Paratoner Topraklama Yetiyor Mu Elektrik Kazalarından Korunmaya Yoksa Parafudr Tamamlıyor

Merhaba Enver Bey. Yildirimdan korunma konusunda calisiyorum ve dikkat çektiğiniz nokta bircok insanin gozden kaçırdığı bir konu. Yildirim olayinin cok oldugu mevsimlerde bircok konutun veya is yerinin elektrik/elektronik sistemleri zarar görüyor ve insanlar "paratoner vardi, niye boyle oldu" diye soruyor.
topraklama, dis yildirimlik ve ic yildirimlik (parafadur) birlikte uygulanmasi gereken korunma yontemleridir. Topraklama diger iki sistemin saglikli calismasi icin olmazsa olmazdir. Bu nedenle iyi bir topraklama sistemi olsa dahi her yil kontrol edilmelidir. Dis yildirimlik (paratoner, kafes metodu vb) yapiyi ve insanlari dogrudan yildirim carpmasina karsi korur. Yani insanlarin yaralanmasıni veya hayat kaybini engeller. Ic yildirimlik sistemleri ise yapidaki elektrik/elektronik cihazlari korur. Ozellikle ileri elektronik sistemleri/makineleri olan işyerleri (fabrika, data center), hastahaneler, patlayici ortamlar icin cok onemlidir.
Ülkemizde halen tam bilinmeyen ve gozden kacan bir konu olmakla birlikte yasanan hasarlardan dolayi farkindalik her gecen gun artmaktadir.

Tuğcan bey merhaba,

Bu konuda çalışan meslektaşlar bulmak gerçekten güç, bizi bu konularda daha da aydınlatırsanız minnettar oluruz.

selamlar.

Merhaba Fatih Bey,
elimden geldigince yardimci olmaktan mutluluk duyarim.
uygun gorurseniz konuyu is guvenligi acisindan ele alan bir sunum derleyip sitede paylasalim. Bayram sonu calismalara baslar, 1-2 hafta icinde bitiririm.
iyi bayramlar

Çok memnun oluruz.

Bu konularda gerçekten aydınlatılmaya ihtiyacımız var.

Enver Bey Merhaba

Teçrübeli bir elektrik mühendisi olarak böyle bir soru ile karşılaşmadım.
Son zamanlarda İÇ YILDIRIMLIK KONUSU firmalar tarafından önerildi hiç bir patron
paratoner tesisatına ilave böyle bir yatırımı yapmıyor.Faydası zararı iyice ispatlanmamış
Konu henüz yeni.Elektrik mühendisi olan mestektaşlarımız bu konuyu iyice açarlarsa
bizde bilgi sahibi olup patronlara bu bilgileri anlatarak İÇ YILDIRIMLIK VE PARAFADUR
tesisatı yaptırıp her birimi ayrı ayrı topraklatırız.

Ben yakında yaşadığımız bir olayı anlatayım. Fabrikamızda çok önce yapılmış paratonerimiz vardı
Bulunduğumuz yer itibarı ile komşu farikaya göre çukurdadır. Hava birden bire bozuyor yağmur ve
şimşek derken komşumuzun paratoneri yüksekte olduğu için yıldırım oraya düşüyor.Çok büyük
bir ışık hüzmesi meydabna geliyor. Bunun tesiri ile bizim fabrikadaki bir iki makinada ve işçilerin
kartlarını okuttukları sistemin elektrik kartıları bozuluyor.
Kartları yeniledik. Fabrika sahasına 200 m çaplı 3 adet paratoneri ayrı ayrı bölgelere monte ettirip
toprakladık.Fabrikayı şemsiye gibi emniyete aldık. Ayrıca her bir paratonere sayaç taktırdık.Bu
sayaçlardan yıldırımın kaç defa üştüğünü kontrol edebileceğiz.

Ben Yedeksubay olarak askerliğimi NATO'DA yaptım. Çok cephanelikleri FARADAY KAFESİ İÇİNE
alıp öylece yıldırıma karşı koruduk.

Enver Bey arkadaşımız çok haklı bu konular hakında bilgi rica ediyoruz. Paratoner kitabı eklemiş
teşekkür ederim.
Saygılarımla
D. Ali AŞKAR

Merhabalar,
Yıldırımla ilgili olarak yayınlanmış IEC 62305 standartı vardır. Alt standartlarda ölüm ve fiziki hasar tehlikesini azaltmak, elektrikli ve elektronik cihazların korunması, haberleşme sistemlerinin korunması gibi alt başlıklar bulunmaktadır.
Doğru bilinen yanlışlardan bir tanesi paratonerin yıldırıma karşı koruma sağladığıdır. IEC 62305 standartında paratonerden bahsedilmez. Dünya üzerindeki standartlara baktığımızda ise sadece ve sadece Fransa'da yıllar önce çıkarılmış bir standartta paratonerden bahsedilmektedir. Paratonerin böyle bir koruma yaptığına dair hiç bir bilimsel kanıt bulunmamaktadır. Paratoner yerine dikeceğiniz metal bir çubuk da aynı korumayı sağlayacaktır. Ülkemizde Elektrik alt yapısının Fransızlarca kurulması ve senelerce elektrik piyasasında kullanılan ürünlerin Fransız etkisinde kalması dolayısıyla ve bununla birlikte yetersiz mühendislik hizmetleri ve ekonomik kaygılardan dolayı aktif paratonerler bolca kullanılmaktadır. Çok zaman İş Güvenliği Uzmanı arkadaşlarımız paratonerin koruma yarı çapını belirten bir çizim istese de böyle bir belge verilmesi doğru değildir. Çünkü İş Güvenliği Uzmanları olarak her ne kadar yaptığımız işleri yasal mevzuata uygun yapıyor isek, aynı şekilde istemiş olduğumuz periyodik kontrol, test ve ölçümlerde de ilgili standartlara göre hizmet istememiz gerekmektedir. Elektriksel periyodik kontroller ve yıldırımdan korunma yöntemleri ile ilgili ileri ki dönemde bilgi paylaşımı konusunda hazırlıklarımız devam ediyor. Yakın zamanda web sitemizden bu çalışmaları paylaşacağız.
İç yıldırımlılıkla ilgili olarak elektriksel teçhizatın korunması maksadıyla parafudrlar kullanılmaktadır. Fiyat olarak çok ucuz olmadıkları ve dağıtım kuruluşları tarafından projelerde ve uygulama aşamasında istenilmediği için çalışmış olduğunuz iş yerlerinde parafudrlara rastlaya bilmeniz pek mümkün değildir. parafudrlar sistemde kademeler şeklinde kullanılmalıdır. Kullanılacağı yerlerin ve cinslerinin seçimi mühendislik çalışması sonunda yapılabilir. İç yıldırımlılıkla ilgili kullanılacak bir başka yöntem faraday kafesidir. Aynı zamanda eş potansiyel dengeleme de korunma yöntemlerinden birisi olarak sayılabilir.
Benim önerim yıldırım ve elektrik tesisatının güvenliği konusunda Elektrik Mühendisleri Odası tarafından yetkilendirilmiş Elektrik Mühendislerinden ilgili IEC standartını belirterek hizmet istemenizdir. Mühendis arkadaşımız da standartın ön gördüğü şekilde hizmet vermelidir. Paratonerin koruma çapı üzerinden bir hesap yapıyor ve size bunu sunuyorsa hangi IEC standartına göre bu koruma yarı çapını hesapladığını irdeleyiniz.


Saygılarımla,
Doruk YAVAS

PAYLAŞTIĞINIZ BİLGİLER İÇİN TEŞEKKÜRLER.

Olay : Bina çatısında bulunan antenin LNB'sine yıldırım isabet ediyor. LNB üzerinden kablolarla uydu santraline ve oradan da daire içlerinde bazı tv prizlerine kadar ilerliyor. Bazı dairelerde tv lerde bozulmaya sebep oluyor aynı şekilde isabet eden yıldırım binanın zayıf akım tesisatına zarar veriyor.

İnceleme : Binada çatısında antenin 2 metre yakınında aktif paratoner tesisatı bulunmaktadır. Yinede yıldırım çanak anten üzerine isabet etmiştir. Bu neden olabilir?
Yapılan sonucunda paratoner tesisatının topraklama direnci çanak antenin topraklama direncinden fazla çıktı. Oysa çanak anten üzerinde herhangi bir topraklama yapılmamıştı. Anten çatıya montaj edilirken vidalar inşaat demirlerine değmiş ve doğal bir topraklama oluşmuş. Paratoner ise bina topraklamasından ayrı topraklanmış. Antene isabet eden yıldırım 2 şekilde sisteme zarar vermiş;
1. RG11 kablolar üzerinden daire içlerine kadar uzanarak
2. Topraklama sisteminden bina elektrik tesisatına geri dönerek

Bunu engellemek için ne yapılmalıydı?
Öncelikle antenin değilde paratonerin yıldırımı çekmesi ve güvenli bir şekilde toprağa aktararak yıldırımın zararlı etkisini toprakta sönümlemeliydi.
Paratoner topraklaması bina topraklaması ile beraber yapılacaksa birleştirilecekse kesinlikle kullanılması gerekirdi. Çünki bina topraklamasından iç tesisata yıldırımın etkileri dönüş yapmaktadır.
ayrı yapılacaksa kesinlikle temel topraklama dan min. 20 metre uzağa yapılmalıydı ki aralarında eş potansiyel fark oluşmasın ve yıldırımın etkileri sönümlensin. Bu sayede bina temel topraklamasına etkisi kalmasın.
Çatıda yıldırımın isabet edebileceği tüm sivri uçlar ve antenler paratoner tesisatı ile aynı topraklama değerine sahip olması için topraklama iletkenleri ile birbirine bağlanmalıydı.

Uygulama: Binada uydu santrali girişine ve ana panolara parafudr sistemleri tesis edildi. Çatıda bulunan anten ile paratoner birbirine irtibatlandı.