Erol Kural
İş Sağlığı ve İş Güvenliği Teknik Danışmanı
Kimyasal Maddelerin Çalışanlara Etkisi, Taşınması ve Depolanmasında İş Sağlığı ve İş Güvenliği
Erol Kural
Kimya Mühendisi
İSG-İş Sağlığı ve İş Güvenliği Teknik
Danışmanı ve İstanbul Adliyeleri
Bilirkişisi
Kimyasal maddeler vücuda aşağıdaki yollarla girerler;
Akciğerler vasıtası ile solunum sistemine,
absorbsiyon ile deriye ve ağız yoluyla sindirim sistemine etki ederler.
Toksik (zehirli) kimyasallar vücuda bir kez girdiğinde hemen görülen akut etkiler yada kimyasal maddeye maruz kalmasından sonra yıllarca ortaya çıkmayabilen uzun dönemli kronik etkiler de dahil olmak üzere, değişik zararlı etkilere neden olabilir.
Zehirli kimyasallar, kimyasal maddenin türüne ve maddeye maruz kalınma yoluna bağlı olarak, lokal ve sistemik etkiler de yapabilir.
Kimyasal maddenin ne tür bir toksik etki yaptığı, çeşitli faktörler tarafından belirlenir.
Bu faktörler örneğin;
• Tehlikeli maddenin kimyasal bileşiminin birbirinden farklı olması nedeni ile daha zararlı olması,
• Kimyasal maddenin fiziksel biçiminin (toz, buhar, sıvı vb.) farklı olması,
• Kimyasal maddenin vücuda giriş yoluna bağlı olarak sağlık üzerindeki etkisinin farklı olması,
• Kimyasal maddenin bazı dokularda ve organlarda birikmesi,
• Çalışanın kimyasal maddeye daha sık, yoğun ve uzun süre maruz kalması,
• Kimyasal maddenin çalışandan çalışana farklı tepkisinin olmasıdır.
Bir kimyasal maddenin fiziksel biçimi, vücudumuza nasıl girdiğine ve ne şekilde tahribat yaptığına bağladır. Kimyasal maddelerin fiziksel biçimi esas olarak dört haldedir.
KATILAR
Kimyasal zehirlenmeye yol açma olasılığı en düşük kimyasal madde katı halde olanıdır. Ancak, katı kimyasal maddelerden bazıları deriye yada yiyeceklere bulaştığında zehirlenmeye yol açabilir.
Katı maddelerde en büyük tehlike, bazılarının iş yapım sırasında daha tehlikeli ve zararlı duruma dönüşmesidir: Örneğin, elektrik kaynağı ile işlem yaparken elektrotta zararlı gaz ve kokusu olmayan gazlar da vardır.
Örneğin metan gazı gibi. Bunlar özel ölçüm cihazları (metanometro) ile tespit edilir.
Gaz halindeki bazı kimyasal maddeler anında tahriş eder. Bazıları da vücuda ciddi zararlar verdikten sonra fark edilebilir. Gaz halindeki kimyasallar patlayıcı ve parlayıcı olabilir. (metan, etan ve propan gazı gibi)
ÇÖZÜCÜ MADDELER HAKKINDA GENEL UYARILAR
Çözücüler (boyalarda, cilalarda, temizlik maddelerinde inceltme amacı ile kullanılan) sağlığa zararlı maddeleri çerir; bunların bir kısmı patlayıcı ve parlayıcıdır.
Eğer çözücülerin buharını solumak zorunda kalırsanız, maske kullanılması gerekir. (Temiz hava veya aktif kömürlü ve A tipi filtreli gaz maskesi gerekir)
Geniş alanlı cisimler ve döşemeler hiçbir zaman çözücülerle temizlenmemelidir.
Çözücülerle çalışırken daima koruyucu gözlük kullanılmalıdır. Buna rağmen yinede göze kaçarsa göz duşu kullanılmalıdır.
İşe başlamadan evvel ve işe bittikten sonra cilt koruyucu ilaçlar kullanılmalı yada kimyasala uygun eldiven kullanılmalıdır.
Eller asla bir inceltici veya çözücü ile yıkanmamalıdır. Yiyecek ve içecekler hiçbir zaman kimyevi malzemelerle çalışma yerinde muhafaza edilmemeli ve yenmemelidir.
Bütün cila yerlerinde ve püskürtme boyacılığı yapılan yerlerde sigara içilmemeli ve açık ateşle girilmemelidir. (Aynı kural çözücüler ve incelticilerle temizlik amacıyla çalışan bütün yerler içinde geçerlidir.)
Kıvılcım meydana gelmesinden sakınılmalıdır. Bunun için kibrit, çakmak gibi eşyaları cepte taşımak boya odalarına ve püskürtme kabinlerine madeni çivili ayakkabılarla girmek veya boya tabancıları tel fırça ile temizlenmemelidir.
Boya tabancaları temizlenmesinde kıvılcım çıkarmayan tahtadan, bronzdan veya berilyumlu bronzdan yapılmış yardımcı araçları kullanılmalıdır.
Boya artıklarıyla ve çözücü maddelerle fazla miktarda kirlenmiş iş elbiselerini kullanılmamalıdır.
Islanmış ve kirlenmiş iş elbisesi ile açık ateşe yaklaşmaktan yada sigara içmekten de sakınılmalıdır.
Yangın söndürme aletlerinin yerleri ve nasıl kullanılacağı öğrenilmelidir.
Yangın söndürme örgülerinin nerede bulunduğunu, bir iş elbisesi yanması vuku bulursa, çabuk söndürebilmek amacıyla öğrenilmelidir.
İncelticilerin ve yanma tehlikesi olan sıvıların açık kaplarda saklanmasına işletmede izin verilmemelidir.
Boya ve inceltme sıvılarını emmiş bulunan temizleme bezlerini kapalı kaplarda toplayınız ve bunları kendi kendine alev alabileceği için geceleri kilitli yerlerde saklanmamalıdır.
Tehlikeli geçitlerini her zaman açık tutulmalıdır.
Boyaların ve çözücülerin kanazilasyona akmamasına dikkat edilmelidir.
Kaynak: T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Rehberi ve Notları
İş Sağlığı ve İş Güvenliği Teknik Danışmanı
Kimyasal Maddelerin Çalışanlara Etkisi, Taşınması ve Depolanmasında İş Sağlığı ve İş Güvenliği
Erol Kural
Kimya Mühendisi
İSG-İş Sağlığı ve İş Güvenliği Teknik
Danışmanı ve İstanbul Adliyeleri
Bilirkişisi
Kimyasal maddeler vücuda aşağıdaki yollarla girerler;
Akciğerler vasıtası ile solunum sistemine,
absorbsiyon ile deriye ve ağız yoluyla sindirim sistemine etki ederler.
Toksik (zehirli) kimyasallar vücuda bir kez girdiğinde hemen görülen akut etkiler yada kimyasal maddeye maruz kalmasından sonra yıllarca ortaya çıkmayabilen uzun dönemli kronik etkiler de dahil olmak üzere, değişik zararlı etkilere neden olabilir.
Zehirli kimyasallar, kimyasal maddenin türüne ve maddeye maruz kalınma yoluna bağlı olarak, lokal ve sistemik etkiler de yapabilir.
Kimyasal maddenin ne tür bir toksik etki yaptığı, çeşitli faktörler tarafından belirlenir.
Bu faktörler örneğin;
• Tehlikeli maddenin kimyasal bileşiminin birbirinden farklı olması nedeni ile daha zararlı olması,
• Kimyasal maddenin fiziksel biçiminin (toz, buhar, sıvı vb.) farklı olması,
• Kimyasal maddenin vücuda giriş yoluna bağlı olarak sağlık üzerindeki etkisinin farklı olması,
• Kimyasal maddenin bazı dokularda ve organlarda birikmesi,
• Çalışanın kimyasal maddeye daha sık, yoğun ve uzun süre maruz kalması,
• Kimyasal maddenin çalışandan çalışana farklı tepkisinin olmasıdır.
Bir kimyasal maddenin fiziksel biçimi, vücudumuza nasıl girdiğine ve ne şekilde tahribat yaptığına bağladır. Kimyasal maddelerin fiziksel biçimi esas olarak dört haldedir.
KATILAR
Kimyasal zehirlenmeye yol açma olasılığı en düşük kimyasal madde katı halde olanıdır. Ancak, katı kimyasal maddelerden bazıları deriye yada yiyeceklere bulaştığında zehirlenmeye yol açabilir.
Katı maddelerde en büyük tehlike, bazılarının iş yapım sırasında daha tehlikeli ve zararlı duruma dönüşmesidir: Örneğin, elektrik kaynağı ile işlem yaparken elektrotta zararlı gaz ve kokusu olmayan gazlar da vardır.
Örneğin metan gazı gibi. Bunlar özel ölçüm cihazları (metanometro) ile tespit edilir.
Gaz halindeki bazı kimyasal maddeler anında tahriş eder. Bazıları da vücuda ciddi zararlar verdikten sonra fark edilebilir. Gaz halindeki kimyasallar patlayıcı ve parlayıcı olabilir. (metan, etan ve propan gazı gibi)
ÇÖZÜCÜ MADDELER HAKKINDA GENEL UYARILAR
Çözücüler (boyalarda, cilalarda, temizlik maddelerinde inceltme amacı ile kullanılan) sağlığa zararlı maddeleri çerir; bunların bir kısmı patlayıcı ve parlayıcıdır.
Eğer çözücülerin buharını solumak zorunda kalırsanız, maske kullanılması gerekir. (Temiz hava veya aktif kömürlü ve A tipi filtreli gaz maskesi gerekir)
Geniş alanlı cisimler ve döşemeler hiçbir zaman çözücülerle temizlenmemelidir.
Çözücülerle çalışırken daima koruyucu gözlük kullanılmalıdır. Buna rağmen yinede göze kaçarsa göz duşu kullanılmalıdır.
İşe başlamadan evvel ve işe bittikten sonra cilt koruyucu ilaçlar kullanılmalı yada kimyasala uygun eldiven kullanılmalıdır.
Eller asla bir inceltici veya çözücü ile yıkanmamalıdır. Yiyecek ve içecekler hiçbir zaman kimyevi malzemelerle çalışma yerinde muhafaza edilmemeli ve yenmemelidir.
Bütün cila yerlerinde ve püskürtme boyacılığı yapılan yerlerde sigara içilmemeli ve açık ateşle girilmemelidir. (Aynı kural çözücüler ve incelticilerle temizlik amacıyla çalışan bütün yerler içinde geçerlidir.)
Kıvılcım meydana gelmesinden sakınılmalıdır. Bunun için kibrit, çakmak gibi eşyaları cepte taşımak boya odalarına ve püskürtme kabinlerine madeni çivili ayakkabılarla girmek veya boya tabancıları tel fırça ile temizlenmemelidir.
Boya tabancaları temizlenmesinde kıvılcım çıkarmayan tahtadan, bronzdan veya berilyumlu bronzdan yapılmış yardımcı araçları kullanılmalıdır.
Boya artıklarıyla ve çözücü maddelerle fazla miktarda kirlenmiş iş elbiselerini kullanılmamalıdır.
Islanmış ve kirlenmiş iş elbisesi ile açık ateşe yaklaşmaktan yada sigara içmekten de sakınılmalıdır.
Yangın söndürme aletlerinin yerleri ve nasıl kullanılacağı öğrenilmelidir.
Yangın söndürme örgülerinin nerede bulunduğunu, bir iş elbisesi yanması vuku bulursa, çabuk söndürebilmek amacıyla öğrenilmelidir.
İncelticilerin ve yanma tehlikesi olan sıvıların açık kaplarda saklanmasına işletmede izin verilmemelidir.
Boya ve inceltme sıvılarını emmiş bulunan temizleme bezlerini kapalı kaplarda toplayınız ve bunları kendi kendine alev alabileceği için geceleri kilitli yerlerde saklanmamalıdır.
Tehlikeli geçitlerini her zaman açık tutulmalıdır.
Boyaların ve çözücülerin kanazilasyona akmamasına dikkat edilmelidir.
Kaynak: T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Rehberi ve Notları