Bu konudan bahsedebilmek için öncelikle;
MOBİNG nedir?
İŞ KAZASI nedir?
MESLEK HASTALIĞI nedir?
Mobbing, sistematik olarak bireyin iş yaşamında psikolojik tacize uğramasıdır ve davranışın kaynağı bir olaya değil, bir kişiye odaklanmıştır.
Mobbingin en belirgin özelliklerini;
• Kasıtlı olarak yapılması,
• Sistematik olarak tekrarlanması,
• Uzun bir zamandan beri (en azından altı ay) devam ediyor olması,
• Çalışanı işyerinden uzaklaştırmayı amaç edinmesi, oluşturmaktadır.
Mobbinge kimlerin maruz kaldığı ya da mobbing mağdurlarının kim olduğu sorusuna gelince ise tanımdan da anlaşıldığı üzere, mağdur ekonomik, kültürel, fiziksel veya herhangi yönden daha zayıf olan çalışandır ve psikolojik tacizi yapan ise bazen işveren, bazen amir bazen de bir başka bir işçi olmaktadır.
• Yalnız bir kişi,
• Farklı bir kişi,
• Başarılı bir kişi
• Yeni gelen bir kişi (Huber, 1994), mobbing mağduru olma riski altında bulunan kişiler olarak tanımlanmaktadır.
Dr. Heinz Leymann 45 ayrı mobbing davranışı tanımlamış ve bu davranışları da özelliğine göre 5 grupta toplamıştır.
Bu gruplar işyerinde psikolojik tacize uygulanacak olursa;
1. Grup: Kendini Göstermeyi ve İletişim Oluşumunu Etkilemek; Bu grupta, amir çalışanın kendini gösterme olanaklarını kısıtlar, sözünü sürekli keser, çalışana bağırır ve yüksek sesle azarlar, yaptığı işi sürekli eleştirir vb.
2. Grup: Sosyal İlişkilere Saldırılar; Çevredeki insanlar çalışanla konuşmaz, çalışanın başkalarına ulaş- ması engellenir ve sanki orada değilmiş gibi davranılır vb.
3. Grup: İtibara Saldırılar; İnsanlar çalışanın arkasından kötü konuşur, asılsız söylentiler çıkarılır ve çalışan gülünç durum düşürülür, cinsel imalar yapılır vb.
4. Grup: Kişinin Yaşam Kalitesi ve Mesleki Durumuna Saldırışlar; Çalışan için hiçbir özel görev yoktur, verilen işler geri alınır, çalışana anlamsız işler verilir ve işi sürekli değiştirilir, mali yük getirecek genel zararlara sebep olunur vb.
5. Grup: Kişinin Sağlığına Doğrudan Saldırılar; Çalışan fiziksel olarak ağır işler yapmaya zorlanır, fiziksel şiddet tehditleri yapılır, (ör: fiziksel zarar, doğrudan cinsel taciz vb.)
MOBBİNG NEDENLERİ;
Mobbingin işyerlerinde ortaya çıkma nedenleri üzerine yapılan araştırmalar, yanlış personel seçimi ve işe alımı, dönemsel işçi istihdamı, işyerindeki bazı mevkilerin elde edilebilmesi için yaşanan rekabet gibi nedenleri ortaya çıkarmıştır. Ancak sadece bu nedenlerin mobbinge yol açtığını söylemek mümkün değildir. Bazı örgütsel ve yönetsel nedenler de mobbing sebebidir;
• Psikolojik tacizin, disiplinin ve verimin artırılmasında araç olarak kullanılması,
• İnsan kaynakları masraflarının düşürülmek istenmesi,
• Hiyerarşik yapı,
• İletişim kanallarının zayıflığı,
• Sorunları çözme ya da yönetmedeki yetersizlikler,
• Şikâyet prosedürünün işletilememesi,
• Liderlik vasıflarında zayıflık,
• Birini suçlama ve suçlu bulmaya dair toplumsal alışkanlıklar,
• Takım çalışması anlayışının olmaması ya da düşük olması,
• Örgüt içi eğitimlerin önemsenmemesidir.
MOBBİNG SÜRECİ
Mobbing, bir iş yerinde birden bire ortaya çıkmamaktadır. Bu davranış şekli bir süreç halinde devam etmekte ve çeşitli psikolojik faktörler ortaya çıkmakta, mobbing mağdurunu olumsuz biçimde etkilemektedir. Bir iş yerinde ortaya çıkan mobbing, tanımlama, anlaşmazlık, saldırganlık, kurumsal güç ve işe son verme aşamalarından geçmektedir.
İÇ HUKUK AÇISINDAN DEĞERLENDİRME
İş Kanunu ile bağlantılı olması nedeniyle değinilmesi gereken bir diğer kanun 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’dur. Kanun’un “İş Kazası ve Meslek Hastalığının Tarifi”ni düzenleyen 11. maddesinin A. bendinde “iş kazası, sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, İşveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla, sigortalının, işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi yüzünden asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, emzikli kadın-sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere toplu olarak götürülüp getirilmeleri sırasındaki hal ve durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedence veya ruhça arızaya uğratan olaydır” denilirken B. bendinde “Meslek hastalığı, sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi arıza halleridir” tanımı yapılmaktadır.
Mobbingin meslek hastalığı ya da iş kazası sayılması durumunda, işçinin gerek bedenen gerekse ruhen arızaya uğraması halinde, işçinin yine aynı kanunun 12. maddesinde belirlenen yardımlardan faydalanabilmesi söz konusu olacaktır.
Madde 12 - İş kazaları ile meslek hastalıkları halinde sağlanan yardımlar;
A) Sağlık yardımı yapılması,
B) Geçici iş göremezlik süresince günlük ödenek verilmesi,
C) Sürekli iş göremezlik hallerinde gelir verilmesi,
D) Protez araç ve gereçlerinin sağlanması, takılması, onarılması ve yenilenmesi,
E) (A) ve (D) fıkralarında yazılı yardımlar için sigortalının başka yere gönderilmesi,
F) İş kazası veya meslek hastalığı dolayısıyla bedeni veya ruhi bir arızaya uğrayanlardan, yurt içinde tedavisi kabil olmayıp, ancak yabancı bir ülkede kısmen veya tamamen tedavisi mümkün görülen ve meslekinde uğradığı iş göremezlik derecesinin azalabileceği Kurum sağlık tesisleri sağlık kurulu raporu ile tespit edilen sigortalının ve bu raporda belirtilmişse, beraber gidecek kimselerin yabancı ülkelere gidip gelme yol paraları ile o yerdeki kalış ve tedavi masraflarının ödenmesi (Sağlık Kurulunca verilen rapora Kurum veya sigortalı itiraz ederse, bu husus Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunca karara bağlanır),
G) Cenaze masrafı karşılığı verilmesi,
H) Sigortalının ölümünde hak sahiplerine gelir bağlanması.
SONUÇ;Mobing iş kazası olarak değerlendirilmesi için çalışana Madde 12 belirtilen unsurlar görülmesi gerekmektedir.
MOBİNG nedir?
İŞ KAZASI nedir?
MESLEK HASTALIĞI nedir?
Mobbing, sistematik olarak bireyin iş yaşamında psikolojik tacize uğramasıdır ve davranışın kaynağı bir olaya değil, bir kişiye odaklanmıştır.
Mobbingin en belirgin özelliklerini;
• Kasıtlı olarak yapılması,
• Sistematik olarak tekrarlanması,
• Uzun bir zamandan beri (en azından altı ay) devam ediyor olması,
• Çalışanı işyerinden uzaklaştırmayı amaç edinmesi, oluşturmaktadır.
Mobbinge kimlerin maruz kaldığı ya da mobbing mağdurlarının kim olduğu sorusuna gelince ise tanımdan da anlaşıldığı üzere, mağdur ekonomik, kültürel, fiziksel veya herhangi yönden daha zayıf olan çalışandır ve psikolojik tacizi yapan ise bazen işveren, bazen amir bazen de bir başka bir işçi olmaktadır.
• Yalnız bir kişi,
• Farklı bir kişi,
• Başarılı bir kişi
• Yeni gelen bir kişi (Huber, 1994), mobbing mağduru olma riski altında bulunan kişiler olarak tanımlanmaktadır.
Dr. Heinz Leymann 45 ayrı mobbing davranışı tanımlamış ve bu davranışları da özelliğine göre 5 grupta toplamıştır.
Bu gruplar işyerinde psikolojik tacize uygulanacak olursa;
1. Grup: Kendini Göstermeyi ve İletişim Oluşumunu Etkilemek; Bu grupta, amir çalışanın kendini gösterme olanaklarını kısıtlar, sözünü sürekli keser, çalışana bağırır ve yüksek sesle azarlar, yaptığı işi sürekli eleştirir vb.
2. Grup: Sosyal İlişkilere Saldırılar; Çevredeki insanlar çalışanla konuşmaz, çalışanın başkalarına ulaş- ması engellenir ve sanki orada değilmiş gibi davranılır vb.
3. Grup: İtibara Saldırılar; İnsanlar çalışanın arkasından kötü konuşur, asılsız söylentiler çıkarılır ve çalışan gülünç durum düşürülür, cinsel imalar yapılır vb.
4. Grup: Kişinin Yaşam Kalitesi ve Mesleki Durumuna Saldırışlar; Çalışan için hiçbir özel görev yoktur, verilen işler geri alınır, çalışana anlamsız işler verilir ve işi sürekli değiştirilir, mali yük getirecek genel zararlara sebep olunur vb.
5. Grup: Kişinin Sağlığına Doğrudan Saldırılar; Çalışan fiziksel olarak ağır işler yapmaya zorlanır, fiziksel şiddet tehditleri yapılır, (ör: fiziksel zarar, doğrudan cinsel taciz vb.)
MOBBİNG NEDENLERİ;
Mobbingin işyerlerinde ortaya çıkma nedenleri üzerine yapılan araştırmalar, yanlış personel seçimi ve işe alımı, dönemsel işçi istihdamı, işyerindeki bazı mevkilerin elde edilebilmesi için yaşanan rekabet gibi nedenleri ortaya çıkarmıştır. Ancak sadece bu nedenlerin mobbinge yol açtığını söylemek mümkün değildir. Bazı örgütsel ve yönetsel nedenler de mobbing sebebidir;
• Psikolojik tacizin, disiplinin ve verimin artırılmasında araç olarak kullanılması,
• İnsan kaynakları masraflarının düşürülmek istenmesi,
• Hiyerarşik yapı,
• İletişim kanallarının zayıflığı,
• Sorunları çözme ya da yönetmedeki yetersizlikler,
• Şikâyet prosedürünün işletilememesi,
• Liderlik vasıflarında zayıflık,
• Birini suçlama ve suçlu bulmaya dair toplumsal alışkanlıklar,
• Takım çalışması anlayışının olmaması ya da düşük olması,
• Örgüt içi eğitimlerin önemsenmemesidir.
MOBBİNG SÜRECİ
Mobbing, bir iş yerinde birden bire ortaya çıkmamaktadır. Bu davranış şekli bir süreç halinde devam etmekte ve çeşitli psikolojik faktörler ortaya çıkmakta, mobbing mağdurunu olumsuz biçimde etkilemektedir. Bir iş yerinde ortaya çıkan mobbing, tanımlama, anlaşmazlık, saldırganlık, kurumsal güç ve işe son verme aşamalarından geçmektedir.
İÇ HUKUK AÇISINDAN DEĞERLENDİRME
İş Kanunu ile bağlantılı olması nedeniyle değinilmesi gereken bir diğer kanun 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’dur. Kanun’un “İş Kazası ve Meslek Hastalığının Tarifi”ni düzenleyen 11. maddesinin A. bendinde “iş kazası, sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, İşveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla, sigortalının, işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi yüzünden asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, emzikli kadın-sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere toplu olarak götürülüp getirilmeleri sırasındaki hal ve durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedence veya ruhça arızaya uğratan olaydır” denilirken B. bendinde “Meslek hastalığı, sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi arıza halleridir” tanımı yapılmaktadır.
Mobbingin meslek hastalığı ya da iş kazası sayılması durumunda, işçinin gerek bedenen gerekse ruhen arızaya uğraması halinde, işçinin yine aynı kanunun 12. maddesinde belirlenen yardımlardan faydalanabilmesi söz konusu olacaktır.
Madde 12 - İş kazaları ile meslek hastalıkları halinde sağlanan yardımlar;
A) Sağlık yardımı yapılması,
B) Geçici iş göremezlik süresince günlük ödenek verilmesi,
C) Sürekli iş göremezlik hallerinde gelir verilmesi,
D) Protez araç ve gereçlerinin sağlanması, takılması, onarılması ve yenilenmesi,
E) (A) ve (D) fıkralarında yazılı yardımlar için sigortalının başka yere gönderilmesi,
F) İş kazası veya meslek hastalığı dolayısıyla bedeni veya ruhi bir arızaya uğrayanlardan, yurt içinde tedavisi kabil olmayıp, ancak yabancı bir ülkede kısmen veya tamamen tedavisi mümkün görülen ve meslekinde uğradığı iş göremezlik derecesinin azalabileceği Kurum sağlık tesisleri sağlık kurulu raporu ile tespit edilen sigortalının ve bu raporda belirtilmişse, beraber gidecek kimselerin yabancı ülkelere gidip gelme yol paraları ile o yerdeki kalış ve tedavi masraflarının ödenmesi (Sağlık Kurulunca verilen rapora Kurum veya sigortalı itiraz ederse, bu husus Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunca karara bağlanır),
G) Cenaze masrafı karşılığı verilmesi,
H) Sigortalının ölümünde hak sahiplerine gelir bağlanması.
SONUÇ;Mobing iş kazası olarak değerlendirilmesi için çalışana Madde 12 belirtilen unsurlar görülmesi gerekmektedir.