KAYNAK İŞLERİNDE İŞ GÜVENLİĞİ
Genel anlamda kaynak iki metali birbirine birleştirmek için yapılan bir işlemdir. Bu işlemde prensip, kaynatılacak parçaların kaynak yerlerini erime derecesine kadar ısıtarak, ya kendi kendisiyle veya birleştirici olarak kullanılan elektrotla iki parçayı birbirine birleştirmektir.
Sıklıkla kullanılan iki türlü kaynak şekli bulunmaktadır:
1-Oksijen kaynağı,
2-Elektrik kaynağı (ark kaynağı).
Bunlardan başka demirci kaynağı (lehim), argon kaynağı, toz altı kaynağı, PVC kaynağı gibi özel kaynak çeşitleri var isede yaygın olanı ilk ikisidir.
OKSİJEN KAYNAĞINDA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ
Oksijen kaynağında, asetilen, sıvılaştırılmış petrol gazları, propan, metan, bütan ve hava gazı gibi kolay yanabilen, yüksek ısı veren ve yanmaları sonucunda artık bırakmayan gazlar kullanılır. Bu gazların belirli oranda hava ile karışımları patlayıcı özellik gösterdiği gibi şiddetli darbelerden
de infilak edebilirler.
Oksijen kaynağında, çoğunlukla çabuk yanma, yüksek ısı elde etme ve teminindeki kolaylık nedeniyle asetilen gazı kullanılır. Asetilen gazı karpitin su ile birleşmesinden elde edilir.
CaC2 + 2H20 ———> Ca(OH)2 + CH (CH Asetilen)
Havadan hafif ve kokulu bir gazdır. Oksijenle tam bir yanma sağlar. 3100 0C lık ısı verir.
2CH=CH + 502 —————> 4C02 + 2H2O + Q (2.3100 0C)
Asetilen gazının hava ile % 2,5 - % 81 oranları arasındaki karışımları küçük bir kıvılcımla patlamaya neden olur.
Asetilen gazı, bakır ve bakır alaşımlarına karşı da çok hassastır. İçerisinde % 65 oranından fazla bakır bulunan alaşımlarla temas ettiği zaman patlayıcı olan bir asetilen - bakır alaşımı oluşur.
Asetilen yüksek basınçlara ve ısılara maruz kaldığında ayrışması nedeniyle patlamaktadır. Bu nedenle asetilenin tüplere doldurulmasın saf asetilenin yalnız başına konması halinde basıncın 1,5 Kg/cm2 yi, asetona emdirilmesi halinde ise 18 Kg/cm2 yi geçmemelidir. Asetilen tüpleri yine ısıya maruz kaldıklarında iç basınçları yükseleceğinden patlama tehlikesi yaratmaktadır. Saf asetilen sarsıntı ve düşmelere karşı da hassastır.
Dışardan herhangi bir tesir olmadan tüp cidarında bir ısınma sezilirse, bu tüpün içerisinde bir asetilen ayrışmasının başlamış olduğunun belirtisidir. Bu durumda tüp ventili itina ile açılarak asetilen açık havaya tahliye edilmeli ve asetilenin basıncı düşürülmelidir. Dışardan ateş veya alevle ısıtılmış tüplerde mutlaka asetilen ayrışması tehlikesi vardır.
Oksijen kaynağında asetilen yerine likit gaz (LPG) tüpleri de yaygın olarak kullanılmaktadır. LPG, etan bütan ve propan gazlarının karışımı olup, hava ile %1,9 ile %12,5 arasındaki oranları patlayıcı ortam oluşturmaktadır.
LPG tüplerinin basıncı 18 Kg/cm2 yi geçmemeli ve bu tüpler de ısıya maruz bırakılmamalıdır.
Oksijen kaynağında yanıcı gaz olarak ister asetilen ve ister LPG kullanılsın uyulması gerekli İş Güvenliği önlemlerini şöyle sıralayabiliriz :
1- Oksijen kaynak takımındaki tüplerse, gaz kaçağı bulunup bulunmadığına, üzerlerindeki emniyet ventillerinin işler durumda olup olmadığına, manometre ve basınç düşürücünün bulunup bulunmadığına dikkat edilmelidir.
2- Hortumlar kontrol edilmelidir. Yıpranmış hortumlar kullanılmamalıdır.
3- Yanıcı gaz tüpü hortumu ile oksijen tüpü hortumu farklı renkte olmalıdır. Yanıcı gaz tüpü hortumu kırmızı, yakıcı gaz (Oksijen) hortumu mavi veya gri renk olabilir. Hortumlar tüp ve şalumaya çift kelepçe ile bağlanmalı ve tel kullanılmamalıdır.
4- Tüpler taşınırken özel arabaları ile taşınmalı, atılarak veya yuvarlanarak taşınmamalıdır.
5- Seyyar oksijen kaynak takımlarının özel arabaları olmalı, tüpler arabaya dik olarak konulmalı ve devrilmeyecek şekilde bağlanmalıdır.
6- Sabit sistemlerde de yine tüpler dik olarak konulmalı ve sarsıntılardan devrilmemesi için bağlanmalıdır.
7- Oksijen tüplerinde ventillerin takılmasını ve dönmesini kolaylaştırmak için yağ ve gres gibi maddeler sürülmemeli, yağlı bezle silinmemeli ve yağlı elle tutulmamalıdır. Oksijen tüplerinde lastik conta kesinlikle kullanılmamalıdır.
8- Üflecin tıkanık olup-olmadığı kontrol edilmeli, basınç ayarlayıcı ventil sıkılmadan önce, tüp kısa bir an açılarak pas ve pislik dışarı atılmalıdır.
9- Şalumenin tıkalı olması halinde el veya parmaklar şalume ağzına konarak kontrol yapılmamalıdır. Tazyikle galen gaz parmağı kopardığı gibi eli de parçalayabilir.
10- Ventil açılırken gaz çıkışı yönünde durulmamalı ve şalumeyi vücuda tutarak kontrol yapılmamalıdır. Bir kıvılcımla tutuşma olabilir. Üzerindeki elbise oksijen-yanıcı gaz karışımı ile de zenginleşmiş olacağından ani alevler içinde kalabilirsiniz. Ayrıca, ventilden gaz çıkışı tüplerden de uzaklaşacak yönde olmalıdır.
11- Üfleç, önce yanıcı gaz açılarak tutuşturulmalı ve daha sonra da yakıcı gaz verilerek basınçlandırılmalıdır.
12- Donmuş ventiller sadece sıcak su veya buharla ısıtılarak açılmalı, hiç bir surette açık alev yaklaştırılmamalıdır.
13- Kaynak işinde kullanılan oksijen, asetilen veya LPG tüpleri yangın tehlikesi olmayan ayrı bir yerde ve sundurma altında depolanmalı ve dik olarak durmalı, devrilmeyecek şekilde önlem alınmalıdır. Boşalan tüpler de yine aynı şekilde depolanmalıdır.
14- Tüpler kullanılmadıkları zaman ventilleri kapatılmalı ve ventil koruyucu başlıklar takılmalıdır.
15- Kaynak yapılan yerde kullanılmakta olan gaz tüplerinden başka tüp bulundurulmamalıdır.
16- Açık sahada oksijen kaynak takımları ile yapılan çalışmada, gaz tüpleri çalışılan yere en az 10 m. uzakta tutulmalıdır. Kapalı yerlerde ise, gaz tüpleri bina dışında olmalı ve kapalı yerlere alınmamalıdır.
17- Lamba çalışır durumda iken gaz tüpü üzerine veya başka bir tesisata asılmamalıdır. Gazlar tamamen kapatılmadıkça lamba bırakılmamalıdır.
18- Yüksek yerlerde yapılan oksijenle kesme işlemlerinde, gaz tüpleri, kıvılcım ve parça düşen saha içinde bulundurulmamalıdır.
19- Dar ve kapalı yerlerde yapılan kaynak ve kesme işlemlerinde, sürekli temiz hava verilmeli, yeterli havalandırma sağlanamıyorsa temiz hava maskesi ile çalışılmalıdır. İçeri saf oksijen verilmemelidir.
20. Kaynakçılar hiçbir zaman suni malzemeden yapılmış giysiler giymemelidir. Bu malzemeler kıvılcımlardan eriyerek yanmalara neden olur.
21- Gaz kaçağı vb. nedeniyle tüplerde tutuşma olursa, tüplerin ventilleri mümkün olan süratle kapatılarak gaz kaçağı önlenmelidir. Tüpler alev içinde kalıyorsa bir siper arkasından su veya karbondioksit sıkılarak tüp soğutulmalı ve alevler söndürülmelidir. Alevler sönmüyor ve tüpten çıkan gaz yanmayı devam ettiriyor ise, bir battaniye ile sarılmak suretiyle havasız bırakılarak tüp söndürülmeli ve bu arada yine tüpü su ile soğutma işlemine devam edilmelidir.
22- Kaynak işi bittikten sonra gaz tüplerinin ventilleri kapatılmalı ve hortumları düzgün olarak toplanmalı ve kaynak takımları belirlenmiş olan yerlerine konmalıdır.
ELEKTRİK KAYNAĞINDA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ
1- Elektrik kaynağında, panolardan fiş-priz sistemi olmaksızın elektrik alınmamalıdır.
2- Elektrik kaynak makinalarının şebeke hattı ve seyyar kaynak kabloları zedelenmelere karşı korunmalıdır. Hasarlı kablolar kullanılmamalıdır.
3- Elektrik kaynak makinalarının temizlenmesi, tamir ve bakımı veya yerinin değiştirilmesi sırasında makinalar şebekeden ayrılıp elektriği kesilmelidir.
4- Reaktör, kazan ve tank gibi metal aksamlı yerler ile nemli yerlerdeki elektrik kaynaklarında yalnız doğru akım kaynak jeneratörü kullanılmalıdır.
5- Elektrik kaynak makinalarının çıkış uçlarının ve kaynak devrelerinin birer kutbu kaçak akımlara karşı iş parçasına topraklanmış olmalıdır.
6- Benzin ve yağ bidonları, parlayıcı ve yanıcı madde konulmuş her türlü kapalı kaplar, tamamen boş olsa ve hatta uzun müddet boş olarak kalmış olsa dahi, bunlar çok tehlikelidir. Bunlar, kaynak yapılmadan önce iyice yıkanmalı, yanmayan gaz, buhar veya su ile doldurulup öyle kaynak yapılmalıdır.
7- Atölyede yapılan kaynaklar, ya ayrı bir bölme veya ışık geçirmeyen paravanalarla ayrılmış ayrı bir köşede yapılmalıdır. Kaynak yapılan mahal, salonum seviyesinin altından güçlü aspiratörlerle kaynak esnasında oluşan duman ve sisin tamamını emecek şekilde havalandırılmalıdır.
8- Küçük parça kaynakları, üstü ızgaralı ve alttan emişli bir sehpa üzerinde yapılmalıdır.
9- Her türlü kaynak işlerinde, kaynakçılar, mekanik tehlikeler ve kıvılcım sıçramalarına karşı, işin özelliğine göre berat, gözlük, yüz siperi, kaynakçı eldiveni, kaynakçı önlüğü, emniyet ayakkabısı, tozluk gibi kişisel koruyucular kullanılmalıdır.
10- Kaynak işi bittikten sonra, gerek çapakların temizlenmesinde ve gerek taşla, fazlalıkların tesviyesinde mutlaka koruyucu gözlük kullanılmalıdır.
Kaynak : Kimyaturk
Genel anlamda kaynak iki metali birbirine birleştirmek için yapılan bir işlemdir. Bu işlemde prensip, kaynatılacak parçaların kaynak yerlerini erime derecesine kadar ısıtarak, ya kendi kendisiyle veya birleştirici olarak kullanılan elektrotla iki parçayı birbirine birleştirmektir.
Sıklıkla kullanılan iki türlü kaynak şekli bulunmaktadır:
1-Oksijen kaynağı,
2-Elektrik kaynağı (ark kaynağı).
Bunlardan başka demirci kaynağı (lehim), argon kaynağı, toz altı kaynağı, PVC kaynağı gibi özel kaynak çeşitleri var isede yaygın olanı ilk ikisidir.
OKSİJEN KAYNAĞINDA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ
Oksijen kaynağında, asetilen, sıvılaştırılmış petrol gazları, propan, metan, bütan ve hava gazı gibi kolay yanabilen, yüksek ısı veren ve yanmaları sonucunda artık bırakmayan gazlar kullanılır. Bu gazların belirli oranda hava ile karışımları patlayıcı özellik gösterdiği gibi şiddetli darbelerden
de infilak edebilirler.
Oksijen kaynağında, çoğunlukla çabuk yanma, yüksek ısı elde etme ve teminindeki kolaylık nedeniyle asetilen gazı kullanılır. Asetilen gazı karpitin su ile birleşmesinden elde edilir.
CaC2 + 2H20 ———> Ca(OH)2 + CH (CH Asetilen)
Havadan hafif ve kokulu bir gazdır. Oksijenle tam bir yanma sağlar. 3100 0C lık ısı verir.
2CH=CH + 502 —————> 4C02 + 2H2O + Q (2.3100 0C)
Asetilen gazının hava ile % 2,5 - % 81 oranları arasındaki karışımları küçük bir kıvılcımla patlamaya neden olur.
Asetilen gazı, bakır ve bakır alaşımlarına karşı da çok hassastır. İçerisinde % 65 oranından fazla bakır bulunan alaşımlarla temas ettiği zaman patlayıcı olan bir asetilen - bakır alaşımı oluşur.
Asetilen yüksek basınçlara ve ısılara maruz kaldığında ayrışması nedeniyle patlamaktadır. Bu nedenle asetilenin tüplere doldurulmasın saf asetilenin yalnız başına konması halinde basıncın 1,5 Kg/cm2 yi, asetona emdirilmesi halinde ise 18 Kg/cm2 yi geçmemelidir. Asetilen tüpleri yine ısıya maruz kaldıklarında iç basınçları yükseleceğinden patlama tehlikesi yaratmaktadır. Saf asetilen sarsıntı ve düşmelere karşı da hassastır.
Dışardan herhangi bir tesir olmadan tüp cidarında bir ısınma sezilirse, bu tüpün içerisinde bir asetilen ayrışmasının başlamış olduğunun belirtisidir. Bu durumda tüp ventili itina ile açılarak asetilen açık havaya tahliye edilmeli ve asetilenin basıncı düşürülmelidir. Dışardan ateş veya alevle ısıtılmış tüplerde mutlaka asetilen ayrışması tehlikesi vardır.
Oksijen kaynağında asetilen yerine likit gaz (LPG) tüpleri de yaygın olarak kullanılmaktadır. LPG, etan bütan ve propan gazlarının karışımı olup, hava ile %1,9 ile %12,5 arasındaki oranları patlayıcı ortam oluşturmaktadır.
LPG tüplerinin basıncı 18 Kg/cm2 yi geçmemeli ve bu tüpler de ısıya maruz bırakılmamalıdır.
Oksijen kaynağında yanıcı gaz olarak ister asetilen ve ister LPG kullanılsın uyulması gerekli İş Güvenliği önlemlerini şöyle sıralayabiliriz :
1- Oksijen kaynak takımındaki tüplerse, gaz kaçağı bulunup bulunmadığına, üzerlerindeki emniyet ventillerinin işler durumda olup olmadığına, manometre ve basınç düşürücünün bulunup bulunmadığına dikkat edilmelidir.
2- Hortumlar kontrol edilmelidir. Yıpranmış hortumlar kullanılmamalıdır.
3- Yanıcı gaz tüpü hortumu ile oksijen tüpü hortumu farklı renkte olmalıdır. Yanıcı gaz tüpü hortumu kırmızı, yakıcı gaz (Oksijen) hortumu mavi veya gri renk olabilir. Hortumlar tüp ve şalumaya çift kelepçe ile bağlanmalı ve tel kullanılmamalıdır.
4- Tüpler taşınırken özel arabaları ile taşınmalı, atılarak veya yuvarlanarak taşınmamalıdır.
5- Seyyar oksijen kaynak takımlarının özel arabaları olmalı, tüpler arabaya dik olarak konulmalı ve devrilmeyecek şekilde bağlanmalıdır.
6- Sabit sistemlerde de yine tüpler dik olarak konulmalı ve sarsıntılardan devrilmemesi için bağlanmalıdır.
7- Oksijen tüplerinde ventillerin takılmasını ve dönmesini kolaylaştırmak için yağ ve gres gibi maddeler sürülmemeli, yağlı bezle silinmemeli ve yağlı elle tutulmamalıdır. Oksijen tüplerinde lastik conta kesinlikle kullanılmamalıdır.
8- Üflecin tıkanık olup-olmadığı kontrol edilmeli, basınç ayarlayıcı ventil sıkılmadan önce, tüp kısa bir an açılarak pas ve pislik dışarı atılmalıdır.
9- Şalumenin tıkalı olması halinde el veya parmaklar şalume ağzına konarak kontrol yapılmamalıdır. Tazyikle galen gaz parmağı kopardığı gibi eli de parçalayabilir.
10- Ventil açılırken gaz çıkışı yönünde durulmamalı ve şalumeyi vücuda tutarak kontrol yapılmamalıdır. Bir kıvılcımla tutuşma olabilir. Üzerindeki elbise oksijen-yanıcı gaz karışımı ile de zenginleşmiş olacağından ani alevler içinde kalabilirsiniz. Ayrıca, ventilden gaz çıkışı tüplerden de uzaklaşacak yönde olmalıdır.
11- Üfleç, önce yanıcı gaz açılarak tutuşturulmalı ve daha sonra da yakıcı gaz verilerek basınçlandırılmalıdır.
12- Donmuş ventiller sadece sıcak su veya buharla ısıtılarak açılmalı, hiç bir surette açık alev yaklaştırılmamalıdır.
13- Kaynak işinde kullanılan oksijen, asetilen veya LPG tüpleri yangın tehlikesi olmayan ayrı bir yerde ve sundurma altında depolanmalı ve dik olarak durmalı, devrilmeyecek şekilde önlem alınmalıdır. Boşalan tüpler de yine aynı şekilde depolanmalıdır.
14- Tüpler kullanılmadıkları zaman ventilleri kapatılmalı ve ventil koruyucu başlıklar takılmalıdır.
15- Kaynak yapılan yerde kullanılmakta olan gaz tüplerinden başka tüp bulundurulmamalıdır.
16- Açık sahada oksijen kaynak takımları ile yapılan çalışmada, gaz tüpleri çalışılan yere en az 10 m. uzakta tutulmalıdır. Kapalı yerlerde ise, gaz tüpleri bina dışında olmalı ve kapalı yerlere alınmamalıdır.
17- Lamba çalışır durumda iken gaz tüpü üzerine veya başka bir tesisata asılmamalıdır. Gazlar tamamen kapatılmadıkça lamba bırakılmamalıdır.
18- Yüksek yerlerde yapılan oksijenle kesme işlemlerinde, gaz tüpleri, kıvılcım ve parça düşen saha içinde bulundurulmamalıdır.
19- Dar ve kapalı yerlerde yapılan kaynak ve kesme işlemlerinde, sürekli temiz hava verilmeli, yeterli havalandırma sağlanamıyorsa temiz hava maskesi ile çalışılmalıdır. İçeri saf oksijen verilmemelidir.
20. Kaynakçılar hiçbir zaman suni malzemeden yapılmış giysiler giymemelidir. Bu malzemeler kıvılcımlardan eriyerek yanmalara neden olur.
21- Gaz kaçağı vb. nedeniyle tüplerde tutuşma olursa, tüplerin ventilleri mümkün olan süratle kapatılarak gaz kaçağı önlenmelidir. Tüpler alev içinde kalıyorsa bir siper arkasından su veya karbondioksit sıkılarak tüp soğutulmalı ve alevler söndürülmelidir. Alevler sönmüyor ve tüpten çıkan gaz yanmayı devam ettiriyor ise, bir battaniye ile sarılmak suretiyle havasız bırakılarak tüp söndürülmeli ve bu arada yine tüpü su ile soğutma işlemine devam edilmelidir.
22- Kaynak işi bittikten sonra gaz tüplerinin ventilleri kapatılmalı ve hortumları düzgün olarak toplanmalı ve kaynak takımları belirlenmiş olan yerlerine konmalıdır.
ELEKTRİK KAYNAĞINDA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ
1- Elektrik kaynağında, panolardan fiş-priz sistemi olmaksızın elektrik alınmamalıdır.
2- Elektrik kaynak makinalarının şebeke hattı ve seyyar kaynak kabloları zedelenmelere karşı korunmalıdır. Hasarlı kablolar kullanılmamalıdır.
3- Elektrik kaynak makinalarının temizlenmesi, tamir ve bakımı veya yerinin değiştirilmesi sırasında makinalar şebekeden ayrılıp elektriği kesilmelidir.
4- Reaktör, kazan ve tank gibi metal aksamlı yerler ile nemli yerlerdeki elektrik kaynaklarında yalnız doğru akım kaynak jeneratörü kullanılmalıdır.
5- Elektrik kaynak makinalarının çıkış uçlarının ve kaynak devrelerinin birer kutbu kaçak akımlara karşı iş parçasına topraklanmış olmalıdır.
6- Benzin ve yağ bidonları, parlayıcı ve yanıcı madde konulmuş her türlü kapalı kaplar, tamamen boş olsa ve hatta uzun müddet boş olarak kalmış olsa dahi, bunlar çok tehlikelidir. Bunlar, kaynak yapılmadan önce iyice yıkanmalı, yanmayan gaz, buhar veya su ile doldurulup öyle kaynak yapılmalıdır.
7- Atölyede yapılan kaynaklar, ya ayrı bir bölme veya ışık geçirmeyen paravanalarla ayrılmış ayrı bir köşede yapılmalıdır. Kaynak yapılan mahal, salonum seviyesinin altından güçlü aspiratörlerle kaynak esnasında oluşan duman ve sisin tamamını emecek şekilde havalandırılmalıdır.
8- Küçük parça kaynakları, üstü ızgaralı ve alttan emişli bir sehpa üzerinde yapılmalıdır.
9- Her türlü kaynak işlerinde, kaynakçılar, mekanik tehlikeler ve kıvılcım sıçramalarına karşı, işin özelliğine göre berat, gözlük, yüz siperi, kaynakçı eldiveni, kaynakçı önlüğü, emniyet ayakkabısı, tozluk gibi kişisel koruyucular kullanılmalıdır.
10- Kaynak işi bittikten sonra, gerek çapakların temizlenmesinde ve gerek taşla, fazlalıkların tesviyesinde mutlaka koruyucu gözlük kullanılmalıdır.
Kaynak : Kimyaturk