Tarih: Ocak 26, 2016
Laboratuvar güvenliği, “laboratuvarda yürütülen faaliyetler esnasında çalışanın kendisini, birlikte çalıştığı kişileri, çevreyi ve çalışma ortamını korumak üzere, çalışma öncesinde, çalışma sırasında ve sonrasında belirli laboratuvar kurallarına uyulması, laboratuvar altyapı ve donanımlarından en uygun şekilde yararlanılması” olarak tanımlanabilir. Başka bir ifade ile laboratuvar güvenliği, oluşabilecek tehlikelere karşı önlemlerin alındığı, istenmeyen durumların belirlendiği ve giderildiği, süreklilik arz eden, bilimsel yöntemlerin kullanıldığı bir süreçtir. OSHA, yayınladığı ‘Laboratuvar Güvenliği Kılavuzu’nda laboratuvardaki tehlikeleri “kimyasal”, “biyolojik”, “fiziksel ve diğer” tehlikeler olarak sınıflandırmış ve bunlara ek olarak otoklav ve sterilize ediciler, santrifüjler, basınçlı gazlar, dondurucu maddeler (cryogens) ve kuru buzlar, elektriğe bağlı tehlikeler, yangın, etiketleme-kilitleme, takılma, kayma ve düşmeler güvenlik açısından ayrıca incelenmiştir[1].
Chemical Safety Board (CSB), 2001’den bu yana yaklaşık 120 kadar üniversite laboratuvar kazası hakkında ön bilgi edinildiğini açıklamıştır[2]. Bunların arasında, ABD’de Kaliforniya Üniversitesi, Los Angeles (UCLA)’da 2008 yılında bir araştırmacının t-bütil lityum ile çalışırken yanarak öldüğü olay, 2010 yılında Missoruri Üniversitesi’nde 4 kişinin yaralandığı hidrojen patlaması, yaklaşık 1 milyon $’lık zararla sonuçlanan Southern Illinois Üniversitesi yangını da yer almaktadır. Geçmiş yıllarda CSB dışında diğer kuruluşlar da (özel araştırma laboratuvarları, şirketlerin Ar-Ge laboratuvarları vb.) kazalar hakkında bilgi edinmek istemiş ancak ulusal, ya da uluslararası bir kayıt sisteminin olmaması nedeniyle başarılı olamamışlardır. Böylece, akademik çevreler için çok önemli olan iletişim, laboratuvar güvenliği eğitimi ve güvenliğin sağlanması için önemli fırsatlar kaçırılmıştır. Yalnızca akademik kurumların değil tüm işletmelerin, kazalardan ders alarak, yaşanan olayları kendi politika ve uygulamalarını gözden geçirmek için bir fırsat olarak görmeleri yerinde olacaktır. Bu yazımızda; geçmişte meydana gelen bazı laboratuvar kazaları incelenmiş, bu kazalardan çıkarılacak derslerin ortaya konulması amaçlanmıştır.
Akademik Laboratuvar Kazaları
Yukarıda da değinildiği gibi literatüre geçen laboratuvar kazaları daha çok yurt dışında meydana gelen kazalarıdır. Ülkemizde meydana gelen kazalar hakkında ne yazık ki çok az bilgi mevcuttur. Bu makalede yazarların tanık olduğu veya şahsen bilgi sahibi olduğu bazı kazalardan söz edilecektir.
İTÜ yangınından görüntüler...
MERVE ERCAN KALKAN
VELİ DENİZ