Ülkelerin kalkınmasında dolayısıyla refah düzeylerinin artmasında en önemli paya sahip olan endüstriyel faaliyetler, yeterli güvenlik önlemlerinin alınmaması halinde büyük yangın, patlama, gaz salınımları, kimyasal döküntü ve yayılımlar şeklinde insana, doğaya ve tesislere önemli zararlar veren felaketlere neden olabilmektedir.
20. Yüzyıl boyunca ve içinde bulunduğumuz 21.Yüzyıl içinde ortaya çıkmış bu türde çok sayıda büyük endüstriyel kaza örnekleri hatırlardadır.Bu kazalardan biri olan ve 1976 yılında İtalya’nın Milano şehrinin kuzeyindeki Seveso bölgesinde bulunan küçük bir tarım ilacı fabrikası ICMESA’dan TCDD (Dioksin) yayılımı şeklindeki kazaya atfen, AB’de bu tür felaketlerin önlenmesi ve sonuçlarının sınırlandırılması amacıyla ilk olarak 24 Haziran 1982 tarihinde yayınlanan 82/501/EEC Direktifine SEVESO Direktifi adı verilmiştir.
Ancak Seveso Direktifi sonrasında da 1984 Bhopal felaketi başta olmak üzere gerek dünyada gerek Avrupa’da devam eden kazalar sonrasında, bu direktifin etkinliğinin artırılması ve kapsamının genişletilmesi amacıyla 1996 yılında 96/82/ECSEVESO II Direktifi yayınlanmış , 2003 yılında bir kez daha gözden geçirilerek 2003/105/EC Direktifi olarak revize edilmiştir.
Son olarak 24 Temmuz 2012 tarihinde yayınlanan 2012/18/EU SEVESO III Direktifi ise 1 Haziran 2015 tarihi itibariyle AB bünyesinde uygulanmaya başlanacaktır.
AB ile sürdürülen mevzuat uyum çalışmaları kapsamında SEVESO II Direktifinin ülkemizde de uygulanmasına yönelik ilk çalışma 18 Ağustos 2010 tarihinde o zamanki adı ile ÇOB (Çevre ve Orman Bakanlığı) tarafından yayınlanan “Büyük Endüstriyel kazaların Kontrolu Hakkında Yönetmelik” olmuştur. Yayınlandığı tarihten iki yıl sonra yani 18 Ağustos 2012 tarihinde yürürlüğe girmesi öngörülen bu yönetmeliğin uygulanması önce 1 Ocak 2014 tarihine kadar ertelenmiş, son olarak da 30 Aralık 2013 tarihinde ÇSGB (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı) ile ÇŞB (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı)nın ortak bir yönetmeliği olarak “Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması” adıyla yeniden şekillendirilerek uygulanması bir kez daha 2016 yılına ertelenmiştir.
Bu ertelemelerin temel sebepleri arasında sanayi kuruluşlarımızın ve bakanlıklarımızın söz konusu yönetmeliğin gereklerini karşılamaya henüz hazır olamamaları bulunmaktadır. Zira sanayi kuruluşları açısından gerçekleştirilmesi gereken hazırlıklar; gerek öğrenilmesi ve uygulanması zorunlu olan yeni metodolojiler, gerekse projelendirilmesi ve satın alınması gereken uygun yeni güvenlik bariyerleri (önlemler) olmakla kalmayıp, enstrümantasyon açısından da zaman alıcı, zahmetli ve maliyetli çalışmalardır. Bakanlıklarımız açısından ise gerek yönetmeliğin öngördüğü Tebliğ ve Kılavuzların hazırlanması gerek yapılacak denetimler için gerekli uzman personelin yetiştirilmesi gibi çalışmaların tamamlanması gerekmektedir.
Bu yönetmeliğe göre kuruluşlar kullandıkları ve/veya ürettikleri bazı tehlikeli kimyasalların yıl içinde kuruluşları içinde sahip olabilecekleri olası en yüksek depolama miktarına göre Üst seviye, Alt Seviye veya Kapsam Dışı olarak sınıflandırılmaktadır.
Askeri Tesisler, iyonlaştırıcı radyasyon faaliyetleri, tehlikeli maddelerin kuruluş sınırları dışında kara, deniz, hava, demir ve suyolu veya boru hatlarıyla taşınması, maden, taşocağı, sondaj faaliyetleri ile düzenli atık depolama sahaları kendilerine özgü farklı kural ve yönetmeliklere tabii olduklarından bu yönetmeliğin kapsamı dışında bırakılmışlardır.
Dolayısıyla SEVESO II hazırlık çalışmalarının başlangıç noktası; kuruluşların yönetmeliğin 7. maddesi uyarınca Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın internet sayfasındaki özel bir program paketini kullanarak yapmaları gereken bildirimdir. Bu maddeye göre kuruluşlar yönetmeliğin Ek-1 Bölüm 1 ve 2’sinde belirtilen tehlikeli maddeleri tüketmeleri veya üretmeleri durumunda bu maddelerin yıl içinde bünyelerinde bulundurulabilecek olası en yüksek stok miktarlarını adı geçen elektronik veri tabanına girmek zorundadırlar.
Bu bildirim sonrasında kuruluşların yönetmelik kapsamına girip girmedikleri, giriyorlarsa Alt veya Üst Seviyeli Kuruluş olarak sınıflandırılmaları mümkün olmaktadır. Bu aşamadan sonra;
Alt Seviyeli Kuruluşların ;
Yukarıda sözü edilen BKÖP, GR, DADP gibi belgeler için yönetmelikte; “Kuruluşlar hazırlar veya hazırlatır” ifadesi yer almaktaysa da yine yönetmeliğin 6. maddesinin 2. fıkrasında; “İşletmecinin kuruluş dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alması işletmecinin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz” hükmü yer almaktadır.
Nitekim, yönetmeliğin 22. maddesi uyarınca Bakanlık müfettişleri tarafından yapılacak saha denetimlerinde doğrudan ve sadece kuruluş yetkilileri ve personeli muhatap alınacak ve 23. madde kapsamında uygulanacak idari tedbirler ve yaptırımlar ile kuruluşlar karşı karşıya kalacaklardır.
Bu nedenle SEVESO II için yapılacak hazırlık çalışmalarında bazı danışmanlık firmalarının ticari amaçlı olarak yapmakta oldukları “Biz sizin yerinize BKÖP, GR, DADP, vb. belge ve dökümanlarınızı hazırlarız”şeklindeki tekliflerine çok dikkatli yaklaşmak gerekmektedir. Çünkü bu dokümanlar bir kez hazırlandıktan sonra dosya raflarında tozlanmaya terkedilebilecek belge ve bilgileri içermezler.
Kuruluşun ilgili tüm sorumluları ve yetkilileri tarafından bu belgelerin içerikleri ayrıntılarıyla çok iyi bilinmeli, yapılacak Bakanlık denetimlerinde özellikle risk analizlerindeki hesaplamaların, kullanılan jenerik verilerin, yapılan kabul ve varsayımların nedenleri ve geçerlilikleri net bir şekilde gelen müfettişlere açıklanabilmelidir. Ayrıca hiçbir dış danışmanlık firmasının hizmet verdiği kuruluşun gerçeklerine kuruluşun kendi teknik personeli ve uzmanları kadar hakim olmasına olanak yoktur.
20. Yüzyıl boyunca ve içinde bulunduğumuz 21.Yüzyıl içinde ortaya çıkmış bu türde çok sayıda büyük endüstriyel kaza örnekleri hatırlardadır.Bu kazalardan biri olan ve 1976 yılında İtalya’nın Milano şehrinin kuzeyindeki Seveso bölgesinde bulunan küçük bir tarım ilacı fabrikası ICMESA’dan TCDD (Dioksin) yayılımı şeklindeki kazaya atfen, AB’de bu tür felaketlerin önlenmesi ve sonuçlarının sınırlandırılması amacıyla ilk olarak 24 Haziran 1982 tarihinde yayınlanan 82/501/EEC Direktifine SEVESO Direktifi adı verilmiştir.
Ancak Seveso Direktifi sonrasında da 1984 Bhopal felaketi başta olmak üzere gerek dünyada gerek Avrupa’da devam eden kazalar sonrasında, bu direktifin etkinliğinin artırılması ve kapsamının genişletilmesi amacıyla 1996 yılında 96/82/ECSEVESO II Direktifi yayınlanmış , 2003 yılında bir kez daha gözden geçirilerek 2003/105/EC Direktifi olarak revize edilmiştir.
Son olarak 24 Temmuz 2012 tarihinde yayınlanan 2012/18/EU SEVESO III Direktifi ise 1 Haziran 2015 tarihi itibariyle AB bünyesinde uygulanmaya başlanacaktır.
AB ile sürdürülen mevzuat uyum çalışmaları kapsamında SEVESO II Direktifinin ülkemizde de uygulanmasına yönelik ilk çalışma 18 Ağustos 2010 tarihinde o zamanki adı ile ÇOB (Çevre ve Orman Bakanlığı) tarafından yayınlanan “Büyük Endüstriyel kazaların Kontrolu Hakkında Yönetmelik” olmuştur. Yayınlandığı tarihten iki yıl sonra yani 18 Ağustos 2012 tarihinde yürürlüğe girmesi öngörülen bu yönetmeliğin uygulanması önce 1 Ocak 2014 tarihine kadar ertelenmiş, son olarak da 30 Aralık 2013 tarihinde ÇSGB (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı) ile ÇŞB (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı)nın ortak bir yönetmeliği olarak “Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması” adıyla yeniden şekillendirilerek uygulanması bir kez daha 2016 yılına ertelenmiştir.
Bu ertelemelerin temel sebepleri arasında sanayi kuruluşlarımızın ve bakanlıklarımızın söz konusu yönetmeliğin gereklerini karşılamaya henüz hazır olamamaları bulunmaktadır. Zira sanayi kuruluşları açısından gerçekleştirilmesi gereken hazırlıklar; gerek öğrenilmesi ve uygulanması zorunlu olan yeni metodolojiler, gerekse projelendirilmesi ve satın alınması gereken uygun yeni güvenlik bariyerleri (önlemler) olmakla kalmayıp, enstrümantasyon açısından da zaman alıcı, zahmetli ve maliyetli çalışmalardır. Bakanlıklarımız açısından ise gerek yönetmeliğin öngördüğü Tebliğ ve Kılavuzların hazırlanması gerek yapılacak denetimler için gerekli uzman personelin yetiştirilmesi gibi çalışmaların tamamlanması gerekmektedir.
Bu yönetmeliğe göre kuruluşlar kullandıkları ve/veya ürettikleri bazı tehlikeli kimyasalların yıl içinde kuruluşları içinde sahip olabilecekleri olası en yüksek depolama miktarına göre Üst seviye, Alt Seviye veya Kapsam Dışı olarak sınıflandırılmaktadır.
Askeri Tesisler, iyonlaştırıcı radyasyon faaliyetleri, tehlikeli maddelerin kuruluş sınırları dışında kara, deniz, hava, demir ve suyolu veya boru hatlarıyla taşınması, maden, taşocağı, sondaj faaliyetleri ile düzenli atık depolama sahaları kendilerine özgü farklı kural ve yönetmeliklere tabii olduklarından bu yönetmeliğin kapsamı dışında bırakılmışlardır.
Dolayısıyla SEVESO II hazırlık çalışmalarının başlangıç noktası; kuruluşların yönetmeliğin 7. maddesi uyarınca Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın internet sayfasındaki özel bir program paketini kullanarak yapmaları gereken bildirimdir. Bu maddeye göre kuruluşlar yönetmeliğin Ek-1 Bölüm 1 ve 2’sinde belirtilen tehlikeli maddeleri tüketmeleri veya üretmeleri durumunda bu maddelerin yıl içinde bünyelerinde bulundurulabilecek olası en yüksek stok miktarlarını adı geçen elektronik veri tabanına girmek zorundadırlar.
Bu bildirim sonrasında kuruluşların yönetmelik kapsamına girip girmedikleri, giriyorlarsa Alt veya Üst Seviyeli Kuruluş olarak sınıflandırılmaları mümkün olmaktadır. Bu aşamadan sonra;
Alt Seviyeli Kuruluşların ;
- En az Ek-3’de belirtilen bilgileri içeren ve Bakanlık’ça hazırlanacak Tebliğ’de belirtilecek formata uyan bir Büyük Kazaları Önleme Politikası (BKÖP) Belgesi hazırlama,
- Kantitatif Risk Değerlendirmesi yapma,
- Güvenlik Yönetim Sistemi (GYS) kurma,
- En az Ek-2’de belirtilen bilgileri içeren ve Bakanlıkça hazırlanacak Tebliğ’de belirtilecek formata uygun bir Güvenlik Raporu hazırlama,
- En az Ek-4’de belirtilen bilgileri içeren ve Bakanlıkça hazırlanacak Tebliğ’de belirtilecek formata uyan bir Dahili Acil Durum Planı (DADP) hazırlama,
- Yönetmeliğin 17.Maddesi gereğince kuruluşunda olması muhtemel kazalar, alınan güvenlik tedbirleri ve büyük bir kaza olması durumunda yapılması gerekenler hakkında İl AFAD Müdürlüğü tarafından belirlenecek etki alanı içinde yer alan tüm kişilere, kamu ve özel sektör kuruluşlarına en uygun yöntemleri kullanarak, Ek-5’de belirtilenden az olmamak şartı ile ve Bakanlıkça hazırlanacak Tebliğ’de belirtilecek Rehber dikkate alınarak bilgi verme,
Yukarıda sözü edilen BKÖP, GR, DADP gibi belgeler için yönetmelikte; “Kuruluşlar hazırlar veya hazırlatır” ifadesi yer almaktaysa da yine yönetmeliğin 6. maddesinin 2. fıkrasında; “İşletmecinin kuruluş dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alması işletmecinin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz” hükmü yer almaktadır.
Nitekim, yönetmeliğin 22. maddesi uyarınca Bakanlık müfettişleri tarafından yapılacak saha denetimlerinde doğrudan ve sadece kuruluş yetkilileri ve personeli muhatap alınacak ve 23. madde kapsamında uygulanacak idari tedbirler ve yaptırımlar ile kuruluşlar karşı karşıya kalacaklardır.
Bu nedenle SEVESO II için yapılacak hazırlık çalışmalarında bazı danışmanlık firmalarının ticari amaçlı olarak yapmakta oldukları “Biz sizin yerinize BKÖP, GR, DADP, vb. belge ve dökümanlarınızı hazırlarız”şeklindeki tekliflerine çok dikkatli yaklaşmak gerekmektedir. Çünkü bu dokümanlar bir kez hazırlandıktan sonra dosya raflarında tozlanmaya terkedilebilecek belge ve bilgileri içermezler.
Kuruluşun ilgili tüm sorumluları ve yetkilileri tarafından bu belgelerin içerikleri ayrıntılarıyla çok iyi bilinmeli, yapılacak Bakanlık denetimlerinde özellikle risk analizlerindeki hesaplamaların, kullanılan jenerik verilerin, yapılan kabul ve varsayımların nedenleri ve geçerlilikleri net bir şekilde gelen müfettişlere açıklanabilmelidir. Ayrıca hiçbir dış danışmanlık firmasının hizmet verdiği kuruluşun gerçeklerine kuruluşun kendi teknik personeli ve uzmanları kadar hakim olmasına olanak yoktur.