Kimyasal tehlikeler, işyeri de dahil olmak üzere her gün çeşitli şekillerde mevcuttur. Tehlikeli kimyasallara maruz kalmak kanser, solunum yolu hastalıkları ve cilt tahrişleri gibi ciddi sağlık etkilerine yol açabilir. Bu nedenle, çalışanların güvenliğini ve refahını sağlamak için bu tehlikeleri kontrol etmek son derece önemlidir.
Kontrol hiyerarşisi, işyeri tehlikelerini yönetmek ve kontrol etmek için kullanılan bir sistemdir. Tehlikeleri kontrol etmek için en etkili yöntemlerden en az etkili olanlara doğru öncelik sıralaması yapar. Bu sistem kimyasal tehlikeleri kontrol etmek için de uygulanabilir ve bu tehlikeleri yönetmek için planlı bir yaklaşım sağlar.
Bu yazıda kontrol hiyerarşisi ve bunun kimyasal tehlikeleri kontrol etmek için nasıl kullanılabileceği ele alınacaktır. Hiyerarşinin her bir seviyesinden bahsedeceğiz ve işyerinde nasıl uygulanabileceğine dair örnekler vereceğiz. Bu yazının sonunda, kimyasal tehlikeleri nasıl kontrol edeceğinizi ve işyerinizdeki çalışanların güvenliğini nasıl sağlayacağınızı daha iyi anlayacaksınız.
Bilmeniz Gereken Yaygın Kimyasal Tehlikeler
İnsanların günlük yaşamlarında temas edebilecekleri birçok tehlikeli kimyasal madde vardır. İşte bazı yaygın kimyasallar ve tehlikeleri:- Çamaşır suyu: Çamaşır suyu güçlü bir oksitleyici maddedir ve yutulması halinde ciddi cilt ve göz tahrişine, solunum sıkıntısına ve hatta ölüme neden olabilir.
- Amonyak: Amonyak, solunum sıkıntısına ve gözlerde, ciltte ve solunum yollarında yanıklara neden olabilen oldukça tahriş edici bir gazdır.
- Pestisitler: Pestisitler cilt tahrişi, solunum sorunları ve nörolojik hasar dahil olmak üzere bir dizi sağlık sorununa neden olabilir.
- Kurşun: Kurşuna maruz kalmak, gelişimsel gecikmeler, bilişsel bozukluk ve sinir sisteminde hasar dahil olmak üzere bir dizi sağlık sorununa neden olabilir.
- Cıva: Cıva, beyin ve böbrek hasarına ve solunum sorunlarına neden olabilen zehirli bir ağır metaldir.
- Asbest: Asbest, solunduğunda akciğer kanseri, mezotelyoma ve diğer solunum yolu hastalıklarına neden olabilen lifli bir mineraldir.
- Formaldehit: Formaldehit, solunum sıkıntısına, cilt tahrişine ve kansere neden olabilen kanserojen bir gazdır.
- Benzen: Benzen, lösemi, anemi ve diğer kan bozukluklarına neden olabilen oldukça yanıcı ve kanserojen bir kimyasaldır.
- Karbon Monoksit: Karbon monoksit, yüksek konsantrasyonlarda solunduğunda baş ağrısı, mide bulantısı ve hatta ölüme neden olabilen zehirli bir gazdır.
- Hidroklorik Asit: Hidroklorik asit, ciddi cilt ve göz tahrişine, solunum sıkıntısına ve hatta yutulması halinde ölüme neden olabilen oldukça aşındırıcı bir asittir.
Bu kimyasalların potansiyel tehlikelerinin farkında olmak ve bunları kullanırken veya bunlara maruz kalırken uygun önlemleri almak önemlidir. Her zaman etiketler okunmalı, kimyasalları kullanırken güvenlik talimatlarına uyulmalı ve gerektiğinde koruyucu giysi ve ekipman kullanılmalıdır.Kimyasal Tehlikeler Nasıl Kontrol Edilir | Kontrol Hiyerarşisi
Kontrol Hiyerarşisi, kimyasal tehlikelere maruziyeti azaltmadaki etkinliklerine göre farklı kontrol önlemlerine öncelik veren bir sistemdir. Sistem, artan koruma seviyeleri sağlamak için her biri bir öncekinin üzerine inşa edilen beş seviyeden oluşur.1. Ortadan kaldırma/değiştirme
Ortadan Kaldırma/Değiştirme, Kontrol Hiyerarşisinin ilk seviyesidir ve kimyasal tehlikenin tamamen ortadan kaldırılmasını veya daha az tehlikeli bir madde ile değiştirilmesini içerir. Bu, tehlikeyi işyerinden tamamen kaldırdığı ve maruz kalma riskini ortadan kaldırdığı için en etkili kontrol seviyesidir.Ortadan Kaldırma/Değiştirme örnekleri şunları içerir:
- Toksik bir temizlik maddesinin toksik olmayan bir madde ile değiştirilmesi.
- Bir üretim sürecinde daha az tehlikeli bir kimyasalın kullanılması.
- Tehlikeli bir malzemenin tehlikeli olmayan bir malzeme ile değiştirilmesi.
- Üretim sürecindeki bir adımın ortadan kaldırılması tehlikeli kimyasalların kullanılmasını içerir.
Değiştirme genellikle Ortadan Kaldırma/Değiştirme için tercih edilen yöntemdir çünkü genellikle süreci veya ürünü yeniden tasarlamaktan daha kolay ve daha ucuzdur. Örneğin, zehirli bir çözücü daha az zehirli bir çözücü veya su bazlı bir temizlik solüsyonu ile değiştirilebilir.
Ortadan Kaldırma/Değiştirme en etkili kontrol seviyesidir çünkü tehlikeyi işyerinden tamamen ortadan kaldırır ve böylece çalışanların maruz kalma riskini azaltır. Ancak, genellikle üretim sürecinde veya ürün tasarımında önemli değişiklikler gerektirdiğinden uygulanması zor olabilir. İşverenler kimyasal tehlikeleri kontrol etmek için ilk seçenek olarak Ortadan Kaldırma/Değiştirme yöntemini göz önünde bulundurmalı ve diğer kontrol önlemlerine yalnızca tehlikeyi ortadan kaldırmak veya değiştirmek mümkün değilse başvurmalıdır.
2. Mühendislik Kontrolleri
Mühendislik Kontrolleri, işyerindeki kimyasal tehlikelere maruziyeti en aza indirmek için kullanılan fiziksel veya mekanik kontrollerdir. Bu kontroller Kontrol Hiyerarşisinin ikinci seviyesidir ve tehlikeye maruz kalma riskini azaltmak için işyeri ortamını veya ekipmanı değiştirmeye odaklanırlar.Mühendislik Kontrolleri örnekleri şunları içerir:
- Havalandırma sistemleri: Bu sistemler tehlikeli kimyasalları havadan uzaklaştırır veya seyreltir, kimyasalın konsantrasyonunu ve maruz kalma riskini azaltır. Havalandırma sistemlerine örnek olarak, kimyasalı kaynağında yakalayan ve uzaklaştıran yerel egzoz havalandırması ve temiz havayı işyeri boyunca dolaştıran genel havalandırma verilebilir.
- Muhafazalar ve bariyerler: Bu fiziksel bariyerler çalışanların tehlikeli kimyasallarla temas etmesini önleyebilir. Örnekler arasında bir kimyasal prosesi çevreleyen ve dumanların işyerine kaçmasını önleyen çeker ocaklar ve çalışanları kimyasal sıçramalardan koruyabilen duvarlar veya kalkanlar gibi fiziksel bariyerler yer alır.
- Süreç izolasyonu: Bu, kimyasal tehlikeyi üreten sürecin işyerinin geri kalanından ayrılmasını içerir. Örnekler arasında kimyasal süreçlerin ayrı odalarda yürütülmesi veya tehlikeli kimyasalların taşınması için kapalı kapların kullanılması yer alır.
- Tehlikeli kimyasalların değiştirilmesi: Bu, tehlikeli bir kimyasalın daha az tehlikeli bir alternatifle değiştirilmesini içerir. Bu, kimyasal sürecin değiştirilmesi veya benzer özelliklere sahip ancak çalışanlara zarar verme riski daha az olan farklı bir kimyasalın kullanılmasıyla gerçekleştirilebilir.
Mühendislik Kontrolleri, tehlikeyi kaynağında ortadan kaldırarak veya azaltarak kimyasal tehlikelere maruz kalmayı etkili bir şekilde azaltır. Ayrıca çalışanların uyumuna bağlı değildirler ve İdari Kontrollerden daha güvenilirdirler. Ancak, uygulanması İdari Kontrollerden daha pahalı olabilir ve önemli işyeri ortamı veya ekipman değişiklikleri gerektirebilir.İşverenler, işyerlerindeki tehlikelerle ilgili önlemlerin etkili kalmalarını sağlamak için Mühendislik Kontrollerini düzenli olarak gözden geçirmeli ve güncellemelidir. İşverenler etkili Mühendislik Kontrolleri uygulayarak daha güvenli bir işyeri yaratabilir ve çalışanları kimyasal tehlikelerin zararlı etkilerinden koruyabilir.
3. İdari Kontroller
İdari Kontroller, işyerindeki kimyasal tehlikelere maruziyeti en aza indirmek için bir kuruluş tarafından uygulanan politika ve prosedürlerdir. Bu kontroller Kontrol Hiyerarşisinin üçüncü seviyesidir ve tehlikeye maruz kalma riskini azaltmak için işin yapılış şeklini değiştirmeye odaklanırlar.İdari Kontrollere örnek olarak şunlar verilebilir:
- Çalışma programı: Bu, kimyasal tehlikelere maruz kalmayı en aza indirmek için işin programlanmasını içerir. Örneğin, tehlikeli kimyasalların kullanımını içeren işlerin tesiste daha az işçinin bulunduğu zamanlarda planlanması.
- Eğitim: Bu, çalışanların yaptıkları işle ilgili tehlikeler ve kimyasallarla nasıl güvenli bir şekilde çalışacakları konusunda eğitilmelerini içerir. Eğitim, kimyasalların güvenli bir şekilde taşınması, depolanması ve bertaraf edilmesine ilişkin bilgileri içerebilir.
- İşaretler ve etiketler: Bu, kimyasallarla ilişkili tehlikeleri ve çalışanların bunlarla çalışırken almaları gereken önlemleri bildirmek için işaret ve etiketlerin kullanılmasını içerir.
- Çalışma prosedürleri: Bu, tehlikeli kimyasal görevler için standart çalışma prosedürlerinin (SOP'ler) geliştirilmesini ve uygulanmasını içerir. Bu prosedürler, çalışanların görevleri güvenli ve tutarlı bir şekilde yerine getirmelerini sağlamaya yardımcı olabilir.
- Maruziyet izleme: Bu, maruziyetin azaltılabileceği alanları belirlemek için işyerindeki kimyasallara maruz kalma seviyelerinin düzenli olarak izlenmesini içerir.
- İdari Kontroller, kimyasal tehlikelere karşı ek koruma sağlamak için genellikle Mühendislik Kontrolleri ve Kişisel Koruyucu Ekipman (KKE) gibi diğer önlemlerle birlikte kullanılır. Tehlikelere maruziyeti azaltmada etkilidirler ve diğer kontrol önlemlerine kıyasla uygulanması nispeten ucuz olabilir.
4. Kişisel Koruyucu Ekipman (KKE)
Kişisel Koruyucu Ekipman (KKE) Kontrol Hiyerarşisinin dördüncü seviyesidir ve çalışanlara kimyasal tehlikelerden korunmaları için ekipman sağlanmasını içerir. KKD, ilk üç kontrol seviyesi ( Ortadan Kaldırma/Değiştirme, Mühendislik Kontrolleri ve İdari Kontroller) tehlikeyi kontrol etmede uygulanabilir veya etkili olmadığında kullanılır.KKD örnekleri şunları içerir:
- Eldivenler: Eldivenler elleri ve kolları kimyasal maruziyetinden korur. Kullanılan kimyasala bağlı olarak farklı türde eldivenler mevcuttur ve belirli kimyasal tehlikeye uygun eldivenlerin seçilmesi önemlidir.
- Solunum maskeleri: Solunum maskeleri akciğerleri tehlikeli kimyasalları solumaktan korumak için kullanılır. Kullanılan kimyasala ve gerekli koruma seviyesine bağlı olarak farklı tipte solunum maskeleri mevcuttur.
- Koruyucu giysiler: Laboratuvar önlüğü veya tulum gibi koruyucu giysiler, çalışanların cildini ve giysilerini kimyasal maruziyetinden koruyabilir.
- Göz ve yüz koruması: Gözlük veya yüz siperi gibi göz ve yüz koruması, çalışanların gözlerini ve yüzünü kimyasal sıçramalardan veya buharlardan koruyabilir.
KKD kimyasal tehlikelere maruziyeti azaltmada etkilidir. Yine de son çare olarak düşünülmelidir çünkü çalışanların uyumuna dayanır ve önceki kontrol seviyeleri kadar etkili olmayabilir. İşçiler KKD'nin doğru kullanımı ve bakımı konusunda eğitilmeli ve işverenler KKD'nin uygun şekilde oturduğundan ve belirli bir tehlike için uygun olduğundan emin olmalıdır.KKD'nin sadece bireysel çalışanı koruduğuna ve tehlikeyi kaynağında kontrol etmediğine dikkat etmek de önemlidir. Bu nedenle, KKD kimyasal tehlikelere karşı kapsamlı bir koruma sağlamak için diğer kontrol önlemleriyle birlikte kullanılmalıdır.
İşverenler KKD programlarını düzenli olarak gözden geçirmeli ve güncellemelidir; böylece programın etkili ve işyerlerindeki tehlikelerle ilgili kalmasını sağlarlar. İşverenler etkili KKD uygulayarak daha güvenli bir işyeri yaratabilir ve çalışanları kimyasal tehlikelerin zararlı etkilerinden koruyabilir.
5. Acil Durum Hazırlığı
Acil Durum Hazırlığı, Kontrol Hiyerarşisinin beşinci ve son seviyesidir ve acil durumlarda kimyasal tehlikelere karşı hazırlıklı olmayı ve bunlara müdahale etmeyi içerir. Bu kontrol seviyesi kritiktir çünkü en iyi kontrol önlemleri alınsa bile tehlikeli kimyasalların beklenmedik bir şekilde açığa çıkma riski vardır. Bu nedenle, bu durumlarda zararı en aza indirmek için acil durum hazırlık önlemlerinin alınması önemlidir.Acil Durum Hazırlık önlemleri, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli strateji ve prosedürleri içerebilir:
- Tahliye planları: Bu planlar, çalışanların kimyasal bir acil durumda tesisi güvenli ve hızlı bir şekilde tahliye edebilmelerini sağlar. Bu, tahliye yollarının ve çıkışlarının belirlenmesini, çalışanların tahliye prosedürleri konusunda eğitilmesini ve çalışanların prosedürlere aşina olmasını sağlamak için düzenli tatbikatlar yapılmasını içerebilir.
- Acil durum müdahale ekipleri: Bu ekipler kimyasal acil durumlara müdahale etmekten sorumlu eğitimli kişilerden oluşur. Ekip, tehlikeli kimyasallarla çalışma konusunda özel eğitim almış kişileri ve tıbbi yardım sağlama konusunda eğitimli ilk müdahale ekiplerini içerebilir.
- İletişim protokolleri: Kimyasal bir acil durumda etkili iletişim kritik önem taşır. İletişim protokolleri, çalışanları acil durum konusunda uyarmak için alarmlar, sirenler veya diğer sinyal cihazlarını ve acil durum müdahale ekiplerini bilgilendirmek ve çalışanlarla iletişim kurmak için belirlenmiş prosedürleri içerebilir.
- İlk yardım: Kimyasal bir tehlike nedeniyle yaralanma durumunda temel ilk yardım malzemelerinin ve eğitimli personelin hazır bulundurulması önemlidir. İşçiler temel ilk yardım teknikleri konusunda eğitilmeli ve işyerinde kitler bulundurulmalıdır.
Sonuç
Kimyasal tehlikeleri kontrol etmek için önlemlerin uygulanması, çalışanları zarardan korumak ve güvenli bir işyeri ortamı yaratmak için çok önemlidir. Kimyasal tehlikeleri kontrol etmek için Kontrol Hiyerarşisini rehber olarak kullanarak kapsamlı ve entegre bir yaklaşım benimsemek önemlidir. Bu yaklaşım, mühendislik kontrolleri, idari kontroller, kişisel koruyucu ekipman ve acil durum hazırlık önlemleri gibi daha az etkili kontrol önlemlerine başvurmadan önce tehlikeli kimyasalların ortadan kaldırılmasını veya değiştirilmesini vurgular.İşverenler etkili kontrol önlemleri uygulayarak ve bunları düzenli olarak gözden geçirip güncelleyerek daha güvenli bir işyeri yaratabilir ve çalışanları kimyasal tehlikelerin zararlı etkilerinden koruyabilir. Çalışanlara tehlikeli kimyasallarla güvenli bir şekilde çalışmaları için gerekli eğitim ve ekipmanın sağlanması ve tehlikeli kimyasalların beklenmedik bir şekilde salınması durumunda acil durum hazırlık önlemlerinin alındığından emin olunması da önemlidir.
Özet olarak, Kontrol Hiyerarşisi işyerindeki kimyasal tehlikeleri kontrol etmek için kapsamlı ve etkili önlemlerin uygulanmasına yönelik bir çerçeve sunmaktadır. İşverenler bu çerçeveyi takip ederek ve en etkili kontrol önlemlerine öncelik vererek daha güvenli bir işyeri oluşturabilir ve çalışanları kimyasal tehlikelerin zararlı etkilerinden koruyabilir.
