Kanama nedir?
Damar bütünlüğünün bozulması sonucu kanın damar dışına (vücudun içine veya dışına doğru) doğru
akmasıdır. Kanamanın ciddiyeti aşağıdaki durumlara bağlıdır:
· Kanamanın hızına,
· Vücutta kanın aktığı bölgeye,
· Kanama miktarına,
· Kişinin fiziksel durumu ve yaşına
Kaç çeşit kanama vardır?
Vücutta kanın aktığı bölgeye göre 3 çeşit kanama vardır :
Dış kanamalar: Kanama yaradan vücut dışına doğru olur.
İç kanamalar: Kanama vücut içine olduğu için gözle görülemez.
Doğal deliklerden olan kanamalar:Kulak, burun, ağız, anüs, üreme organlarından olan kanamalardır.
Kanama arter, ven yada kılcal damar kanaması olabilir. Arter kanamaları kalp atımları ile uyumlu
olarak kesik kesik akar ve açık renklidir. Ven kanamaları ise koyu renkli ve sızıntı şeklindedir.
Kılcal damar kanaması küçük kabarcıklar şeklindedir.
Kanamanın değerlendirilmesinde, şok belirtilerinin izlenmesi çok önemlidir.
Kanamalarda ilkyardım uygulamaları nelerdir?
Dış kanamalarda ilkyardım:
1. Hasta/yaralının durumu değerlendirilir (ABC),
2. Tıbbi yardım istenir (112),
3. Yara yada kanama değerlendirilir,
4. Yara üzerine doğrudan baskı uygulanır.
5. Kanayan yer üzerine temiz bir bezle bastırılır,
6. Kanama durmazsa ikinci bir bez koyarak basıncı arttırılır,
7. Gerekirse bandaj ile sararak basınç uygulanır,
8. Kanayan bölge yukarı kaldırılır,
9. Kanayan yere en yakın basınç noktasına baskı uygulanır,
10. Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa, yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa, uzuv kopması varsa ve/veya baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa turnike uygulanır,
11. Şok pozisyonu verilir,
12. Sık aralıklarla (2-3dakikada bir) yaşam bulguları değerlendirilir,
13. Kanayan bölge dışarıda kalacak şekilde hasta/yaralının üstü örtülür,
14. Yapılan uygulamalar ile ilgili bilgiler (turnike uygulaması gibi) hasta/yaralının üzerine yazılır,
15. Hızla sevk edilmesi sağlanır.
Vücutta baskı uygulanacak noktalar nelerdir?
Ataradamar kanamalarında kan basınç ile fışkırır tarzda olur. Bu nedenle, kısa zamanda çok kan
kaybedilir. Bu tür kanamalarda asıl yapılması gereken, kanayan yer üzerine veya kanayan yere
yakın olan bir üst atardamar bölgesine baskı uygulanmasıdır. Vücutta bu amaç için belirlenmiş baskı
noktaları şunlardır:
1-Boyun : Boyun atardamarı (şah damarı) baskı yeri
2-Köprücük kemiği üzeri : Kol atardamarı baskı yeri
3-Koltukaltı : Kol atardamarı baskı yeri
4-Kolun üst bölümü : Kol atardamarı baskı yeri
5-Kasık : Bacak atardamarı baskı yeri
6-Uyluk : Bacak atardamarı baskı yeri
Kanamalarda üçgen bandaj uygulaması nasıl yapılmalıdır?
Üçgen bandaj, vücudun değişik bölümlerinde bandaj ve/veya askı olarak kullanılabilir. Üçgen bezin
tepesi tabanına doğru getirilip yerleştirilir, sonra bir yada iki kez daha bunun üzerine katlanarak
istenilen genişlikte bir sargı bezi elde edilmiş olur.
Elde üçgen bandaj uygulama:
Parmaklar, üçgenin tepesine gelecek şekilde el üçgen sargının üzerine yerleştirilir. Üçgenin tepesi
bileğe doğru katlanır. Elin sırtında, üçgenin uçları karşı karşıya getirilir ve çaprazlanır, bilek
seviyesinde düğümlenir.
Ayağa üçgen bandaj uygulama:
Ayak, üçgenin üzerine düz olarak, parmaklar üçgenin tepesine bakacak şekilde yerleştirilir. Üçgen
bandajın tepesini ayağın üzerinde çaprazlayacak şekilde öne doğru getirilir. İki ucu ayak bileği
etrafında düğümlenir.
Dize üçgen bandaj uygulama:
Üçgenin tabanı dizin 3-4 parmak altında ve ucu dizin üzerine gelecek şekilde yerleştirilir. Dizin
arkasından uçları çaprazlanır, dizin üstünde uçları düğümlenir.
Göğse üçgen bandaj uygulama:
Üçgenin tepesi omuza yerleştirilir ve tabanı göğsü saracak şekilde sırtta düğümlenir. Bu düğüm ile
üçgenin tepesi, bir başka bez kullanılarak birbirine yaklaştırılarak bağlanır.
Kalçaya üçgen bandaj uygulama:Üçgenin tabanı uyluğun alt kısmının etrafında düğümlenir,
tepesi ise belin etrafını saran bir kemer yada beze bağlanır.
Hangi durumlarda turnike uygulanmalıdır?
· Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa (kanamayı durdurmak ve daha sonra da diğer yaralılarla ilgilenebilmek için),
· Yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa,
· Uzuv kopması varsa,
· Baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa
Turnike uygulaması kanamanın durdurulamadığı durumlarda başvurulacak en son uygulamadır.
Ancak eskisi kadar sık uygulanmamaktadır. Çünkü, uzun süreli turnike uygulanması sonucu doku
harabiyeti meydana gelebilir ya da uzvun tamamen kaybına neden olunabilir.
Turnike uygulamasında dikkat edilecek hususlar neler olmalıdır?
· Baskı noktasına bir elle baskı uygulamaya devam edilir.
· Diğer eline geniş ,kuvvetli ve esnemeyen materyal almalıdır.
· Şerit yarı uzunluğunda katlanır , uzuv etrafına sarılır.
· Bir ucu halkadan geçirilip çekilir ve iki ucu bir araya getirilir.
· Turnike uygulamasında kullanılacak malzemelerin genişliği en az 8-10 cm olmalıdır.
· Turnike uygulamasında ip, tel gibi kesici malzemeler kullanılmamalıdır.
· Turnikeyi sıkmak için tahta parçası, kalem gibi malzemeler kullanılabilir.
· Turnike kanama duruncaya kadar sıkılır, kanama durduktan sonra daha fazla sıkılmaz.
· Turnike uygulanan bölgenin üzerine hiçbir şey örtülmez.
· Turnike uygulamasının yapıldığı saat bir kağıda yazılmalı ve yaralının üzerine asılmalıdır.
· Uzun süreli kanamalardaki turnike uygulamalarında, kanayan bölgeye göre 15-30 dakikada bir
turnike gevşetilmelidir.
· Turnike, kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulanır, ancak önkol ve bacağa el ve ayağın
beslenmesini bozabileceği için uygulanmaz. Uzuv kopması durumlarında, önkol ve bacağa da turnike
uygulanabilir.
El ve ayak kopmalarında turnike nasıl uygulanır?
Kaza ve yaralanmalarda atardamar yaralanmalarına neden olarak ölüme yol açmaktadır.
· Hasta /Yaralı sırt üstü yatırılır.Bacakları 30 cm kadar yükseltilir. (Şok pozisyonu )
· Kanamayı durdurmak için kanayan yere veya baskı noktalarına bası uygulanır.Bu önlemlerle
kanama kontrol edilemiyorsa turnike uygulanır.
· Turnike uzvun koptuğu bölgeye en yakın olan ve deri bütünlüğünün bozulmamış olduğu bölgeye
uygulanır.
· Turnike uygulandıktan sonra sıkılaştırılarak uzuvdaki kanama kontrol edilir.
· Kopmuş uzuv parçası, su geçirmeyen bir plastik torbaya konur.
· Daha sonra kopmuş uzuv parçasının konduğu plastik torba ağzı kapatıldıktan sonra, içerisinde 1 ölçek suya 2 ölçek buz konulmuş ikinci bir torbaya yada kovaya konulur. Bu şekilde, kopmuş uzuv parçasının buz ile direkt teması önlenmiş ve soğuk bir ortamda taşınması sağlanmış olur.
· Torbanın üzerine kopan uzuv parçasının sahibine ait kimlik bilgileri kaydedilir ve yaralı ile aynı
araca konarak en çok 6 saat içerisinde sağlık kuruşuna sevki sağlanır.
İç kanamalarda ilk yardım:
İç kanamalar, şiddetli travma, darbe, kırık, silahla yaralanma nedeniyle oluşabilir. Hasta/yaralıda
şok belirtileri vardır. İç kanama şüphesi olanlarda aşağıdaki uygulamalar yapılmalıdır.
1. Hasta/yaralının bilinci ve ABC si değerlendirilir,
2. Üzeri örtülerek ayakları 30 cm yukarı kaldırılır,
3. Tıbbi yardım istenir (112),
4. Asla yiyecek ve içecek verilmez,
5. Hareket ettirilmez (özellikle kırık varsa),
6. Yaşamsal bulguları incelenir,
7. Sağlık kuruluşuna sevki sağlanır.
Doğal deliklerden çıkan kanamalarda ilkyardım:
Burun Kanaması:
· Hasta/yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir,
· Oturtulur,
· Başı hafifçe öne eğilir,
· Burun kanatları 5 dakika süre ile sıkılır,
· Uzman bir doktora gitmesi sağlanır.
Kulak kanaması:
· Hasta/yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir,
· Kanama hafifse kulak temiz bir bezle temizlenir,
· Kanama ciddi ise, kulağı tıkamadan temiz bezlerle kapanır,
· Bilinci yerinde ise hareket ettirmeden sırt üstü yatırılır, bilinçsiz ise kanayan kulak üzerine yan
yatırılır,
· Kulak kanaması, kan kusma, anüs, üreme organlarından gelen kanamalarda hasta/yaralı kanama
örnekleri ile uzman bir doktora sevk edilir.
Kaynak : TEMEL İLK YARDIM UYGULAMALARI EĞİTİM KİTABI
Damar bütünlüğünün bozulması sonucu kanın damar dışına (vücudun içine veya dışına doğru) doğru
akmasıdır. Kanamanın ciddiyeti aşağıdaki durumlara bağlıdır:
· Kanamanın hızına,
· Vücutta kanın aktığı bölgeye,
· Kanama miktarına,
· Kişinin fiziksel durumu ve yaşına
Kaç çeşit kanama vardır?
Vücutta kanın aktığı bölgeye göre 3 çeşit kanama vardır :
Dış kanamalar: Kanama yaradan vücut dışına doğru olur.
İç kanamalar: Kanama vücut içine olduğu için gözle görülemez.
Doğal deliklerden olan kanamalar:Kulak, burun, ağız, anüs, üreme organlarından olan kanamalardır.
Kanama arter, ven yada kılcal damar kanaması olabilir. Arter kanamaları kalp atımları ile uyumlu
olarak kesik kesik akar ve açık renklidir. Ven kanamaları ise koyu renkli ve sızıntı şeklindedir.
Kılcal damar kanaması küçük kabarcıklar şeklindedir.
Kanamanın değerlendirilmesinde, şok belirtilerinin izlenmesi çok önemlidir.
Kanamalarda ilkyardım uygulamaları nelerdir?
Dış kanamalarda ilkyardım:
1. Hasta/yaralının durumu değerlendirilir (ABC),
2. Tıbbi yardım istenir (112),
3. Yara yada kanama değerlendirilir,
4. Yara üzerine doğrudan baskı uygulanır.
5. Kanayan yer üzerine temiz bir bezle bastırılır,
6. Kanama durmazsa ikinci bir bez koyarak basıncı arttırılır,
7. Gerekirse bandaj ile sararak basınç uygulanır,
8. Kanayan bölge yukarı kaldırılır,
9. Kanayan yere en yakın basınç noktasına baskı uygulanır,
10. Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa, yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa, uzuv kopması varsa ve/veya baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa turnike uygulanır,
11. Şok pozisyonu verilir,
12. Sık aralıklarla (2-3dakikada bir) yaşam bulguları değerlendirilir,
13. Kanayan bölge dışarıda kalacak şekilde hasta/yaralının üstü örtülür,
14. Yapılan uygulamalar ile ilgili bilgiler (turnike uygulaması gibi) hasta/yaralının üzerine yazılır,
15. Hızla sevk edilmesi sağlanır.
Vücutta baskı uygulanacak noktalar nelerdir?
Ataradamar kanamalarında kan basınç ile fışkırır tarzda olur. Bu nedenle, kısa zamanda çok kan
kaybedilir. Bu tür kanamalarda asıl yapılması gereken, kanayan yer üzerine veya kanayan yere
yakın olan bir üst atardamar bölgesine baskı uygulanmasıdır. Vücutta bu amaç için belirlenmiş baskı
noktaları şunlardır:
1-Boyun : Boyun atardamarı (şah damarı) baskı yeri
2-Köprücük kemiği üzeri : Kol atardamarı baskı yeri
3-Koltukaltı : Kol atardamarı baskı yeri
4-Kolun üst bölümü : Kol atardamarı baskı yeri
5-Kasık : Bacak atardamarı baskı yeri
6-Uyluk : Bacak atardamarı baskı yeri
Kanamalarda üçgen bandaj uygulaması nasıl yapılmalıdır?
Üçgen bandaj, vücudun değişik bölümlerinde bandaj ve/veya askı olarak kullanılabilir. Üçgen bezin
tepesi tabanına doğru getirilip yerleştirilir, sonra bir yada iki kez daha bunun üzerine katlanarak
istenilen genişlikte bir sargı bezi elde edilmiş olur.
Elde üçgen bandaj uygulama:
Parmaklar, üçgenin tepesine gelecek şekilde el üçgen sargının üzerine yerleştirilir. Üçgenin tepesi
bileğe doğru katlanır. Elin sırtında, üçgenin uçları karşı karşıya getirilir ve çaprazlanır, bilek
seviyesinde düğümlenir.
Ayağa üçgen bandaj uygulama:
Ayak, üçgenin üzerine düz olarak, parmaklar üçgenin tepesine bakacak şekilde yerleştirilir. Üçgen
bandajın tepesini ayağın üzerinde çaprazlayacak şekilde öne doğru getirilir. İki ucu ayak bileği
etrafında düğümlenir.
Dize üçgen bandaj uygulama:
Üçgenin tabanı dizin 3-4 parmak altında ve ucu dizin üzerine gelecek şekilde yerleştirilir. Dizin
arkasından uçları çaprazlanır, dizin üstünde uçları düğümlenir.
Göğse üçgen bandaj uygulama:
Üçgenin tepesi omuza yerleştirilir ve tabanı göğsü saracak şekilde sırtta düğümlenir. Bu düğüm ile
üçgenin tepesi, bir başka bez kullanılarak birbirine yaklaştırılarak bağlanır.
Kalçaya üçgen bandaj uygulama:Üçgenin tabanı uyluğun alt kısmının etrafında düğümlenir,
tepesi ise belin etrafını saran bir kemer yada beze bağlanır.
Hangi durumlarda turnike uygulanmalıdır?
· Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa (kanamayı durdurmak ve daha sonra da diğer yaralılarla ilgilenebilmek için),
· Yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa,
· Uzuv kopması varsa,
· Baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa
Turnike uygulaması kanamanın durdurulamadığı durumlarda başvurulacak en son uygulamadır.
Ancak eskisi kadar sık uygulanmamaktadır. Çünkü, uzun süreli turnike uygulanması sonucu doku
harabiyeti meydana gelebilir ya da uzvun tamamen kaybına neden olunabilir.
Turnike uygulamasında dikkat edilecek hususlar neler olmalıdır?
· Baskı noktasına bir elle baskı uygulamaya devam edilir.
· Diğer eline geniş ,kuvvetli ve esnemeyen materyal almalıdır.
· Şerit yarı uzunluğunda katlanır , uzuv etrafına sarılır.
· Bir ucu halkadan geçirilip çekilir ve iki ucu bir araya getirilir.
· Turnike uygulamasında kullanılacak malzemelerin genişliği en az 8-10 cm olmalıdır.
· Turnike uygulamasında ip, tel gibi kesici malzemeler kullanılmamalıdır.
· Turnikeyi sıkmak için tahta parçası, kalem gibi malzemeler kullanılabilir.
· Turnike kanama duruncaya kadar sıkılır, kanama durduktan sonra daha fazla sıkılmaz.
· Turnike uygulanan bölgenin üzerine hiçbir şey örtülmez.
· Turnike uygulamasının yapıldığı saat bir kağıda yazılmalı ve yaralının üzerine asılmalıdır.
· Uzun süreli kanamalardaki turnike uygulamalarında, kanayan bölgeye göre 15-30 dakikada bir
turnike gevşetilmelidir.
· Turnike, kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulanır, ancak önkol ve bacağa el ve ayağın
beslenmesini bozabileceği için uygulanmaz. Uzuv kopması durumlarında, önkol ve bacağa da turnike
uygulanabilir.
El ve ayak kopmalarında turnike nasıl uygulanır?
Kaza ve yaralanmalarda atardamar yaralanmalarına neden olarak ölüme yol açmaktadır.
· Hasta /Yaralı sırt üstü yatırılır.Bacakları 30 cm kadar yükseltilir. (Şok pozisyonu )
· Kanamayı durdurmak için kanayan yere veya baskı noktalarına bası uygulanır.Bu önlemlerle
kanama kontrol edilemiyorsa turnike uygulanır.
· Turnike uzvun koptuğu bölgeye en yakın olan ve deri bütünlüğünün bozulmamış olduğu bölgeye
uygulanır.
· Turnike uygulandıktan sonra sıkılaştırılarak uzuvdaki kanama kontrol edilir.
· Kopmuş uzuv parçası, su geçirmeyen bir plastik torbaya konur.
· Daha sonra kopmuş uzuv parçasının konduğu plastik torba ağzı kapatıldıktan sonra, içerisinde 1 ölçek suya 2 ölçek buz konulmuş ikinci bir torbaya yada kovaya konulur. Bu şekilde, kopmuş uzuv parçasının buz ile direkt teması önlenmiş ve soğuk bir ortamda taşınması sağlanmış olur.
· Torbanın üzerine kopan uzuv parçasının sahibine ait kimlik bilgileri kaydedilir ve yaralı ile aynı
araca konarak en çok 6 saat içerisinde sağlık kuruşuna sevki sağlanır.
İç kanamalarda ilk yardım:
İç kanamalar, şiddetli travma, darbe, kırık, silahla yaralanma nedeniyle oluşabilir. Hasta/yaralıda
şok belirtileri vardır. İç kanama şüphesi olanlarda aşağıdaki uygulamalar yapılmalıdır.
1. Hasta/yaralının bilinci ve ABC si değerlendirilir,
2. Üzeri örtülerek ayakları 30 cm yukarı kaldırılır,
3. Tıbbi yardım istenir (112),
4. Asla yiyecek ve içecek verilmez,
5. Hareket ettirilmez (özellikle kırık varsa),
6. Yaşamsal bulguları incelenir,
7. Sağlık kuruluşuna sevki sağlanır.
Doğal deliklerden çıkan kanamalarda ilkyardım:
Burun Kanaması:
· Hasta/yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir,
· Oturtulur,
· Başı hafifçe öne eğilir,
· Burun kanatları 5 dakika süre ile sıkılır,
· Uzman bir doktora gitmesi sağlanır.
Kulak kanaması:
· Hasta/yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir,
· Kanama hafifse kulak temiz bir bezle temizlenir,
· Kanama ciddi ise, kulağı tıkamadan temiz bezlerle kapanır,
· Bilinci yerinde ise hareket ettirmeden sırt üstü yatırılır, bilinçsiz ise kanayan kulak üzerine yan
yatırılır,
· Kulak kanaması, kan kusma, anüs, üreme organlarından gelen kanamalarda hasta/yaralı kanama
örnekleri ile uzman bir doktora sevk edilir.
Kaynak : TEMEL İLK YARDIM UYGULAMALARI EĞİTİM KİTABI