Kazanlarda Yıpranma Sebepleri...
Aşırı ısınma: Kazanlarda yıpranmanın en başta gelen sebeplerinden biri aşırı ısınmadır. Isıtma yüzeylerinin su ile temas eden taraflarında yağ, kazan taşı, çamur vs. birikintileri yalıtım etkisiyle aşırı ısınmaya yol açabilir. Aynı sonucu yaratan fakat daha az rastlanan bir diğer neden de alevin yüzeylere çarpmasıdır. Bu durumda yüksek ısı iletimi, yüksek yüzey sıcaklıklarının oluşmasına neden olur. Aşırı ısınmanın sonuçları metalin oksitlenmesi, basınçlı parçaların deformasyonu ve sonunda yarılma olabilir. Yarıktan buhar ve su fışkırır. Aşırı ısınma bazen, su ve buhar dolaşımındaki bozukluktan, boruların çamur veya kazan taşı parçaları tarafından tıkanmasından da ileri gelebilir.
Korozyon: Korozyon tüm kazan parçalarının, ekonomizerlerin ve hava ön ısıtıcıların iç ve dış yüzeylerinde yaşanan yaygın bir sorundur. Ekonomizerlerde ve hava ön ısıtıcılarında korozyon, çoğunlukla boruların baca gazı tarafında yer alır. Burada oluşan korozyonun hızı yakıtın kükürt ve asit içeriğine bağlıdır. Duman gazı bu maddeleri içeriyorsa ve duman bu donanım içerisinde çiğlenme noktasına kadar soğuyorsa korozyon hızlanır. Kazan dış yüzeylerinin korozyonu uzun duruşlarda hız kazanır. Bunun başlıca nedeni kül birikintileri içinde bulunan kükürt ile havanın rutubetinin oluşturduğu sülfürik asittir. Yüksek basınçlı ve yüksek kapasiteli kazanlarda su molekülünün parçalanması ve bundan hidrojenle oksijenin oluşması muhtemeldir. Serbest hidrojen kazan metali tarafından soğurulabilir. Bunun sonucunda metal kırılgan hale gelir. Bu korozyon türü, 510 0C sıcaklığa kadar yavaş seyreder; fakat bu sıcaklıktan sonra hızlanır.
Erozyon: Erozyon da hızlı yıpranma nedenlerinin başında gelir. Erozyon, metalde veya diğer tür malzemelerde mekanik aşınma yaratan bir olaydır. Çeşitli nedenlerden ileri gelebilir. Örneğin, yüzeye çarpan kül parçacıklarının aşındırması, su ve buharın perçinli eklerden veya genleşme eklerinde oluşturduğu kaçakların metali kesmesi birer erozyon olayıdır. Kurum üfleyicilerinin ve buhar jetlerinin ayarsızlığı, yani jetin boru aralıklarına yönlendirileceği yerde, doğrudan boruların üzerine çarpması borularda hızlı bir erozyona neden olur. Erozyon korozyonla bir araya geldiği hallerde hız kazanır. Zira erozyon, korozyona uğramış yüzeyleri sağlam yüzeylere göre daha hızlı aşındırır.
Mekanik yıpranma: Kazan parçaları mekanik yıpranmaya mahkûmdur. Mekanik yıpranma sebeplerinin şunlardır [8]:
Tekrarlanan genleşme ve büzülme hareketlerinin yarattığı yorulma
Yüksek sıcaklıklara ve basınçlara kalan metalin sürünmesi (creep),
Sıcaklıkta ve basınçta hızlı değişimlerin yarattığı olağan dışı gerilmeler,
Temizlik araçlarının yanlış kullanılması,
Temellerin oturması,
Kazana bağlanan boruların oluşturduğu aşırı dış yükler,
Mekanik parçaların kırılması ve aşınması,
Yanma odası patlamaları, bu patlamalar damperlerin çalışmamasından, pilot alevinin sönmüş olmasından ya da ateşin söndürülmeden önce kazan içinde yeteri kadar yakıt süpürmesi yapılmamasından meydana gelebilir.
Dizayn hatasından veya mesnet bozukluğundan ileri gelen titreşim,
Conta bozukluklarının yarattığı buhar kaçaklarının conta oturma yüzeylerini oyması,
Periyodik Kontrolü Gerektiren Sebepler...
Kazanlar, hem yıpranma durumunu hem de işletme güvenliğini sağlamak amacıyla kontrol altında tutulur. Kazanın çalışma güvenliği yanında ikinci planda kalsa da, modern ve karmaşık sanayi kuruluşlarında, özellikle de petrol rafinerilerinde giderek artan bir önem kazanmaktadır. Buhar ve elektrik girdisinde beklenmeyen bir kesinti kısa da sürse, karmaşık bir proseste güvenliği tehlikeye düşürebilir ve üretimi tekrar normale getirmek için haftalarca uğraşmayı gerektirebilir. Bir kazan, kurulduktan sonra, işletmeye alınmadan önce, meydana gelen bir kazadan sonra, çalışma şekli değişikliğinde periyodik kontrole tabi tutulmalıdır. Muntazam periyodik kontrol beklenmedik kesintilere yol açabilecek hallerin önceden fark edilebilmelerini ve gerekli önlemlerin önceden alınabilmesinin sağlar.
Kazanların kontrolü aynı zamanda ısı kayıplarının da farkına varılıp giderilmesini, dolayısıyla işletme giderlerinin azaltılmasını sağlar. Bakım işlerinin donanımın arızalanıp durduğu zamanlarda yapılması yerine, koruyucu bakım olarak belli bir program dâhilinde muntazam yapılması, tesisin işletme dışı kalma süresini kısaltır ve bakım masraflarını azaltır. Koruyucu bakımın gerekliliğine ve etkin bir şekilde programlanmasına teknik kontrol ile karar verilir.
Periyodik Kontrolün Sıklığını Belirleyen Faktörler...
Buhar kazanları belirli aralıklarla içten ve dıştan kontrol edilmelidir. Kontrol sıklığının tayininde göz önünde bulundurulacak başlıca faktörler, kazanın yaşı, çalışma ömrü, yıl içinde kullanım sıklığı, işletme koşulları, yakıt cinsi ve su arıtma yöntemidir.
Periyodik Kontrolün Yapılabileceği Zamanlar...
Bir kuruluşta, çalışan kazanlara ilave olarak hazırda bekleyen kazanlarda varsa, kazan teknik kontrol programı genellikle işletmeden bağımsız olarak yapılır. Hazırda bekleyen kazanın olmadığı ve yükün ancak tüm kazanların çalışmasıyla kaldırılabildiği kuruluşlarda kazanların teknik kontrol programı ile proses birimlerinin işletme programı arasında bir uyum sağlanması gerekir. Proses birimlerinin bir bölümü temizlik, tamir veya başka bir nedenle duruşa geçtiğinde buhar ihtiyacında da haliyle bir azalma olacaktır. Buhar ihtiyacı yaz aylarında, soğuk kış mevsimine oranla daha azdır. Söz konusu her iki durumda, buhar kazanlarının kontrol, temizlik ve tamiri için işletme dışı bırakılmalarına olanak sağlar. Dolayısıyla kazanların teknik kontrolü de bu dönemlere gelecek şekilde programlanmalıdır [8].
Periyodik Kontrol Uygulamaları...
Dış Kontrol
Buhar kazanlarının teknik kontrolünden sorumlu olan kişiler, kazanın yapısına, çeşitli parçalarına ve bunların çalışmasına aşina olmalıdır. Kazanın dıştan kontrolü herhangi bir zamanda yapılabilir. Kazan çalıştığı sırada yapılan kontrolün yararlı tarafları vardır. Örneğin dururken fark edilemeyecek bazı aksaklıklar çalışırken kolayca algılanabilir. Dıştan kontrolü yapılacak birimler aşağıdaki gibi sıralanabilir.
Merdivenler ve Platformlar: Merdivenler, platformlar ve yürüyüş yolları kazan çalışıyorken de kontrol edilebilir. Bunların kontrolü genellikle gözle yapılır. Karşılaşılabilecek başlıca kusurlar, yapısal zayıflıktan ileri gelen hasarlar ya da korozyon hasarları olabilir.
Temeller: Temellerin sağlamlığı küçümsenir bir husus değildir. Temellerde gözden kaçan bir hata buhar kazanını önemli ölçüde etkileyebilir. Bu durum çeşitli arızalara, malzemelerin çatlamasına ve buhar kaçaklarına neden olabilir.
Kazan mesnetleri: Kazanın taşıyıcı iskeleti çoğunlukla çelikten yapılır. Çelik yapı elemanları perçinle veya cıvata ile birbirine tutturulur. Bu bağlantıların sıkılığı periyodik olarak kontrol edilmelidir. Rutubet, baca gazı ve kül, yapı elemanları üzerinde korozyona neden olur. Gözle kontrol, çekiçle kontrol ve kumpasla ölçme suretiyle korozyona uğrayan elemanlar belirlenebilir.
Yanma odası duvarları: Yatay dönüş borulu kazanların çoğunda yanma odası tuğla duvarlardan oluşur. Bu duvarların alev tarafı sıcağa dayanıklı ateş tuğlasıyla örülmüştür. Bunun arkasında yalıtım tuğlaları bulunur. En dış ise genellikle normal inşaat tuğlasıdır. Duvarın ömrü yakıtın cinsine, yanmanın şiddetine ve işletme koşullarına bağlı olarak değişir. Her duruş ve kalkışta meydana gelen ısıma-soğuma tuğlalar arasındaki derzlerin açılmasına ve duvarların çatlamasına neden olabilir. Bu aralıklardan giren hava yanma verimini oldukça düşürür. Bu nedenle duvarlar kontrol edilmelidir. Duvarların gözle kontrolü genellikle yeterli olur.
Boru bağlantıları: Buhar kazanına birçok boru girer ve çıkar. Bunlar buhar üretiminin en önemli parçalarıdır. İşletme sürekliliği ve personel güvenliği bakımından boruların kontrolü 31 önem arz eder. Boru bağlantı noktalarında sızıntı olup olmadığı gözle kontrol edilerek anlaşılabilir. Sızıntının ilk belirtisi yalıtım örtüsü içinden gelen su damlalarıdır. Fakat yüksek sıcaklıkta buhar kaçağının görünür bir belirtisi olmayabilir. Bu yüzden dikkatli olmak gerekir. Buhar kaçağı büyükçe ise ses yapabilir.
Dış kaçaklar: Buhar kazanının dramından, çeşitli boru bağlantılarından ve diğer basınçlı kesimlerden dışarı gelen kaçaklar dış kontrol sırasında görülebilir. Bir kaçağın ilk belirtisi yalıtım örtüsünde oluşan ıslaklıktır. Buhar çeliği çabuk aşındırır, dolayısıyla küçük bir kaçak kısa zamanda büyür. Bu nedenle bu kaçaklar derin yaralar açmadan giderilmelidir.
Yanma odasının iç durumu: Kazan düşük yükte çalışırken yanma odasının içini gözle kontrol etmek bir ölçüde mümkün olabilir. Bu kontrol gözetleme deliklerinden ateşleme deliklerinden ve giriş deliklerinden yapılabilir.
Yardımcı donanımlar: Yardımcı donanımın kontrolünde sistem çalışırken dışarıdan yapılan kontrol, önemli bir yer tutar. Çalışma kusurları ve diğer tür arıza belirtileri en iyi bu şekilde görülebilir.
İç Kontrol
Kazanın içten kontrolüne başlanmadan önce gerek en son dıştan kontrolün ve gerekse bundan önceki içten kontrolün sonuçları gözden geçirilmelidir. Bu inceleme kazanın nerelerine daha fazla dikkat edilmesi gerekeceğini ortaya koyar.
Örneğin son dıştan kontrolde kazanın gövdesinde fark edilmiş olan sıcak leke içteki sıcağa dayanıklı kaplamanın bozulmuş olduğunu işaret edebilir. Bunun yanında kolektör üzerinde veya yakınında gözlenen bir ıslaklık borudaki kaçağın belirtisi olabilir. Kontrole başlamadan önce içten genel bir temizlik yapılmalıdır. Şayet özel dikkat sarf edilmesi gereken kaynak dikişlerinin üzerleri cüruf tabakası ile kaplanmışsa kontrole başlamadan önce buralar kazınmalı veya tel fırça ile iyice temizlenmelidir.
Kontrole başlarken adam giriş deliklerinin tamamının, el giriş deliklerinin de gerekenlerinin kapakları açılmalıdır. Kontrolün amacının tüm kazan birimlerinin ve parçalarının iyi hizmet verecek durumda olduklarının belirlenmesi olduğu akıldan çıkarılmamalıdır. İç kontrol sırasında kazanın herhangi bir yerinde akaryakıtın göllendiği görülürse, kazan tekrar işletmeye alınmadan önce burası kurutulmalı ve buna sebep olan kaçak giderilmelidir. Akaryakıt kazanın neresinde olursa olsun bir tehlike unsurudur.
Kazanda iç kontrolü yapılacak donamınlar aşağıdaki gibi sıralanabilir.
Dramlar, dram bağlantıları ve iç aksesuarı: Dramın tüm iç yüzeyi ve tüm dış bağlantıları, örneğin; seviye göstergesinin ve emniyet vanasının bağlantıları kontrol edilmelidir. Kontrolde dikkat edilecek hususlar deformasyon, korozyon, karıncalanma (pitting), oyulma, tufal birikintisi, çamur birikintisi gibi hususlardır. Kaynaklı veya perçinli tüm dikişlere ve onlara komşu olan kesimlere özel dikkat sarf edilmelidir. Kaynaklı dikişler ve bağlantılar çatlak kontrolünden geçirilmelidir. Perçinli bağlantılarda gevşek veya kırık perçinler, çatlak ve diğer kusurlar olup olmadığına bakılmalıdır.
Su kolektörleri: El giriş deliklerinde kapak levhasının oturma yüzeyi erozyon, buhar kesmesi, takım yaraları ve diğer kusurlar açısından gözden geçirilmelidir. Söz konusu kusurlar kaçaklara neden olabilir. Kapak daha önceden kaçırıyor ise kapak levhasının düzgünlüğü kontrol edilmelidir. Oturma yüzeylerinde çatlak olup olmadığına bakılmalıdır. Kolektörün iç yüzeyleri korozyon ve erozyon kontrolünden geçirilmelidir. İçeride çökelti birikmişse bunun konumu ve miktarı belirlenmelidir. Kolektöre bağlanan boru ağızları korozyon oyukları (pits), boru temizleyicisi tarafından açılmış yara izi, kazan taşı ve birikintisi yönünden kontrol edilmelidir.
Kızdırıcı kolektörleri: Kızdırıcı kolektörlerinin el giriş delikleri, kazanın her duruşunda açılmaz. Bunlar sadece kızdırıcı borularının değiştirilmesi veya tamir yapılması hallerinde açılır. Kızdırıcılardan sadece kuru buhar geçtiği göz önüne alınırsa, gerek kolektörde ve gerekse borularda hiç birikinti görülmemelidir. Aksine birikintiyle ve taşla karşılaşılırsa bunun nedeni ve durumu vakit geçirilmeden araştırılmalıdır. Orta derecede birikinti veya taş oluşumu bile kızdırıcı borularında aşırı ısınma ve patlamalara neden olabilir. Kızdırıcılarda birikinti ve taş görülmesi, buhar ayırıcılarının, kuru kutunun (dry box), dram su seviyesinin ve bundaki dalgalanmaların, basınçlı boşalma (blowdown) işlemi etkinliğinin ve su kalitesinin ayrıntılı olarak incelenmesi gerekliliğini ortaya koyar.
Yanma odasının sıcağa dayanıklı kaplaması: Sıcağa dayanıklı kaplamada (refraktory lining) çatlak, erozyon, ergime, kabarma ve dökülme olup olmadığı kontrol edilmelidir. Sıcağa dayanıklı kaplamanın çatlaması olağandır. Önemli olan çatlağın ne kadar olduğudur. Büyük çatlaklar tamir edilmelidir. Hangi büyüklükte çatlağın tamir edileceği, hangi büyüklüktekilerin hoşgörü ile karşılanacağı konusunda bir kural yoktur. Tecrübeye dayanan makul bir karar oluşturulmaya çalışılmalıdır.
Kazan boruları: Tüm kazan boruları (tüpleri) aşırı ısınma, korozyon ve erozyon belirtileri açısından kontrol edilmelidir. Aşırı ısınmanın nedeni genellikle, boruların su tarafında oluşan birikinti ve kazan taşıdır. Yanma odasını çevreleyen duvar boruları (waterwall) ve üretim boruları (steam generating) aşırı ısınmanın en çok görüleceği yerlerdir. Dolayısıyla bu borularda ondülasyon, sarkma, balonlaşma, yüzey kabartıları ve hızlı soğuma çatlakları olup olmadığı dikkatle kontrol edilmelidir.
Perdeler: Perdeler (buffles) yerlerinden kayabilir ve hatta düşebilir. Sıcağa dayanıklı bloklardan veya tuğlalardan yapılmış olanlar daha önce aynı malzeme için anlatılmış olduğu gibi kontrol edilir. Çivili boruların sıcağa dayanıklı malzeme ile kaplanmasıyla yapılan perdelerde bu kaplamanın kabarıp dökülen yerleri olup olmadığına bakılmalıdır.
Damperler: Bazı kazanların kızdırıcılarında, ekonomizerlerinde ve duman yolu çıkışında çekiş kontrolü için elle veya motorla kumanda olunan damperler bulunabilir. İnce sactan yapılmış damper kanatlarının oksitlenmeleri ve aşırı ısınmanın etkisiyle eğilmeleri olasıdır. Bu nedenle gerek kanatlar ve gerekse mesnet parçaları, tahrik mili, pimler ve diğer parçalar kontrolden geçirilmelidir.
Su seviye göstergesi ve diğer cam göstergeler: Bunlarla irtibatlı tüm borular çamur ve diğer birikintiler yönünden ve ayrıca tüm boru bağlantı parçaları ve flanşlar sızıntı yönünden gözden geçirilmelidir. Seviye göstergesinin salmastra paketi içinde kalan iki başı korozyon açısından kontrol edilmelidir. Mika contalarda erozyon ve renklenme kontrolü yapılmalıdır. Kapatma vanalarının ve boşaltma musluklarının rahat çalıştıklarından emin olunmalıdır.
Emniyet sistemleri: Emniyet vanaları kontrol edilmelidir. Kusursuz çalışanlarının sökülmesine gerek yoktur. Vananın çalışmasında sorunlar varsa oturma yüzeyleri gözden geçirilmelidir. Güvenlik havası mandalları ve zemberekleri temizlenip ayarlanarak iyi çalışır duruma getirilmelidir.
Fanlar: Rulmanlı yatakların serbest döndüğünden emin olunmalıdır. Kaymalı yatakların yüzey dorumları kontrol edilmeli, milin yatak içerisinde çalışan kesiminin çapı ölçülmelidir.Rotorun ve rotor kanatlarının genel durumu gözden geçirilmelidir. Kanatlar arasında gevşeyenler varsa sıkıştırılmalıdır.
Kurum üfleyiciler: Kurum üfleyicilerde ayarsızlık, çarpılma ve konumundan kayma olup olmadığı kontrol edilmelidir. Kurum üfleyici yerinden kayarsa, üflediği demet çevredeki kazan borularına çarpar. Bu durum borularda erozyona ve sonrasında delinmelere yol açar. Kurum üfleyicilerinin kendisi, askıları ve mesnet parçaları gözle kontrol edilerek sağlamlıklarına ve korozyonla aşırı incelmediklerine kanaat getirilmelidir. Kazanın yüksek sıcaklık bulunan bölgelerindeki kurum üfleyiciler, bu sıcaklık değerlerine dayanmaları için yüksek kromlu alaşımlardan imal edilir. Bu malzemeler işletme süresince sertleşir ve eğer çekiç denemesi yapılırsa kolayca kırılabilir. Buna dikkat etmek gerekir. Sızdırmazlık (salmastra) tertibatının, dönme hareketi ve ileri geri hareketi sağlayan tüm parçaların durumları kontrol edilmelidir.
Hava ve duman kanalları ve bacalar: Dış kontrol sırasında varlıkları tesbit edilmiş olan kaçakların ne ölçüde tamir gerektirdikleri araştırılır. Ultrasonik ölçümlerle ve çekiç deneyleriyle incelenmiş zayıf kesimler belirlenir. Kanalların ve bacanın korozyona uğramış yerlerinde yapılan cidar ölçümleri bu parçaların kalan ömürlerinin tahmin edilmesinde ve en iyi tamir yönteminin belirlenmesinde yardımcı olur.
Hava ön ısıtıcıları: Hava ön ısıtıcıları, uzun duruşlar sırasında havanın rutubetinin yoğuşmasından ileri gelen korozyona maruz kalır. Giriş ve çıkış ağızlarından yapılan kontrol, ön ısıtıcının görünmeyen iç kesimlerinin durumu hakkında bilgi edinmemizi sağlar. Delinmiş olan borular değiştirilmelidir.
Basınçlı atma donanımı: Basınçlı atma (blowdown) vanalarının sızdırmazlığı kontrol edilmelidir. Boru bağlantı noktaları da korozyon ve sızdırmazlık bakımından gözden geçirilmelidir [6].
Sızdırmazlık ve Dayanım Testi (Hidrostatik ve Pnömatik Test)
Kazanın tamamı veya bir kısmının uygun koşullarda bir sıvı veya gaz ile doldurularak basınçlandırılması, izlenmesi ve sonuçların irdelenmesi tekniğidir. Hidrostatik test ile emniyet ventilinin ayar basıncı, kazanın et kalınlığı ve sızdırmazlığı kontrol edilir.
Periyodik Kontrolü Yapacak Yetkili Kişinin Bilmesi Gerekenler
1. Kontrolleri zorunlu olan kazan ve kazan ekipmanlarının imalat tekniklerini, bakım ve işletmesi.
2. Kazanların ve üzerindeki yardımcı donanımların TSE standartları.
3. Kazan ve yardımcı donanımların test ve deneyleri.
4. İşletmede iş kazalarına neden olabilecek ve bu cihazlardan kaynaklanabilecek güvensiz koşulların ne olabileceğini ve bu koşulların nasıl ortadan kaldırılabileceği.
5. Kazanın işletilmesi sırasında kullanılacak makine koruyucuları ve kişisel koruyucu donanımları.
6. Kazanlarla ilgili yasal mevzuatı.
İLGİLİ STANDARTLAR
TS 2025 standardında, yeni kazan çalıştırılmadan önce veya geniş ölçüde bir onarım gördükten sonra işletme basıncının 1,5 katıyla sızdırmazlığın tespiti amacıyla hidrostatik test yapılması gerektiği vurgulanır. Periyodik kontrolden önce yapılacak hazırlık, kazan iç ve dış kısımlarında yapılacak muayeneler detaylı olarak sıralanmıştır.
TS EN 13445-5 Ateşle temas etmeyen basınçlı kapların muayene ve kontrol özelliklerini tespit eder. Periyodik kontrol için yapılacak zorlayıcı ve zorlayıcı olmayan testleri sıralar. Ancak aynı serinin “Genel” başlığını taşıyan 13445-1 standardında “110 °C’tan daha yüksek sıcaklıkta buhar veya kızgın su üretmesi amaçlanan basınçlı donanım”lar kapsam dışı tutulmuştur.
TS EN 12953-5 Kazanın basınca maruz parçalarının imalatı, dokümantasyonu ve işaretlenmesi sırasında muayeneler başlığını taşır ve Basınçlı Ekipmanlar Direktifi (97/23/AT) ile uyumludur. Aynı zamanda buhar kazanları ile ilgili önceki standart olan TS 377-5’in yerine geçmiştir. Bu standarda göre:
Kazan kaynağını yapan ve tahribatsız muayeneyi gerçekleştiren personelin ilgili standartlara göre sertifikalandırılmış olmalıdır. İmalatçı, üretim esnasında ve sonunda tahribatsız muayene işlemlerini yapmalıdır. Bunlar radyografik, ultrasonik ve gözle muayenedir.
İmalatçı, imalattan sonra hidrostatik basınç deneyi yapmalıdır. Basınç deneyinden sonra gözle muayeneyi de yine standarda uygun şekilde gerçekleştirmelidir.
TS EN 12953-3 standardında imalatın akabinde yapılacak hidrostatik deney için, deney basıncı, izin verilen en yüksek çalışma basıncının 1,43 katı olacak şekilde belirlenmiştir.
TS EN 12952 standart serisi de TS EN 12953’e benzer tarzda su borulu kazanlarda imalat ve donanım özelliklerini düzenler.
TS EN 303-1 sıvı yakıtlı sıcak su kazanları için özellikleri düzenler.
TS EN 303-3 gaz yakıtlı sıcak su kazanları için özellikleri düzenler.
TS EN 303-5 katı yakıtlı sıcak su kazanları için özellikleri düzenler.
TS EN 14336 (Binalar İçin Su Esaslı Sistemlerin Tesisi ve İşletmeye Alınması) standardı, azami çalışma sıcaklığı 110 C olan ve 6 bar dan düşük basınçta çalışan sıcak sulu kazanların tesisi ve işletmeye alınmasını düzenlemektedir. Hidrostatik basıncın işletme basıncından ne kadar fazla olması gerektiği, deney süresi, deney öncesi hazırlıklar, deney yapılırken dikkat edilecekler ve deney sonrasında hazırlanacak rapora dair hususlar ortaya konmuştur. Hidrostatik basınç deneyinin asıl olduğu ancak su doldurularak yapılan deneyin hasara neden olduğu durumlarda pnömatik basınç deneyinin de yapılabileceği anlatılır.
TS 430, Dökme dilimli kazanların; TS 497, çelik kazanların imalat sürecini, donanım özelliklerini ve imalat sonunda yapılması gereken muayene ve testleri düzenler.
Aşırı ısınma: Kazanlarda yıpranmanın en başta gelen sebeplerinden biri aşırı ısınmadır. Isıtma yüzeylerinin su ile temas eden taraflarında yağ, kazan taşı, çamur vs. birikintileri yalıtım etkisiyle aşırı ısınmaya yol açabilir. Aynı sonucu yaratan fakat daha az rastlanan bir diğer neden de alevin yüzeylere çarpmasıdır. Bu durumda yüksek ısı iletimi, yüksek yüzey sıcaklıklarının oluşmasına neden olur. Aşırı ısınmanın sonuçları metalin oksitlenmesi, basınçlı parçaların deformasyonu ve sonunda yarılma olabilir. Yarıktan buhar ve su fışkırır. Aşırı ısınma bazen, su ve buhar dolaşımındaki bozukluktan, boruların çamur veya kazan taşı parçaları tarafından tıkanmasından da ileri gelebilir.
Korozyon: Korozyon tüm kazan parçalarının, ekonomizerlerin ve hava ön ısıtıcıların iç ve dış yüzeylerinde yaşanan yaygın bir sorundur. Ekonomizerlerde ve hava ön ısıtıcılarında korozyon, çoğunlukla boruların baca gazı tarafında yer alır. Burada oluşan korozyonun hızı yakıtın kükürt ve asit içeriğine bağlıdır. Duman gazı bu maddeleri içeriyorsa ve duman bu donanım içerisinde çiğlenme noktasına kadar soğuyorsa korozyon hızlanır. Kazan dış yüzeylerinin korozyonu uzun duruşlarda hız kazanır. Bunun başlıca nedeni kül birikintileri içinde bulunan kükürt ile havanın rutubetinin oluşturduğu sülfürik asittir. Yüksek basınçlı ve yüksek kapasiteli kazanlarda su molekülünün parçalanması ve bundan hidrojenle oksijenin oluşması muhtemeldir. Serbest hidrojen kazan metali tarafından soğurulabilir. Bunun sonucunda metal kırılgan hale gelir. Bu korozyon türü, 510 0C sıcaklığa kadar yavaş seyreder; fakat bu sıcaklıktan sonra hızlanır.
Erozyon: Erozyon da hızlı yıpranma nedenlerinin başında gelir. Erozyon, metalde veya diğer tür malzemelerde mekanik aşınma yaratan bir olaydır. Çeşitli nedenlerden ileri gelebilir. Örneğin, yüzeye çarpan kül parçacıklarının aşındırması, su ve buharın perçinli eklerden veya genleşme eklerinde oluşturduğu kaçakların metali kesmesi birer erozyon olayıdır. Kurum üfleyicilerinin ve buhar jetlerinin ayarsızlığı, yani jetin boru aralıklarına yönlendirileceği yerde, doğrudan boruların üzerine çarpması borularda hızlı bir erozyona neden olur. Erozyon korozyonla bir araya geldiği hallerde hız kazanır. Zira erozyon, korozyona uğramış yüzeyleri sağlam yüzeylere göre daha hızlı aşındırır.
Mekanik yıpranma: Kazan parçaları mekanik yıpranmaya mahkûmdur. Mekanik yıpranma sebeplerinin şunlardır [8]:
Tekrarlanan genleşme ve büzülme hareketlerinin yarattığı yorulma
Yüksek sıcaklıklara ve basınçlara kalan metalin sürünmesi (creep),
Sıcaklıkta ve basınçta hızlı değişimlerin yarattığı olağan dışı gerilmeler,
Temizlik araçlarının yanlış kullanılması,
Temellerin oturması,
Kazana bağlanan boruların oluşturduğu aşırı dış yükler,
Mekanik parçaların kırılması ve aşınması,
Yanma odası patlamaları, bu patlamalar damperlerin çalışmamasından, pilot alevinin sönmüş olmasından ya da ateşin söndürülmeden önce kazan içinde yeteri kadar yakıt süpürmesi yapılmamasından meydana gelebilir.
Dizayn hatasından veya mesnet bozukluğundan ileri gelen titreşim,
Conta bozukluklarının yarattığı buhar kaçaklarının conta oturma yüzeylerini oyması,
Periyodik Kontrolü Gerektiren Sebepler...
Kazanlar, hem yıpranma durumunu hem de işletme güvenliğini sağlamak amacıyla kontrol altında tutulur. Kazanın çalışma güvenliği yanında ikinci planda kalsa da, modern ve karmaşık sanayi kuruluşlarında, özellikle de petrol rafinerilerinde giderek artan bir önem kazanmaktadır. Buhar ve elektrik girdisinde beklenmeyen bir kesinti kısa da sürse, karmaşık bir proseste güvenliği tehlikeye düşürebilir ve üretimi tekrar normale getirmek için haftalarca uğraşmayı gerektirebilir. Bir kazan, kurulduktan sonra, işletmeye alınmadan önce, meydana gelen bir kazadan sonra, çalışma şekli değişikliğinde periyodik kontrole tabi tutulmalıdır. Muntazam periyodik kontrol beklenmedik kesintilere yol açabilecek hallerin önceden fark edilebilmelerini ve gerekli önlemlerin önceden alınabilmesinin sağlar.
Kazanların kontrolü aynı zamanda ısı kayıplarının da farkına varılıp giderilmesini, dolayısıyla işletme giderlerinin azaltılmasını sağlar. Bakım işlerinin donanımın arızalanıp durduğu zamanlarda yapılması yerine, koruyucu bakım olarak belli bir program dâhilinde muntazam yapılması, tesisin işletme dışı kalma süresini kısaltır ve bakım masraflarını azaltır. Koruyucu bakımın gerekliliğine ve etkin bir şekilde programlanmasına teknik kontrol ile karar verilir.
Periyodik Kontrolün Sıklığını Belirleyen Faktörler...
Buhar kazanları belirli aralıklarla içten ve dıştan kontrol edilmelidir. Kontrol sıklığının tayininde göz önünde bulundurulacak başlıca faktörler, kazanın yaşı, çalışma ömrü, yıl içinde kullanım sıklığı, işletme koşulları, yakıt cinsi ve su arıtma yöntemidir.
Periyodik Kontrolün Yapılabileceği Zamanlar...
Bir kuruluşta, çalışan kazanlara ilave olarak hazırda bekleyen kazanlarda varsa, kazan teknik kontrol programı genellikle işletmeden bağımsız olarak yapılır. Hazırda bekleyen kazanın olmadığı ve yükün ancak tüm kazanların çalışmasıyla kaldırılabildiği kuruluşlarda kazanların teknik kontrol programı ile proses birimlerinin işletme programı arasında bir uyum sağlanması gerekir. Proses birimlerinin bir bölümü temizlik, tamir veya başka bir nedenle duruşa geçtiğinde buhar ihtiyacında da haliyle bir azalma olacaktır. Buhar ihtiyacı yaz aylarında, soğuk kış mevsimine oranla daha azdır. Söz konusu her iki durumda, buhar kazanlarının kontrol, temizlik ve tamiri için işletme dışı bırakılmalarına olanak sağlar. Dolayısıyla kazanların teknik kontrolü de bu dönemlere gelecek şekilde programlanmalıdır [8].
Periyodik Kontrol Uygulamaları...
Dış Kontrol
Buhar kazanlarının teknik kontrolünden sorumlu olan kişiler, kazanın yapısına, çeşitli parçalarına ve bunların çalışmasına aşina olmalıdır. Kazanın dıştan kontrolü herhangi bir zamanda yapılabilir. Kazan çalıştığı sırada yapılan kontrolün yararlı tarafları vardır. Örneğin dururken fark edilemeyecek bazı aksaklıklar çalışırken kolayca algılanabilir. Dıştan kontrolü yapılacak birimler aşağıdaki gibi sıralanabilir.
Merdivenler ve Platformlar: Merdivenler, platformlar ve yürüyüş yolları kazan çalışıyorken de kontrol edilebilir. Bunların kontrolü genellikle gözle yapılır. Karşılaşılabilecek başlıca kusurlar, yapısal zayıflıktan ileri gelen hasarlar ya da korozyon hasarları olabilir.
Temeller: Temellerin sağlamlığı küçümsenir bir husus değildir. Temellerde gözden kaçan bir hata buhar kazanını önemli ölçüde etkileyebilir. Bu durum çeşitli arızalara, malzemelerin çatlamasına ve buhar kaçaklarına neden olabilir.
Kazan mesnetleri: Kazanın taşıyıcı iskeleti çoğunlukla çelikten yapılır. Çelik yapı elemanları perçinle veya cıvata ile birbirine tutturulur. Bu bağlantıların sıkılığı periyodik olarak kontrol edilmelidir. Rutubet, baca gazı ve kül, yapı elemanları üzerinde korozyona neden olur. Gözle kontrol, çekiçle kontrol ve kumpasla ölçme suretiyle korozyona uğrayan elemanlar belirlenebilir.
Yanma odası duvarları: Yatay dönüş borulu kazanların çoğunda yanma odası tuğla duvarlardan oluşur. Bu duvarların alev tarafı sıcağa dayanıklı ateş tuğlasıyla örülmüştür. Bunun arkasında yalıtım tuğlaları bulunur. En dış ise genellikle normal inşaat tuğlasıdır. Duvarın ömrü yakıtın cinsine, yanmanın şiddetine ve işletme koşullarına bağlı olarak değişir. Her duruş ve kalkışta meydana gelen ısıma-soğuma tuğlalar arasındaki derzlerin açılmasına ve duvarların çatlamasına neden olabilir. Bu aralıklardan giren hava yanma verimini oldukça düşürür. Bu nedenle duvarlar kontrol edilmelidir. Duvarların gözle kontrolü genellikle yeterli olur.
Boru bağlantıları: Buhar kazanına birçok boru girer ve çıkar. Bunlar buhar üretiminin en önemli parçalarıdır. İşletme sürekliliği ve personel güvenliği bakımından boruların kontrolü 31 önem arz eder. Boru bağlantı noktalarında sızıntı olup olmadığı gözle kontrol edilerek anlaşılabilir. Sızıntının ilk belirtisi yalıtım örtüsü içinden gelen su damlalarıdır. Fakat yüksek sıcaklıkta buhar kaçağının görünür bir belirtisi olmayabilir. Bu yüzden dikkatli olmak gerekir. Buhar kaçağı büyükçe ise ses yapabilir.
Dış kaçaklar: Buhar kazanının dramından, çeşitli boru bağlantılarından ve diğer basınçlı kesimlerden dışarı gelen kaçaklar dış kontrol sırasında görülebilir. Bir kaçağın ilk belirtisi yalıtım örtüsünde oluşan ıslaklıktır. Buhar çeliği çabuk aşındırır, dolayısıyla küçük bir kaçak kısa zamanda büyür. Bu nedenle bu kaçaklar derin yaralar açmadan giderilmelidir.
Yanma odasının iç durumu: Kazan düşük yükte çalışırken yanma odasının içini gözle kontrol etmek bir ölçüde mümkün olabilir. Bu kontrol gözetleme deliklerinden ateşleme deliklerinden ve giriş deliklerinden yapılabilir.
Yardımcı donanımlar: Yardımcı donanımın kontrolünde sistem çalışırken dışarıdan yapılan kontrol, önemli bir yer tutar. Çalışma kusurları ve diğer tür arıza belirtileri en iyi bu şekilde görülebilir.
İç Kontrol
Kazanın içten kontrolüne başlanmadan önce gerek en son dıştan kontrolün ve gerekse bundan önceki içten kontrolün sonuçları gözden geçirilmelidir. Bu inceleme kazanın nerelerine daha fazla dikkat edilmesi gerekeceğini ortaya koyar.
Örneğin son dıştan kontrolde kazanın gövdesinde fark edilmiş olan sıcak leke içteki sıcağa dayanıklı kaplamanın bozulmuş olduğunu işaret edebilir. Bunun yanında kolektör üzerinde veya yakınında gözlenen bir ıslaklık borudaki kaçağın belirtisi olabilir. Kontrole başlamadan önce içten genel bir temizlik yapılmalıdır. Şayet özel dikkat sarf edilmesi gereken kaynak dikişlerinin üzerleri cüruf tabakası ile kaplanmışsa kontrole başlamadan önce buralar kazınmalı veya tel fırça ile iyice temizlenmelidir.
Kontrole başlarken adam giriş deliklerinin tamamının, el giriş deliklerinin de gerekenlerinin kapakları açılmalıdır. Kontrolün amacının tüm kazan birimlerinin ve parçalarının iyi hizmet verecek durumda olduklarının belirlenmesi olduğu akıldan çıkarılmamalıdır. İç kontrol sırasında kazanın herhangi bir yerinde akaryakıtın göllendiği görülürse, kazan tekrar işletmeye alınmadan önce burası kurutulmalı ve buna sebep olan kaçak giderilmelidir. Akaryakıt kazanın neresinde olursa olsun bir tehlike unsurudur.
Kazanda iç kontrolü yapılacak donamınlar aşağıdaki gibi sıralanabilir.
Dramlar, dram bağlantıları ve iç aksesuarı: Dramın tüm iç yüzeyi ve tüm dış bağlantıları, örneğin; seviye göstergesinin ve emniyet vanasının bağlantıları kontrol edilmelidir. Kontrolde dikkat edilecek hususlar deformasyon, korozyon, karıncalanma (pitting), oyulma, tufal birikintisi, çamur birikintisi gibi hususlardır. Kaynaklı veya perçinli tüm dikişlere ve onlara komşu olan kesimlere özel dikkat sarf edilmelidir. Kaynaklı dikişler ve bağlantılar çatlak kontrolünden geçirilmelidir. Perçinli bağlantılarda gevşek veya kırık perçinler, çatlak ve diğer kusurlar olup olmadığına bakılmalıdır.
Su kolektörleri: El giriş deliklerinde kapak levhasının oturma yüzeyi erozyon, buhar kesmesi, takım yaraları ve diğer kusurlar açısından gözden geçirilmelidir. Söz konusu kusurlar kaçaklara neden olabilir. Kapak daha önceden kaçırıyor ise kapak levhasının düzgünlüğü kontrol edilmelidir. Oturma yüzeylerinde çatlak olup olmadığına bakılmalıdır. Kolektörün iç yüzeyleri korozyon ve erozyon kontrolünden geçirilmelidir. İçeride çökelti birikmişse bunun konumu ve miktarı belirlenmelidir. Kolektöre bağlanan boru ağızları korozyon oyukları (pits), boru temizleyicisi tarafından açılmış yara izi, kazan taşı ve birikintisi yönünden kontrol edilmelidir.
Kızdırıcı kolektörleri: Kızdırıcı kolektörlerinin el giriş delikleri, kazanın her duruşunda açılmaz. Bunlar sadece kızdırıcı borularının değiştirilmesi veya tamir yapılması hallerinde açılır. Kızdırıcılardan sadece kuru buhar geçtiği göz önüne alınırsa, gerek kolektörde ve gerekse borularda hiç birikinti görülmemelidir. Aksine birikintiyle ve taşla karşılaşılırsa bunun nedeni ve durumu vakit geçirilmeden araştırılmalıdır. Orta derecede birikinti veya taş oluşumu bile kızdırıcı borularında aşırı ısınma ve patlamalara neden olabilir. Kızdırıcılarda birikinti ve taş görülmesi, buhar ayırıcılarının, kuru kutunun (dry box), dram su seviyesinin ve bundaki dalgalanmaların, basınçlı boşalma (blowdown) işlemi etkinliğinin ve su kalitesinin ayrıntılı olarak incelenmesi gerekliliğini ortaya koyar.
Yanma odasının sıcağa dayanıklı kaplaması: Sıcağa dayanıklı kaplamada (refraktory lining) çatlak, erozyon, ergime, kabarma ve dökülme olup olmadığı kontrol edilmelidir. Sıcağa dayanıklı kaplamanın çatlaması olağandır. Önemli olan çatlağın ne kadar olduğudur. Büyük çatlaklar tamir edilmelidir. Hangi büyüklükte çatlağın tamir edileceği, hangi büyüklüktekilerin hoşgörü ile karşılanacağı konusunda bir kural yoktur. Tecrübeye dayanan makul bir karar oluşturulmaya çalışılmalıdır.
Kazan boruları: Tüm kazan boruları (tüpleri) aşırı ısınma, korozyon ve erozyon belirtileri açısından kontrol edilmelidir. Aşırı ısınmanın nedeni genellikle, boruların su tarafında oluşan birikinti ve kazan taşıdır. Yanma odasını çevreleyen duvar boruları (waterwall) ve üretim boruları (steam generating) aşırı ısınmanın en çok görüleceği yerlerdir. Dolayısıyla bu borularda ondülasyon, sarkma, balonlaşma, yüzey kabartıları ve hızlı soğuma çatlakları olup olmadığı dikkatle kontrol edilmelidir.
Perdeler: Perdeler (buffles) yerlerinden kayabilir ve hatta düşebilir. Sıcağa dayanıklı bloklardan veya tuğlalardan yapılmış olanlar daha önce aynı malzeme için anlatılmış olduğu gibi kontrol edilir. Çivili boruların sıcağa dayanıklı malzeme ile kaplanmasıyla yapılan perdelerde bu kaplamanın kabarıp dökülen yerleri olup olmadığına bakılmalıdır.
Damperler: Bazı kazanların kızdırıcılarında, ekonomizerlerinde ve duman yolu çıkışında çekiş kontrolü için elle veya motorla kumanda olunan damperler bulunabilir. İnce sactan yapılmış damper kanatlarının oksitlenmeleri ve aşırı ısınmanın etkisiyle eğilmeleri olasıdır. Bu nedenle gerek kanatlar ve gerekse mesnet parçaları, tahrik mili, pimler ve diğer parçalar kontrolden geçirilmelidir.
Su seviye göstergesi ve diğer cam göstergeler: Bunlarla irtibatlı tüm borular çamur ve diğer birikintiler yönünden ve ayrıca tüm boru bağlantı parçaları ve flanşlar sızıntı yönünden gözden geçirilmelidir. Seviye göstergesinin salmastra paketi içinde kalan iki başı korozyon açısından kontrol edilmelidir. Mika contalarda erozyon ve renklenme kontrolü yapılmalıdır. Kapatma vanalarının ve boşaltma musluklarının rahat çalıştıklarından emin olunmalıdır.
Emniyet sistemleri: Emniyet vanaları kontrol edilmelidir. Kusursuz çalışanlarının sökülmesine gerek yoktur. Vananın çalışmasında sorunlar varsa oturma yüzeyleri gözden geçirilmelidir. Güvenlik havası mandalları ve zemberekleri temizlenip ayarlanarak iyi çalışır duruma getirilmelidir.
Fanlar: Rulmanlı yatakların serbest döndüğünden emin olunmalıdır. Kaymalı yatakların yüzey dorumları kontrol edilmeli, milin yatak içerisinde çalışan kesiminin çapı ölçülmelidir.Rotorun ve rotor kanatlarının genel durumu gözden geçirilmelidir. Kanatlar arasında gevşeyenler varsa sıkıştırılmalıdır.
Kurum üfleyiciler: Kurum üfleyicilerde ayarsızlık, çarpılma ve konumundan kayma olup olmadığı kontrol edilmelidir. Kurum üfleyici yerinden kayarsa, üflediği demet çevredeki kazan borularına çarpar. Bu durum borularda erozyona ve sonrasında delinmelere yol açar. Kurum üfleyicilerinin kendisi, askıları ve mesnet parçaları gözle kontrol edilerek sağlamlıklarına ve korozyonla aşırı incelmediklerine kanaat getirilmelidir. Kazanın yüksek sıcaklık bulunan bölgelerindeki kurum üfleyiciler, bu sıcaklık değerlerine dayanmaları için yüksek kromlu alaşımlardan imal edilir. Bu malzemeler işletme süresince sertleşir ve eğer çekiç denemesi yapılırsa kolayca kırılabilir. Buna dikkat etmek gerekir. Sızdırmazlık (salmastra) tertibatının, dönme hareketi ve ileri geri hareketi sağlayan tüm parçaların durumları kontrol edilmelidir.
Hava ve duman kanalları ve bacalar: Dış kontrol sırasında varlıkları tesbit edilmiş olan kaçakların ne ölçüde tamir gerektirdikleri araştırılır. Ultrasonik ölçümlerle ve çekiç deneyleriyle incelenmiş zayıf kesimler belirlenir. Kanalların ve bacanın korozyona uğramış yerlerinde yapılan cidar ölçümleri bu parçaların kalan ömürlerinin tahmin edilmesinde ve en iyi tamir yönteminin belirlenmesinde yardımcı olur.
Hava ön ısıtıcıları: Hava ön ısıtıcıları, uzun duruşlar sırasında havanın rutubetinin yoğuşmasından ileri gelen korozyona maruz kalır. Giriş ve çıkış ağızlarından yapılan kontrol, ön ısıtıcının görünmeyen iç kesimlerinin durumu hakkında bilgi edinmemizi sağlar. Delinmiş olan borular değiştirilmelidir.
Basınçlı atma donanımı: Basınçlı atma (blowdown) vanalarının sızdırmazlığı kontrol edilmelidir. Boru bağlantı noktaları da korozyon ve sızdırmazlık bakımından gözden geçirilmelidir [6].
Sızdırmazlık ve Dayanım Testi (Hidrostatik ve Pnömatik Test)
Kazanın tamamı veya bir kısmının uygun koşullarda bir sıvı veya gaz ile doldurularak basınçlandırılması, izlenmesi ve sonuçların irdelenmesi tekniğidir. Hidrostatik test ile emniyet ventilinin ayar basıncı, kazanın et kalınlığı ve sızdırmazlığı kontrol edilir.
Periyodik Kontrolü Yapacak Yetkili Kişinin Bilmesi Gerekenler
1. Kontrolleri zorunlu olan kazan ve kazan ekipmanlarının imalat tekniklerini, bakım ve işletmesi.
2. Kazanların ve üzerindeki yardımcı donanımların TSE standartları.
3. Kazan ve yardımcı donanımların test ve deneyleri.
4. İşletmede iş kazalarına neden olabilecek ve bu cihazlardan kaynaklanabilecek güvensiz koşulların ne olabileceğini ve bu koşulların nasıl ortadan kaldırılabileceği.
5. Kazanın işletilmesi sırasında kullanılacak makine koruyucuları ve kişisel koruyucu donanımları.
6. Kazanlarla ilgili yasal mevzuatı.
İLGİLİ STANDARTLAR
TS 2025 standardında, yeni kazan çalıştırılmadan önce veya geniş ölçüde bir onarım gördükten sonra işletme basıncının 1,5 katıyla sızdırmazlığın tespiti amacıyla hidrostatik test yapılması gerektiği vurgulanır. Periyodik kontrolden önce yapılacak hazırlık, kazan iç ve dış kısımlarında yapılacak muayeneler detaylı olarak sıralanmıştır.
TS EN 13445-5 Ateşle temas etmeyen basınçlı kapların muayene ve kontrol özelliklerini tespit eder. Periyodik kontrol için yapılacak zorlayıcı ve zorlayıcı olmayan testleri sıralar. Ancak aynı serinin “Genel” başlığını taşıyan 13445-1 standardında “110 °C’tan daha yüksek sıcaklıkta buhar veya kızgın su üretmesi amaçlanan basınçlı donanım”lar kapsam dışı tutulmuştur.
TS EN 12953-5 Kazanın basınca maruz parçalarının imalatı, dokümantasyonu ve işaretlenmesi sırasında muayeneler başlığını taşır ve Basınçlı Ekipmanlar Direktifi (97/23/AT) ile uyumludur. Aynı zamanda buhar kazanları ile ilgili önceki standart olan TS 377-5’in yerine geçmiştir. Bu standarda göre:
Kazan kaynağını yapan ve tahribatsız muayeneyi gerçekleştiren personelin ilgili standartlara göre sertifikalandırılmış olmalıdır. İmalatçı, üretim esnasında ve sonunda tahribatsız muayene işlemlerini yapmalıdır. Bunlar radyografik, ultrasonik ve gözle muayenedir.
İmalatçı, imalattan sonra hidrostatik basınç deneyi yapmalıdır. Basınç deneyinden sonra gözle muayeneyi de yine standarda uygun şekilde gerçekleştirmelidir.
TS EN 12953-3 standardında imalatın akabinde yapılacak hidrostatik deney için, deney basıncı, izin verilen en yüksek çalışma basıncının 1,43 katı olacak şekilde belirlenmiştir.
TS EN 12952 standart serisi de TS EN 12953’e benzer tarzda su borulu kazanlarda imalat ve donanım özelliklerini düzenler.
TS EN 303-1 sıvı yakıtlı sıcak su kazanları için özellikleri düzenler.
TS EN 303-3 gaz yakıtlı sıcak su kazanları için özellikleri düzenler.
TS EN 303-5 katı yakıtlı sıcak su kazanları için özellikleri düzenler.
TS EN 14336 (Binalar İçin Su Esaslı Sistemlerin Tesisi ve İşletmeye Alınması) standardı, azami çalışma sıcaklığı 110 C olan ve 6 bar dan düşük basınçta çalışan sıcak sulu kazanların tesisi ve işletmeye alınmasını düzenlemektedir. Hidrostatik basıncın işletme basıncından ne kadar fazla olması gerektiği, deney süresi, deney öncesi hazırlıklar, deney yapılırken dikkat edilecekler ve deney sonrasında hazırlanacak rapora dair hususlar ortaya konmuştur. Hidrostatik basınç deneyinin asıl olduğu ancak su doldurularak yapılan deneyin hasara neden olduğu durumlarda pnömatik basınç deneyinin de yapılabileceği anlatılır.
TS 430, Dökme dilimli kazanların; TS 497, çelik kazanların imalat sürecini, donanım özelliklerini ve imalat sonunda yapılması gereken muayene ve testleri düzenler.
