suretiyle vardiyaların sıraya konulması gerekir. İşin niteliği ve yürütümü, iş sağlığı ve güvenliği göz önünde tutularak, gece ve gündüz vardiyalarındaki bu değişim iki haftalık olarak da uygulanabilir. Zorunluluk olmadıkça işçilerin vardiyaları sırası gelmeden değiştirilemez. Ancak nun 69 uncu maddesi uyarınca, gece çalışması nedeniyle sağlığının bozulduğunu raporla belgeleyen işçiye işveren, olanakların elverdiği ölçüde gündüz postasında durumuna uygun bir iş verir.
– Vardiyası değiştirilecek yani gündüz vardiyasından gece vardiyasına, gece vardiyasından gündüz vardiyasına geçirilecek işçinin kesintisiz en az 11 saat dinlendirilmesi gerekir, en az 11 saat dinlendirilmeden işçi diğer vardiyada çalıştırılamaz.
– Vardiyalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, işçilere, 4857 sayılı İş Kanununun 68 inci maddesindeki esaslar uyarınca ara dinlenmesi verilmesi gerekir (Bkz. ). İşin niteliği, bir işyerinin aynı bölümündeki bütün işçilere aynı saatte ara dinlenmesi verilmesine imkan vermiyorsa, bu dinlenme işçilere gruplar halinde arka arkaya çalışma süresinin ortalarından başlayarak İş Kanunu ve bu Yönetmelikteki esaslara göre verilir. Ayrıca, vardiyalı çalışmada işçilere, haftanın bir gününde 24 saatten az olmamak üzere ve nöbetleşme yolu ile hafta tatili verilmesi zorunludur.
– uyarınca; kadın çalışanlar gebe olduklarının sağlık raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamazlar. Aynı şekilde yeni doğum yapmış çalışanın doğumu izleyen bir yıl boyunca gece çalıştırılması yasaktır. Bu sürenin sonunda sağlık ve güvenlik açısından sakıncalı olduğunun sağlık raporu ile belirlendiği dönem boyunca da gece bunlar gece çalıştırılmaz. Bu hükümler gece vardiyasında çalıştırılacak kadınlar için de geçerlidir.
– İşverenin; vardiya uygulanan işlerde, her vardiyada çalışan işçilerin ad ve soyadlarını kapsayan listeler ile bu işçiler için işe başlamadan önce alınan periyodik sağlık raporlarının bir nüshasını ilgili Çalışma ve İş Kurumu Müdürlüğüne vermesi gerekir.
– İşverenlerin; vardiya sayısı ile her vardiyanın işe başlama ve bitirme saatlerini, vardiya halinde çalıştırdıkları işçilerin ad ve soyadlarını, ara dinlenmelerini, hafta tatillerini ve bunlara ilişkin değişiklikleri düzenleyerek işyerinde işçilerin kolayca görüp okuyabilecekleri şekilde ilan etmek zorundadır.
– 4857 sayılı İş Kanunun 104 üncü maddesi gereğince; işçileri geceleri yedibuçuk saatten fazla çalıştıran, gece ve gündüz vardiya değişimlerini yukarıda belirtildiği şekilde yapmayan işverene, sanayiye ait işlerde çocuk ve genç işçileri gece çalıştıran işverene bin 560 lira (2016 yılı için geçerli tutar) idari para cezası uygulanır. (isvesosyalguvenlik.com)
Fakat konuya ilişkin asıl ayrıntılı düzenleme ’te yer almaktadır.
Söz konusu Kanun maddeleri ve yönetmelik hükümleri uyarınca postalar halinde yani vardiyalı çalışmalarda aşağıdaki kurallara uyulması gerekmektedir;
– Nitelikleri gereği sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına vardiyalar halinde işçi çalıştırılarak işletilen veya nöbetleşe işçi vardiyaları ile yapılan işlerde, 24 saatlik süre (bir günlük zaman dilimi) içinde en az üç işçi vardiyası çalıştırılacak şekilde düzenlenme yapılması gerekir, yani 24 saatlik süre zarfında en az üç vardiya uygulanması gerekir. Bu durumda örneğin bir vardiyada 3 işçi çalışıyorsa o işyerinde en az 9 işçi çalıştırılması gerekir. Bunun dışında kalan vardiyalı çalışmalarda da vardiya sayısı ve vardiya süresinin ’nde belirtilen günlük çalışma süresini aşmaması gerekir. Söz konusu Yönetmelikte günlük çalışma süresinin her ne şekilde olursa olsun 11 saati aşamayacağı belirtilmiştir. Ayrıca haftalık 45 saati aşan çalışmaların fazla mesai kapsamına gireceği ve yılda 270 saatten fazla mesai yaptırılamayacağı unutulmamalıdır.
– Sağlık kuralları bakımından günde 7,5 saat ya da daha az çalışılması gereken işlerde vardiya sayısı ve her bir vardiyadaki çalışma süresi ’te belirtilen süreleri geçemez. Yani yönetmelikte o iş için belirtilen günlük çalışma süresi kaç saatse, o işle ilgili vardiya süresi de buna uygun olmak zorundadır.
– Gece dönemine denk gelen 20.00-06.00 saatleri arasındaki vardiyalarda, 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin çalıştırılmaları yasaktır.
– İşyerinde vardiya sayısının artırılması veya vardiya süresinin kısaltılması gibi durumlarda, çalışma sürelerindeki azalma nedeniyle, işçilerin ücretlerinden her ne şekilde olursa olsun, indirim yapılamaz.
– İşçilerin gece vardiyalarında 7,5 saatten çok çalıştırılmaları yasaktır. (Yönetmeliğin 7 nci maddesinde belirtilen işler istisna) Çalışma süresinin yarısından çoğu gece dönemine rastlayan vardiyalar gece vardiyası sayılır.
– Gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe vardiya uygulanan işlerde, bir çalışma haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci çalışma haftası gündüz çalıştırılmaları suretiyle vardiyaların sıraya konulması gerekir. İşin niteliği ve yürütümü, iş sağlığı ve güvenliği göz önünde tutularak, gece ve gündüz vardiyalarındaki bu değişim iki haftalık olarak da uygulanabilir. Zorunluluk olmadıkça işçilerin vardiyaları sırası gelmeden değiştirilemez. Ancak nun 69 uncu maddesi uyarınca, gece çalışması nedeniyle sağlığının bozulduğunu raporla belgeleyen işçiye işveren, olanakların elverdiği ölçüde gündüz postasında durumuna uygun bir iş verir.
– Vardiyası değiştirilecek yani gündüz vardiyasından gece vardiyasına, gece vardiyasından gündüz vardiyasına geçirilecek işçinin kesintisiz en az 11 saat dinlendirilmesi gerekir, en az 11 saat dinlendirilmeden işçi diğer vardiyada çalıştırılamaz.
– Vardiyalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, işçilere, 4857 sayılı İş Kanununun 68 inci maddesindeki esaslar uyarınca ara dinlenmesi verilmesi gerekir (Bkz. ). İşin niteliği, bir işyerinin aynı bölümündeki bütün işçilere aynı saatte ara dinlenmesi verilmesine imkan vermiyorsa, bu dinlenme işçilere gruplar halinde arka arkaya çalışma süresinin ortalarından başlayarak İş Kanunu ve bu Yönetmelikteki esaslara göre verilir. Ayrıca, vardiyalı çalışmada işçilere, haftanın bir gününde 24 saatten az olmamak üzere ve nöbetleşme yolu ile hafta tatili verilmesi zorunludur.
– uyarınca; kadın çalışanlar gebe olduklarının sağlık raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamazlar. Aynı şekilde yeni doğum yapmış çalışanın doğumu izleyen bir yıl boyunca gece çalıştırılması yasaktır. Bu sürenin sonunda sağlık ve güvenlik açısından sakıncalı olduğunun sağlık raporu ile belirlendiği dönem boyunca da gece bunlar gece çalıştırılmaz. Bu hükümler gece vardiyasında çalıştırılacak kadınlar için de geçerlidir.
– İşverenin; vardiya uygulanan işlerde, her vardiyada çalışan işçilerin ad ve soyadlarını kapsayan listeler ile bu işçiler için işe başlamadan önce alınan periyodik sağlık raporlarının bir nüshasını ilgili Çalışma ve İş Kurumu Müdürlüğüne vermesi gerekir.
– İşverenlerin; vardiya sayısı ile her vardiyanın işe başlama ve bitirme saatlerini, vardiya halinde çalıştırdıkları işçilerin ad ve soyadlarını, ara dinlenmelerini, hafta tatillerini ve bunlara ilişkin değişiklikleri düzenleyerek işyerinde işçilerin kolayca görüp okuyabilecekleri şekilde ilan etmek zorundadır.
– 4857 sayılı İş Kanunun 104 üncü maddesi gereğince; işçileri geceleri yedibuçuk saatten fazla çalıştıran, gece ve gündüz vardiya değişimlerini yukarıda belirtildiği şekilde yapmayan işverene, sanayiye ait işlerde çocuk ve genç işçileri gece çalıştıran işverene bin 560 lira (2016 yılı için geçerli tutar) idari para cezası uygulanır. (isvesosyalguvenlik.com)