02 HAZİRAN 2015
Stajyerlerin Sigortalılığında Nelere Dikkat Edilmelidir?
Eğitim ve öğretime ara verilecek olan yaz aylarının gelmesi ile birlikte iş veya işçi aramalarının gerçekleştirildiği internet sitelerinde stajyer ilanları da sıklıkla karşımıza çıkmaya başladı. “Stajyer” unvanı, esas olarak mesleki eğitim yapan öğrencinin, almış olduğu eğitimi pratikte uygulama alanı bulabileceği iş yerlerinde işçi statüsüne erişmeden çalışması durumudur. Bir başka ifade ile “Staj”, teorik bilgiyi mesleki eğitim ile alan kişiye, daha kolay iş bulabilmesi ve bulduğu işe kolayca adapte olabilmesi için gerekli pratik mesleki nitelikleri kazandırmayı, profesyonel iş hayatının karşısına asgari düzeyde de olsa bir deneyim ile çıkabilmeyi sağlar.
Staj başvurusu yapan veya programa dâhil olmuş kişiler, stajı eğitiminin bir parçası ve devamı mahiyetinde, işledikleri derslerin pratikte uygulanışını görmek, mesleki bilgi ve beceri kazanmak, işbaşı eğitimi, sektörde tecrübe ve deneyim kazanmak olarak algılarken; ne yazık ki bazı şirketlerde stajyer öğrenciler daha çok geçici veya yeterli katma değer yaratmayan işleri yapan işgücü olarak görülmektedir.
Stajyer Öğrenci Statüsü Nedir?
Stajyer öğrenciler, kayıtlı oldukları eğitim ve öğretim kurumunda ve programında, gördükleri teorik eğitimin yanında pratik eğitim yapmaları zorunlu olan öğrencilerdir. Bu öğrenciler, staj eğitimini gerçekleştireceği işyerlerine okulları aracılığı ile yönlendirilirler. Uygulamada, okul ve işyeri staj programı çerçevesinde anlaşmış olabileceği gibi, öğrenciler anlaştıkları işyerlerini de okul idarelerine bildirmek suretiyle stajlarını gerçekleştirebilirler.
Kurum ve staj yapılan sektöre göre içerisindeki evraklar farklılık göstermekle birlikte her stajyer öğrencinin bir staj dosyası bulunur. Stajyere, işyerine ait bilgiler ile birlikte genelde, bu dosyanın içerisinde staj başvuru evrakları, staj süresine ait planlanan günlük takvim, günlük staj değerlendirme sayfaları, staj sonu değerlendirme sayfası gibi evraklar bulunur. Bu evraklar okul idaresinin ve işyeri yönetiminin onayları ile geçerlilik kazanır.
Staj Yapılan İşyeri
Kanunlarımıza göre işyerleri, stajyer çalıştırma zorunluluğuna sahiptir. 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nun 18. maddesine göre, on ve daha fazla personel çalıştıran mal, hizmet üreten kamu ve özel kurum, kuruluş ve işyerleri, çalıştırdıkları personel sayısının yüzde beşinden az olmamak üzere mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumu öğrencilerine beceri eğitimi yaptırır.
Öğrenci sayısının tespitinde kesirler tama iblağ olunur. On ve daha fazla personel çalıştıran ve Bakanlık tarafından işletmelerde mesleki eğitim kapsamına alınan, ancak, beceri eğitimi yaptırmayan işletmeler, beceri eğitimi yaptırması gereken her öğrenci için eğitim süresince her ay 18 yaşını bitirenlere ödenen asgari ücretin net tutarının 1/3’ü nispetinde; yirmi ve daha fazla personel çalıştırılması halinde ise 2/3’ü nispetinde Saymanlık hesabına para yatırmakla yükümlüdürler.
Staj süresi, staj dosyasında belirtilen tarih itibari ile başlar ve belirtilen tarih itibari ile sona erer. Stajyerler, eğitim yaptıkları işletmelerde uygulanan çalışma sürelerine ve kurallara uymak zorundadırlar. Staj bitim tarihinden sonra stajyer olan kişinin işe devam etmesi halinde, artık 4857 S. İş Kanununa tabi bir iş ilişkisi ortaya çıkacak ve 5510 S. Kanun gereği de SGK işe giriş bildirgesinin verilmesi gerekecektir.
Stajyer Ücreti ve SGK Bildirimi
Stajyerler, 4857 S. İş Kanununa ve özlük hakları bakımından da 5510 S. SSGSS Kanununa tabi “işçi” statüsündeki kişiler değildirler. 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununa tabi olarak staj yapan stajyerlere, yürürlükteki asgari ücretin net tutarının yirmi ve üzerinde personel çalıştıran işyerlerinde yüzde 30’undan, yirmiden az personel çalıştıran işyerlerinde ise yüzde 15’inden az ücret ödenemez. Bu ödemeler, SGK bildirimleri okul tarafından yapıldığı için, SGK prim kesintilerinden ve yapılan ödeme asgari ücreti aşmadığı sürece de her türlü vergiden müstesnadır.
Üniversite öğrencilerinde, okudukları eğitim ve öğretim programı kapsamında zorunlu olarak staj yapması gerekenler olduğu gibi, zorunlu olarak staj yapmasına gerek olmamasına rağmen, başvurusu üzerine okul tarafından da bu stajı uygun bulunan öğrencilerde yine stajyer statüsünde değerlendirilecek ve SGK bildirimleri okul tarafından yapılacaktır. Ancak bu kişiler 3308 S. Mesleki Eğitim Kanunu çerçevesinde olmayacağı için işverenlerin bu kişilere ücret ödeme zorunluluğu bulunmamaktadır. Eğer ücret ödenirse gelir vergisi ve damga vergisinin ücretlerden kesilmesi gereklidir.
Stajyerler adına sadece iş kazaları ve meslek hastalıkları (%1) ile hastalık sigortaları (%5) hükümleri uygulanır. SGK işe giriş bildirgeleri de kayıtlı oldukları eğitim ve öğretim kurumu tarafından yapıldığından, ücretleri staj yaptıkları işyerleri tarafından ödenirken, sigorta primleri ise okulları tarafından yatırılmaktadır.
Stajını kayıtlı olduğu eğitim ve öğretim kurumu aracılığı ile yapmayan ve kendi bulduğu işverenin yanında “stajyer” unvanı ile çalışmaya başlayan kişilerin ise stajyer olmadığı ve hizmeti ile birlikte bir işçi-işveren ilişkisi ortaya çıktığı tartışmasızdır. Bu kişiler “işçi” statüsünde değerlendirilmelidir.
Stajyerlerin Sigortalılığında Nelere Dikkat Edilmelidir?
Eğitim ve öğretime ara verilecek olan yaz aylarının gelmesi ile birlikte iş veya işçi aramalarının gerçekleştirildiği internet sitelerinde stajyer ilanları da sıklıkla karşımıza çıkmaya başladı. “Stajyer” unvanı, esas olarak mesleki eğitim yapan öğrencinin, almış olduğu eğitimi pratikte uygulama alanı bulabileceği iş yerlerinde işçi statüsüne erişmeden çalışması durumudur. Bir başka ifade ile “Staj”, teorik bilgiyi mesleki eğitim ile alan kişiye, daha kolay iş bulabilmesi ve bulduğu işe kolayca adapte olabilmesi için gerekli pratik mesleki nitelikleri kazandırmayı, profesyonel iş hayatının karşısına asgari düzeyde de olsa bir deneyim ile çıkabilmeyi sağlar.
Staj başvurusu yapan veya programa dâhil olmuş kişiler, stajı eğitiminin bir parçası ve devamı mahiyetinde, işledikleri derslerin pratikte uygulanışını görmek, mesleki bilgi ve beceri kazanmak, işbaşı eğitimi, sektörde tecrübe ve deneyim kazanmak olarak algılarken; ne yazık ki bazı şirketlerde stajyer öğrenciler daha çok geçici veya yeterli katma değer yaratmayan işleri yapan işgücü olarak görülmektedir.
Stajyer Öğrenci Statüsü Nedir?
Stajyer öğrenciler, kayıtlı oldukları eğitim ve öğretim kurumunda ve programında, gördükleri teorik eğitimin yanında pratik eğitim yapmaları zorunlu olan öğrencilerdir. Bu öğrenciler, staj eğitimini gerçekleştireceği işyerlerine okulları aracılığı ile yönlendirilirler. Uygulamada, okul ve işyeri staj programı çerçevesinde anlaşmış olabileceği gibi, öğrenciler anlaştıkları işyerlerini de okul idarelerine bildirmek suretiyle stajlarını gerçekleştirebilirler.
Kurum ve staj yapılan sektöre göre içerisindeki evraklar farklılık göstermekle birlikte her stajyer öğrencinin bir staj dosyası bulunur. Stajyere, işyerine ait bilgiler ile birlikte genelde, bu dosyanın içerisinde staj başvuru evrakları, staj süresine ait planlanan günlük takvim, günlük staj değerlendirme sayfaları, staj sonu değerlendirme sayfası gibi evraklar bulunur. Bu evraklar okul idaresinin ve işyeri yönetiminin onayları ile geçerlilik kazanır.
Staj Yapılan İşyeri
Kanunlarımıza göre işyerleri, stajyer çalıştırma zorunluluğuna sahiptir. 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nun 18. maddesine göre, on ve daha fazla personel çalıştıran mal, hizmet üreten kamu ve özel kurum, kuruluş ve işyerleri, çalıştırdıkları personel sayısının yüzde beşinden az olmamak üzere mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumu öğrencilerine beceri eğitimi yaptırır.
Öğrenci sayısının tespitinde kesirler tama iblağ olunur. On ve daha fazla personel çalıştıran ve Bakanlık tarafından işletmelerde mesleki eğitim kapsamına alınan, ancak, beceri eğitimi yaptırmayan işletmeler, beceri eğitimi yaptırması gereken her öğrenci için eğitim süresince her ay 18 yaşını bitirenlere ödenen asgari ücretin net tutarının 1/3’ü nispetinde; yirmi ve daha fazla personel çalıştırılması halinde ise 2/3’ü nispetinde Saymanlık hesabına para yatırmakla yükümlüdürler.
Staj süresi, staj dosyasında belirtilen tarih itibari ile başlar ve belirtilen tarih itibari ile sona erer. Stajyerler, eğitim yaptıkları işletmelerde uygulanan çalışma sürelerine ve kurallara uymak zorundadırlar. Staj bitim tarihinden sonra stajyer olan kişinin işe devam etmesi halinde, artık 4857 S. İş Kanununa tabi bir iş ilişkisi ortaya çıkacak ve 5510 S. Kanun gereği de SGK işe giriş bildirgesinin verilmesi gerekecektir.
Stajyer Ücreti ve SGK Bildirimi
Stajyerler, 4857 S. İş Kanununa ve özlük hakları bakımından da 5510 S. SSGSS Kanununa tabi “işçi” statüsündeki kişiler değildirler. 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununa tabi olarak staj yapan stajyerlere, yürürlükteki asgari ücretin net tutarının yirmi ve üzerinde personel çalıştıran işyerlerinde yüzde 30’undan, yirmiden az personel çalıştıran işyerlerinde ise yüzde 15’inden az ücret ödenemez. Bu ödemeler, SGK bildirimleri okul tarafından yapıldığı için, SGK prim kesintilerinden ve yapılan ödeme asgari ücreti aşmadığı sürece de her türlü vergiden müstesnadır.
Üniversite öğrencilerinde, okudukları eğitim ve öğretim programı kapsamında zorunlu olarak staj yapması gerekenler olduğu gibi, zorunlu olarak staj yapmasına gerek olmamasına rağmen, başvurusu üzerine okul tarafından da bu stajı uygun bulunan öğrencilerde yine stajyer statüsünde değerlendirilecek ve SGK bildirimleri okul tarafından yapılacaktır. Ancak bu kişiler 3308 S. Mesleki Eğitim Kanunu çerçevesinde olmayacağı için işverenlerin bu kişilere ücret ödeme zorunluluğu bulunmamaktadır. Eğer ücret ödenirse gelir vergisi ve damga vergisinin ücretlerden kesilmesi gereklidir.
Stajyerler adına sadece iş kazaları ve meslek hastalıkları (%1) ile hastalık sigortaları (%5) hükümleri uygulanır. SGK işe giriş bildirgeleri de kayıtlı oldukları eğitim ve öğretim kurumu tarafından yapıldığından, ücretleri staj yaptıkları işyerleri tarafından ödenirken, sigorta primleri ise okulları tarafından yatırılmaktadır.
Stajını kayıtlı olduğu eğitim ve öğretim kurumu aracılığı ile yapmayan ve kendi bulduğu işverenin yanında “stajyer” unvanı ile çalışmaya başlayan kişilerin ise stajyer olmadığı ve hizmeti ile birlikte bir işçi-işveren ilişkisi ortaya çıktığı tartışmasızdır. Bu kişiler “işçi” statüsünde değerlendirilmelidir.
Moderatörün son düzenlenenleri: