İşçinin kıdem tazminatı alabilme şartları 1475 Sayılı İş Kanununun Kıdem Tazminatıyla İlgili 14 üncü Maddesinde belirtilmiş olup, buna göre işten ayrılan veya çıkarılan işçinin kıdem tazminatı alabilmesi için;
• İşyerinde en az bir yıl çalışmış olması,
• Kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde işten çıkmış veya çıkarılmış olması,
gerekmektedir.
Dolayısıyla kıdem tazminatı alabilme koşulları arasında sigortalı olarak çalışmış olma şartı bulunmamaktadır. Ancak, sigortasız olarak çalışmış olan işçi kıdem tazminatı almayı hakkedecek şekilde işten ayrıldığında veya çıkarıldığında, eğer işveren kendiliğinden kıdem tazminatını ödemezse, bu işçi çalışmalarını ve çalıştığı süreyi ispatlama konusunda sorun yaşadığından, bu durumda kıdem tazminatı alması da mümkün olmamaktadır. Bu nedenle, Çalışma ve İş Kurumu (İŞKUR) Müdürlükleri, sigortasız çalışan kişilerin kıdem tazminatıyla ilgili başvurularını reddedebilmektedir.
Bu durumda olanlar, eğer sigortasız çalışmalarını belge ile kanıtlayabilecek durumdalarsa çalıştıkları işyerinin bağlı olduğu Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü / Sosyal Güvenlik Merkez Müdürlüğüne yazılı olarak (dilekçeyle) başvurmaları halinde, çalışmaları tespit edilirse geriye dönük olarak sigortalılıkları sağlanacağı gibi kıdem tazminatı alma imkanları da doğar. Belgeyle kanıtlama imkanı olmayanların ise hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıl içerisinde iş mahkemesine başvurarak hizmet tespit dava açmaları gerekir. Bu şekilde dava açıp kazan kişilerin mahkeme kararında belirtilen çalışma sürelerine ait sigortalılıkları geriye dönük olarak sağlanacağı gibi, kıdem tazminatı almak imkanları da doğar.
Aynı şekilde, çalıştığı süre içerisinde zaman zaman sigorta çıkışı verilip, sigortasız olarak çalışmaya devam eden işçinin kıdem tazminatı almaya hak kazanacak şekilde işten ayrılması halinde, sadece sigortalı olduğu sürelere ait değil, sigortasız çalıştığı süreler de dahil tüm çalışma süresine ait olarak kıdem tazminatının hesaplanıp ödenmesi gerekir.
Yine aynı şekilde, Sosyal Güvenlik Kurumuna prime esas kazançları düşük ücret üzerinden bildirilen işçilerin de kıdem tazminatlarının sigortaya bildirilen kazançlar üzerinden değil, gerçek brüt kazanç üzerinden hesaplanması gerekir.
• İşyerinde en az bir yıl çalışmış olması,
• Kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde işten çıkmış veya çıkarılmış olması,
gerekmektedir.
Dolayısıyla kıdem tazminatı alabilme koşulları arasında sigortalı olarak çalışmış olma şartı bulunmamaktadır. Ancak, sigortasız olarak çalışmış olan işçi kıdem tazminatı almayı hakkedecek şekilde işten ayrıldığında veya çıkarıldığında, eğer işveren kendiliğinden kıdem tazminatını ödemezse, bu işçi çalışmalarını ve çalıştığı süreyi ispatlama konusunda sorun yaşadığından, bu durumda kıdem tazminatı alması da mümkün olmamaktadır. Bu nedenle, Çalışma ve İş Kurumu (İŞKUR) Müdürlükleri, sigortasız çalışan kişilerin kıdem tazminatıyla ilgili başvurularını reddedebilmektedir.
Bu durumda olanlar, eğer sigortasız çalışmalarını belge ile kanıtlayabilecek durumdalarsa çalıştıkları işyerinin bağlı olduğu Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü / Sosyal Güvenlik Merkez Müdürlüğüne yazılı olarak (dilekçeyle) başvurmaları halinde, çalışmaları tespit edilirse geriye dönük olarak sigortalılıkları sağlanacağı gibi kıdem tazminatı alma imkanları da doğar. Belgeyle kanıtlama imkanı olmayanların ise hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıl içerisinde iş mahkemesine başvurarak hizmet tespit dava açmaları gerekir. Bu şekilde dava açıp kazan kişilerin mahkeme kararında belirtilen çalışma sürelerine ait sigortalılıkları geriye dönük olarak sağlanacağı gibi, kıdem tazminatı almak imkanları da doğar.
Aynı şekilde, çalıştığı süre içerisinde zaman zaman sigorta çıkışı verilip, sigortasız olarak çalışmaya devam eden işçinin kıdem tazminatı almaya hak kazanacak şekilde işten ayrılması halinde, sadece sigortalı olduğu sürelere ait değil, sigortasız çalıştığı süreler de dahil tüm çalışma süresine ait olarak kıdem tazminatının hesaplanıp ödenmesi gerekir.
Yine aynı şekilde, Sosyal Güvenlik Kurumuna prime esas kazançları düşük ücret üzerinden bildirilen işçilerin de kıdem tazminatlarının sigortaya bildirilen kazançlar üzerinden değil, gerçek brüt kazanç üzerinden hesaplanması gerekir.