Sendikal nedenle fesih gerekçesi ile açılan işe iade davalarında, işçinin altı ay kıdem ve işyerinde en az otuz işçi çalışma şartının uygulanıp uygulanmayacağı
İş Kanunu’nun 18.maddesine göre; Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır.
Maddede hangi nedenlerin geçerli neden sayılacağı değil; özellikle hangi hususların fesih için geçerli bir neden oluşturmayacağı sayılmıştır. Maddeye göre göre geçerli neden sayılmayan hallerden bir tanesi;
“Sendika üyeliği veya çalışma saatleri dışında veya işverenin rızası ile çalışma saatleri içinde sendikal faaliyetlere katılmak” tır.
İşçinin sendikal faaliyetlere katılma özgürlüğü bu hüküm ile güvence altına alınmıştır. İşçinin iş sözleşmesi, sendikal faaliyetlerde bulunduğu gerekçesi ile feshedilemez. Bu gerekçe ile yapılan bir fesih geçersizdir.Böyle bir feshin gerçekleşmesi durumunda işçi işe iade davası açabilme hakkına sahiptir.
İşçilerin sendikal faaliyetlerde bulunma özgürlüğünün güvencesi 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun 25. Maddesinde de düzenlemiştir. Bu hükme göre;
“İşçilerin işe alınmaları; belli bir sendikaya girmeleri veya girmemeleri, belli bir sendikadaki üyeliği sürdürmeleri veya üyelikten çekilmeleri veya herhangi bir sendikaya üye olmaları veya olmamaları şartına bağlı tutulamaz.
İşveren, bir sendikaya üye olan işçilerle sendika üyesi olmayan işçiler veya ayrı sendikalara üye olan işçiler arasında, çalışma şartları veya çalıştırmaya son verilmesi bakımından herhangi bir ayrım yapamaz.
İşçiler, sendikaya üye olmaları veya olmamaları, iş saatleri dışında veya işverenin izni ile iş saatleri içinde işçi kuruluşlarının faaliyetlerine katılmaları veya sendikal faaliyette bulunmalarından dolayı işten çıkarılamaz veya farklı işleme tabi tutulamaz.”
İş sözleşmesi sendikal faaliyetleri nedeniyle feshedilen işçinin işe iade davası açabileceği bu hükmün 5. fıkrasında düzenlemiştir.
Ancak bu hüküm ile ilgili olarak Anayasa Mahkemesi 22.10.2014 tarih ve 2013/1-2014/161 sayılı kararı ile bazı ifadeleri iptal etmiştir. Bu iptal kararı ile birlikte artık, sendikal faaliyet sebebiyle iş sözleşmesi feshedilen işçinin, “en az altı aylık kıdemi bulunmasa” veya “otuzdan az işçi çalıştıran bir iş yerinde çalışıyor olsa” dahi işe iade davası açabilmesi mümkün hale gelmiştir.
Bununla birlikte Anayasa Mahkemesi aynı iptal kararında iş sözleşmesi sendikal nedenle feshedilen işçinin bir yıllık ücreti tutarından az olmamak üzere sendikal tazminat alabilmesine de olanak sağlanmıştır.
Anayasa Mahkemesi’nin bu iptal kararından sonra konu ile ilgili çıkacak olan Yargı kararları beklenirken; Yargıtay 22. Hukuk Dairesi’ nin 12.05.2016 tarih ve 2016/11840 E. 2016/14713 K. Sayılı kararı verilmiştir.
Karara konu olaylarda;
“Davacı vekili, davacının iş sözleşmesinin sendikal sebeple feshedildiğini belirterek, işe iadesine ve 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş İlişkileri Kanunu’nun 25. maddesi uyarınca sendikal tazminatın davalı işverenden tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı işveren vekili, davacının istifa etmek suretiyle işten ayrıldığını savunmuştur.
Mahkemece, fesih tarihinde davalı iş yerinde 30’dan fazla işçinin çalışmaması sebebiyle işe iade davası şartlarının bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Kararı davacı temyiz etmiştir.
Yargıtay 22. Hukuk Dairesi ise; Anayasa Mahkemesi’nin kararını gerekçe göstererek;
Taraflar arasında sendikal sebeple ayrımcılık tazminatı şartlarının oluşup oluşmadığı hususunda uyuşmazlık bulunmaktadır.
Sendikal nedenlerle iş sözleşmesinin feshine karşı dava açmayı düzenleyen 6356 sayılı Kanun’un 25. maddesinin 4. fıkrasında yer alan “fesih dışında” ibaresi ile 5. fıkrasının ilk cümlesinde yer alan “18. madde” ibaresi Anayasa Mahkemesinin 22.10.2014 tarih ve 2013/1-2014/161 sayılı kararı ile iptal edilmiştir. Sözü edilen iptal kararı ile iş sözleşmesinin feshi halinde de işçinin bir yıllık ücret tutarından az olmamak üzere sendikal tazminat talep edebilme ve otuzdan az işçi çalıştıran işyerlerinde çalışan ve/veya 6 aydan az kıdemi olan işçilerin de sendikal nedenlerle işten çıkarılmaları durumunda işe iade davası açabilmeleri mümkün hale gelmiştir.
Böylece kıdemi altı aydan az olan veya otuz kişiden az işçinin çalıştığı bir işyerinde çalışan işçi, sendikal nedenlerle işten çıkarıldığında feshin geçersizliğine, işe iade tazminatı olarak bir yıllık ücretinden az olmayacak sendikal tazminatın belirlenmesine ve dört aya kadar çalıştırılmayan süreye ilişkin ücretin ödenmesine karar verilmesini isteyebileceği gibi, dilerse, işe iade davası açmadan sendikal tazminat talebiyle de dava açabilecektir.
Somut olayda mahkemece dava konusu iş yerinde fesih tarihi itibariyle otuzdan az işçi çalıştığı, davacının sendikal nedenle işe iade davası açamayacağı gerekçesi ile dava ön şartı yokluğundan davanın reddine karar verilmişse de, yukarıda belirtildiği üzere Anayasa Mahkemesinin sözü edilen kararı ile otuzdan az işçi çalıştıran iş yerlerinde çalışanların sendikal neden iddiasıyla işe iade davası açabileceği mümkün hale gelmiştir. Mahkemece işin esasına girilerek feshin sendikal nedene dayanıp dayanmadığı araştırıldıktan sonra sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken, yazılı gerekçe ile davanın reddine karar verilmesi hatalı olmuştur.”
gerekçesi ile Yerel Mahkemenin kararını bozmuştur.
Sonuç Olarak;
Konu ile ilgili olan buradan ulaşabilirsiniz.
Av. Tuba Babaoğlu
10 Şubat 2017
İş Kanunu’nun 18.maddesine göre; Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır.
Maddede hangi nedenlerin geçerli neden sayılacağı değil; özellikle hangi hususların fesih için geçerli bir neden oluşturmayacağı sayılmıştır. Maddeye göre göre geçerli neden sayılmayan hallerden bir tanesi;
“Sendika üyeliği veya çalışma saatleri dışında veya işverenin rızası ile çalışma saatleri içinde sendikal faaliyetlere katılmak” tır.
İşçinin sendikal faaliyetlere katılma özgürlüğü bu hüküm ile güvence altına alınmıştır. İşçinin iş sözleşmesi, sendikal faaliyetlerde bulunduğu gerekçesi ile feshedilemez. Bu gerekçe ile yapılan bir fesih geçersizdir.Böyle bir feshin gerçekleşmesi durumunda işçi işe iade davası açabilme hakkına sahiptir.
İşçilerin sendikal faaliyetlerde bulunma özgürlüğünün güvencesi 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun 25. Maddesinde de düzenlemiştir. Bu hükme göre;
“İşçilerin işe alınmaları; belli bir sendikaya girmeleri veya girmemeleri, belli bir sendikadaki üyeliği sürdürmeleri veya üyelikten çekilmeleri veya herhangi bir sendikaya üye olmaları veya olmamaları şartına bağlı tutulamaz.
İşveren, bir sendikaya üye olan işçilerle sendika üyesi olmayan işçiler veya ayrı sendikalara üye olan işçiler arasında, çalışma şartları veya çalıştırmaya son verilmesi bakımından herhangi bir ayrım yapamaz.
İşçiler, sendikaya üye olmaları veya olmamaları, iş saatleri dışında veya işverenin izni ile iş saatleri içinde işçi kuruluşlarının faaliyetlerine katılmaları veya sendikal faaliyette bulunmalarından dolayı işten çıkarılamaz veya farklı işleme tabi tutulamaz.”
İş sözleşmesi sendikal faaliyetleri nedeniyle feshedilen işçinin işe iade davası açabileceği bu hükmün 5. fıkrasında düzenlemiştir.
Ancak bu hüküm ile ilgili olarak Anayasa Mahkemesi 22.10.2014 tarih ve 2013/1-2014/161 sayılı kararı ile bazı ifadeleri iptal etmiştir. Bu iptal kararı ile birlikte artık, sendikal faaliyet sebebiyle iş sözleşmesi feshedilen işçinin, “en az altı aylık kıdemi bulunmasa” veya “otuzdan az işçi çalıştıran bir iş yerinde çalışıyor olsa” dahi işe iade davası açabilmesi mümkün hale gelmiştir.
Bununla birlikte Anayasa Mahkemesi aynı iptal kararında iş sözleşmesi sendikal nedenle feshedilen işçinin bir yıllık ücreti tutarından az olmamak üzere sendikal tazminat alabilmesine de olanak sağlanmıştır.
Anayasa Mahkemesi’nin bu iptal kararından sonra konu ile ilgili çıkacak olan Yargı kararları beklenirken; Yargıtay 22. Hukuk Dairesi’ nin 12.05.2016 tarih ve 2016/11840 E. 2016/14713 K. Sayılı kararı verilmiştir.
Karara konu olaylarda;
“Davacı vekili, davacının iş sözleşmesinin sendikal sebeple feshedildiğini belirterek, işe iadesine ve 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş İlişkileri Kanunu’nun 25. maddesi uyarınca sendikal tazminatın davalı işverenden tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı işveren vekili, davacının istifa etmek suretiyle işten ayrıldığını savunmuştur.
Mahkemece, fesih tarihinde davalı iş yerinde 30’dan fazla işçinin çalışmaması sebebiyle işe iade davası şartlarının bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Kararı davacı temyiz etmiştir.
Yargıtay 22. Hukuk Dairesi ise; Anayasa Mahkemesi’nin kararını gerekçe göstererek;
Taraflar arasında sendikal sebeple ayrımcılık tazminatı şartlarının oluşup oluşmadığı hususunda uyuşmazlık bulunmaktadır.
Sendikal nedenlerle iş sözleşmesinin feshine karşı dava açmayı düzenleyen 6356 sayılı Kanun’un 25. maddesinin 4. fıkrasında yer alan “fesih dışında” ibaresi ile 5. fıkrasının ilk cümlesinde yer alan “18. madde” ibaresi Anayasa Mahkemesinin 22.10.2014 tarih ve 2013/1-2014/161 sayılı kararı ile iptal edilmiştir. Sözü edilen iptal kararı ile iş sözleşmesinin feshi halinde de işçinin bir yıllık ücret tutarından az olmamak üzere sendikal tazminat talep edebilme ve otuzdan az işçi çalıştıran işyerlerinde çalışan ve/veya 6 aydan az kıdemi olan işçilerin de sendikal nedenlerle işten çıkarılmaları durumunda işe iade davası açabilmeleri mümkün hale gelmiştir.
Böylece kıdemi altı aydan az olan veya otuz kişiden az işçinin çalıştığı bir işyerinde çalışan işçi, sendikal nedenlerle işten çıkarıldığında feshin geçersizliğine, işe iade tazminatı olarak bir yıllık ücretinden az olmayacak sendikal tazminatın belirlenmesine ve dört aya kadar çalıştırılmayan süreye ilişkin ücretin ödenmesine karar verilmesini isteyebileceği gibi, dilerse, işe iade davası açmadan sendikal tazminat talebiyle de dava açabilecektir.
Somut olayda mahkemece dava konusu iş yerinde fesih tarihi itibariyle otuzdan az işçi çalıştığı, davacının sendikal nedenle işe iade davası açamayacağı gerekçesi ile dava ön şartı yokluğundan davanın reddine karar verilmişse de, yukarıda belirtildiği üzere Anayasa Mahkemesinin sözü edilen kararı ile otuzdan az işçi çalıştıran iş yerlerinde çalışanların sendikal neden iddiasıyla işe iade davası açabileceği mümkün hale gelmiştir. Mahkemece işin esasına girilerek feshin sendikal nedene dayanıp dayanmadığı araştırıldıktan sonra sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken, yazılı gerekçe ile davanın reddine karar verilmesi hatalı olmuştur.”
gerekçesi ile Yerel Mahkemenin kararını bozmuştur.
Sonuç Olarak;
- Anayasa Mahkemesinin 22.10.2014 tarih ve 2013/1-2014/161 sayılı iptal kararı ile iş sözleşmesi sendikal faaliyetleri sebebiyle feshedilen işçi , altı aydan az kıdeme sahip olsa veya işyerinde otuzdan daha az işçi çalışıyor olsa dahi işe iade davası açabilecektir.
- Ayrıca işçi bir yıllık ücreti tutarından az olmamak üzere belirlenecek sendikal tazminatın ödenmesini de talep edebilecektir.
Konu ile ilgili olan buradan ulaşabilirsiniz.
Av. Tuba Babaoğlu
10 Şubat 2017