Günlük yaşantımızda hiç şüphesiz insan hayatını, endüstriyel ve ticari kurumlar başta olmak üzere en çok tehdit eden unsurlardan biri de yangınlar ve ortam ısılarının tehlikeli artışıdır. Çoğu zaman erken müdahale edilmesi gereken bu durumların çok büyük ,görüş mesafesi kısıtlı, hızlı basınç değişimlerinin olduğu, güçlü hava akımlarının oluşabildiği alanlarda Kablo Tipi Lineer Isı Detektörleri ile diğer yangın alarm dedektörlerine göre nasıl avantajlar elde ederiz? Dezavantajları nelerdir? Kablo Tipi Lineer Isı Dedektörleri hangi parçalardan oluşur? Kullanım alanları nelerdir? Tüm bu soruların cevapları ve daha fazlası yazımızda.
Kablo Tipi Lineer Isı Dedektörleri, 1938 yılında bugün hala ürün patentini elinde bulunduran bir firmanın kurucusu olan W. Gerald Holmes tarafından bulunmuş dünyanın en eski yangın algılama dedektörüdür. Aradan geçen yıllar boyunca bir çok firma tarafından da geliştirilen lineer kablo tipi ısı dedektörü esnek, dayanıklı, ekonomik olması, kolay kurulması, sistemin ana elemanı olan kablo dedektörünün herhangi bir alarm panosu ile kullanılabilir olması, kablo dedektörünün boyutunun küçük olmasından dolayı standart duman, alev, kameralı dedektörlerinin çalışamayacakları yerlerde çalışması, hem iç hem de dış mekanlarda kullanımının olması, kimyasal etkilerle neme dayanıklı olması ve çok farklı sıcaklık aralıklarına sahip türleri olan, endüstri ve ticari tesisler, tüneller ve demiryolları başta olmak üzere bir çok alanı yangından korumak için ideal bir dedektördür. Kablo tipi lineer ısı dedektörlerinin uygulamada bir çok farklı bileşen içeren örnekleri olsa da temelde kablo tipi dedektör ile alarm panosundan oluşmaktadır.
Kablo Tipi Lineer Isı Dedektörü Kablosu
Kablo tipi lineer ısı dedektör kablosu dedektörün en önemli ve dedektöre tüm karakteristik özellikleri veren bölümüdür. Yangın alarm ve kontrol panosundan çıkan kablo tipi lineer ısı dedektörünün iki tel elemanı kablo bitiminde yüksek dirençli bir yalıtkan ile ayrılmaktadır. Küçük çaplı olan lineer ısı kablo dedektörü, yerleştirildiği alan boyunca yangından kaynaklanan ısıyı algılama özelliğine sahiptir. Dedektör ısı değişimine duyarlı katı halde yalıtkan özelliği gösteren bir termistör kaplama ile birbirinden ayrılarak sarmal halde bulunan bir çift iletken tel ve bunları kaplayan bir dış kılıftan oluşur.
Termistör esasen Kablo tipi lineer ısı dedektörünün cinsini belirleyen elemandır. Çünkü kablo tipi lineer ısı dedektörü kullanıldığı ortam sıcaklığına göre sınıflara ayrılır. Dış kılıf ise yüksek ısı geçirgenliğine, kimyasal etkiler ile neme karşı dirence, yalıtkanlık ve farklı çevresel koşullara göre çeşitlilik gösterme özelliklerine sahiptir. Lineer ısı dedektörü hem açık alan için hem de yakınlık saptaması için tasarlanmıştır. Geniş bir dış kılıf çeşitliliği ve uygulama sıcaklığı olan bu dedektörler farklı ortam sıcaklıklarına uygun türlerinin entegre edilebilir olması nedeniyle de diğer dedektör sistemlerinin kullanılmasına imkan olmayan ağır sanayi ve kapalı alanlarda kullanım için uygundur. Kablo tipi lineer ısı dedektörü ayrıca herhangi bir kurulu konvansiyonel veya adresli yangın kontrol paneline kolaylıkla uygulanabilme özelliğine sahiptir.
Alarm Panosu
Kablo tipi lineer ısı dedektörü her türlü yangın alarm panosuna kolaylıkla entegre edilebildiği gibi bugün bazı firmalar Kablo tipi lineer ısı dedektörü için özel panolar da üretmektedirler. Yangın alarm panolarını analog ve dijital olarak iki sınıfta toplanırlar. Analog panolar da sistem bir telle diğer telin teması halinde alarm sisteminin devreye girer. Analog sistemlerden termistörün eriyip tellerin temas ettiği noktanın yeri öğrenilemez. Dijital panolarda ise sadece alarm verilmez aynı zamanda temas noktası da belirlenebilir.
Kablo Tipi Lineer Isı Dedektörü Nasıl Çalışır?
Çalışma prensipleri iki tel arasındaki açık devrenin kapanmasına dayanan Kablo Tipi Lineer Isı Dedektörleri ısı ile temas halindeki kısımdır. Bu kablolar normalde birbirinden ısı karşısında eriyen polimer koruyucu bir tabaka ile ayrılmıştır. Yalıtkan kaplamanın belli sıcaklıkta erimesiyle birbirine değen iki iletken tel, kısa devre oluşturarak yangın kontrol paneline sinyal yollar ve bunun ardından yangın veya tehlikeli ısı artışı alarmı verilir. Eğer alarm sinyali verilen pano dijital ise belirli gerilim uygulanan kablodan geçen akımdan yola çıkarak direnç değeri ve yangının çıkış yeri dirençteki düşüş hızına bağlı olarakta yangının büyüklüğü hakkında bilgiler otomatik olarak sistemden elde edilebilir. Bir kez alarm verildikten sonra temasın olduğu kablo bölgesinin yeni bir kablo parçası ile değiştirilmesi gerekir.
Kablo Tipi Lineer Isı Dedektörü Kullanım Alanları
►Dondurucu ve Soğutucu Depolama Sistemleri;
Kablo tipi lineer ısı dedektörü her ne kadar yangın ihbar sistemi olarak ortaya çıkmış olsa da temelde ısı artışından dolayı alarm verildiği için zamanla 0°C altındaki eriyen polimer malzemeler sayesinde günümüzde buz pistlerinde, soğuk hava raflarında, şok dondurucularda, soğutma sistemlerinde kullanılan amonyak pompalama odaları gibi yerlerde kullanılan ve aktivasyon sıcaklığı çok düşük olan bir çok Kablo tipi lineer ısı dedektörleri bulunmaktadır. Neme, kimyasal etkilere karşı dayanıklı olan aleve karşı dayanıklı polimer dış kılıfı bulunan bu tür dedektörler -50°C kadar çalışabilmektedirler.
►Elektrik Panolarında
Kablo tipi lineer ısı dedektörünün diğer alarm sistemlerine üstünlük sağladığı bir alanda elektriksel panolardır. Küçük bir çapa sahip olması, esnek olması ve elektromanyetik alandan etkilenmemesi kablo tipi lineer ısı dedektörünü bu tip yerler için ideal hale getirmektedir.Kablo tipi lineer ısı dedektörü tellerin aşırı ısınmasının, kontaktörlerdeki bozuklukların ve kısa devrelerin algılanmasında kullanılır.
►Kablo Kanallarında
Bazı özel durumlar hariç kablo kanallarında, kablo galerilerinde, Kablo Terminal odalarında, data ve haberleşme kablosu kanallarında kablo tipi lineer ısı dedektörü kullanılabilir.
►Enerji Tesislerinde
Nükleer tesislerde, fosil yakıtlı tesislerde, Termik santrallerde, Çevirim santrallerinde, hava soğutmalı jeneratörlerde, enerji nakil hatları ve enerji dağıtım alanlarında, boru hatlarında, kömür taşıma ve kömür öğütme gibi extremum koşullara sahip bölümlerde kullanıma özel kablo tipi lineer ısı dedektörleri geliştirilmiştir. Bu tür özellikle geniş alanlarda sürtünme, aşınma, gerilme gibi mekanik etkilere, nüfuz etme gücü yüksek kimyasalların, asit, baz, organik çözücüler ve gazların etkilerine, açık havada güneşin etkilerine karşı yüksek dayanıklı bir kullanım için tasarlanmış olan yüksek performanslı floropolimer dış kaplamalı dedektörlerlerdir.
►Uçak Hangarlarında
Bir çok bölmeden oluşan uçak hangarlarında, uçakların bakım ve kullanım alanlarında, yakıt depolama ve dağıtım ekipmanlarında kablo tipi lineer ısı dedektörü küçük çapının ve esnekliğinin sayesinde diğer dedektörlerin kurulamayacağı kadar tehlikeli kimyasallar içeren ve yüksek elektrik gerilimli kabloları bulunduğu yerlerde kurulup geniş bir alanı kontrol edebilir.
►Ağır Sanayi Tesislerinde
Bu tür alanlarda kullanıma özel kablo tipi lineer ısı dedektörleri tasarlanmıştır. Endüstriyel olarak geniş bir kullanım yelpazesi bulunan ve yüksek bir direnç değerine sahip sonlandırıcı eleman içeren bu tür Kablo Tipi Lineer Dedektörler, özel UV stabilizatör ile polipropilen elastomer ile geliştirilmiş, yüksek esnekliği olan ve alevlere karşı dayanıklı bir dış kaplamaya sahiptirler. Kontrol odalarında, kağıt ve kereste fabrikalarında, otomotiv fabrikalarında, kömür madenlerinde bu tür kablo tipi lineer ısı dedektörlerinin kullanımı vardır.
►Taşıma ve Dağıtım Sistemlerinde
Yoğun sürtünmenin yaşandığı makara veya elektromekanik sistemlerin kullanıldığı taşıma ve iletim sistemlerinde kablo tipi lineer ısı dedektörleri küçük çapları ve esnekliklerinde dolayı tercih edilmektedir. Asansörlerde, taşıma bantları ve taşıma makaralarında, tramvaylardaki elektrik hatlarında kablo tipi lineer ısı dedektörünün kullanımı vardır.
►Tünellerde
Kablo tipi lineer ısı dedektörünün en sık kullanıldığı alanlardan biride hiç şüphesiz tünellerdir. Çok uzun mesafelerde tünelin tavan kısmına yerleştirilmiş kablo tipi lineer ısı sensörleri ekonomik olmaları, daha az kontrol paneli ile çalışması, çok az bakım gereksinimlerinin olması ve uzun olmaları sebebiyle tünel tipi yapılarda oldukça kullanışlıdır.
Kablo Tipi Lineer Isı Dedektörlerinin Dezavantajları
Kablo tipi lineer ısı detektörleri diğer yangın alarm dedektörlerine göre bir çok avantaja sahip olsa da dezavantajları yok değildir. Bunların başlıcalarını sıralamak gerekirse:
►İlk olarak kablo tipi lineer ısı detektörü hava akımlarının ısının dumanla veya alevle ulaşmasını engellediği durumlarda geç devreye girer.
►Yangınların genel oluş biçiminden kaynaklanan alarmın geç devreye girme durumu olabilir. Çünkü yangınlar genelde, çok az görünür dumanla birlikte çok miktarda aerosolun (bir katının veya bir sıvının gaz ortamı içerisinde dağılması) ortaya çıktığı başlangıç aşaması, görünür ve kısmen yoğun olan karbondioksit ve karbonmonoksit ağırlıklı dumanların ortaya çıktığı yanma aşaması,alevlerin iyice belirginleştiği ve yüksek karbondioksit ürettiği alevlenme aşaması ve Önceki aşamalarında üretilen gazlar ve aerosoller (bir katının veya bir sıvının gaz ortamı içerisinde dağılması) tutuşarak duman içerisindeki gazlar tarafından tüm alana ateş taşıması sonucunda olan yangın patlaması aşamasından olur. Bu bilgilerden de görüleceği üzere geniş alanlarda kablo tipi lineer ısı dedektörlerine ısının ulaşması ancak alevlenme veya yangın patlamasında olur.
►Toz parçacıklarının yoğun olarak oluştuğu alanlarda kablo tipi lineer ısı dedektörlerinin kablolarının yüzeyinin tozlarla kaplanması ve bunlar ısı transferine karşı bariyer görevi görmesi durumunda kablo tipi lineer ısı dedektörü yangın anında geç alarm verebilir veya hiç alarm vermeyebilir.
►Kablo tipi ısı dedektörlerinin açık arazide kullanılması durumunda kabloların güneş ışınlarını direk ısıtıcı etkisinden korunması için gölgeleme aparatları kullanılması gerekir bu durumda maliyeti arttırır.
05.01.2016
Yazar: Fatih Alparslan
Kablo Tipi Lineer Isı Dedektörleri, 1938 yılında bugün hala ürün patentini elinde bulunduran bir firmanın kurucusu olan W. Gerald Holmes tarafından bulunmuş dünyanın en eski yangın algılama dedektörüdür. Aradan geçen yıllar boyunca bir çok firma tarafından da geliştirilen lineer kablo tipi ısı dedektörü esnek, dayanıklı, ekonomik olması, kolay kurulması, sistemin ana elemanı olan kablo dedektörünün herhangi bir alarm panosu ile kullanılabilir olması, kablo dedektörünün boyutunun küçük olmasından dolayı standart duman, alev, kameralı dedektörlerinin çalışamayacakları yerlerde çalışması, hem iç hem de dış mekanlarda kullanımının olması, kimyasal etkilerle neme dayanıklı olması ve çok farklı sıcaklık aralıklarına sahip türleri olan, endüstri ve ticari tesisler, tüneller ve demiryolları başta olmak üzere bir çok alanı yangından korumak için ideal bir dedektördür. Kablo tipi lineer ısı dedektörlerinin uygulamada bir çok farklı bileşen içeren örnekleri olsa da temelde kablo tipi dedektör ile alarm panosundan oluşmaktadır.
Kablo Tipi Lineer Isı Dedektörü Kablosu
Kablo tipi lineer ısı dedektör kablosu dedektörün en önemli ve dedektöre tüm karakteristik özellikleri veren bölümüdür. Yangın alarm ve kontrol panosundan çıkan kablo tipi lineer ısı dedektörünün iki tel elemanı kablo bitiminde yüksek dirençli bir yalıtkan ile ayrılmaktadır. Küçük çaplı olan lineer ısı kablo dedektörü, yerleştirildiği alan boyunca yangından kaynaklanan ısıyı algılama özelliğine sahiptir. Dedektör ısı değişimine duyarlı katı halde yalıtkan özelliği gösteren bir termistör kaplama ile birbirinden ayrılarak sarmal halde bulunan bir çift iletken tel ve bunları kaplayan bir dış kılıftan oluşur.
Termistör esasen Kablo tipi lineer ısı dedektörünün cinsini belirleyen elemandır. Çünkü kablo tipi lineer ısı dedektörü kullanıldığı ortam sıcaklığına göre sınıflara ayrılır. Dış kılıf ise yüksek ısı geçirgenliğine, kimyasal etkiler ile neme karşı dirence, yalıtkanlık ve farklı çevresel koşullara göre çeşitlilik gösterme özelliklerine sahiptir. Lineer ısı dedektörü hem açık alan için hem de yakınlık saptaması için tasarlanmıştır. Geniş bir dış kılıf çeşitliliği ve uygulama sıcaklığı olan bu dedektörler farklı ortam sıcaklıklarına uygun türlerinin entegre edilebilir olması nedeniyle de diğer dedektör sistemlerinin kullanılmasına imkan olmayan ağır sanayi ve kapalı alanlarda kullanım için uygundur. Kablo tipi lineer ısı dedektörü ayrıca herhangi bir kurulu konvansiyonel veya adresli yangın kontrol paneline kolaylıkla uygulanabilme özelliğine sahiptir.
Alarm Panosu
Kablo tipi lineer ısı dedektörü her türlü yangın alarm panosuna kolaylıkla entegre edilebildiği gibi bugün bazı firmalar Kablo tipi lineer ısı dedektörü için özel panolar da üretmektedirler. Yangın alarm panolarını analog ve dijital olarak iki sınıfta toplanırlar. Analog panolar da sistem bir telle diğer telin teması halinde alarm sisteminin devreye girer. Analog sistemlerden termistörün eriyip tellerin temas ettiği noktanın yeri öğrenilemez. Dijital panolarda ise sadece alarm verilmez aynı zamanda temas noktası da belirlenebilir.
Kablo Tipi Lineer Isı Dedektörü Nasıl Çalışır?
Çalışma prensipleri iki tel arasındaki açık devrenin kapanmasına dayanan Kablo Tipi Lineer Isı Dedektörleri ısı ile temas halindeki kısımdır. Bu kablolar normalde birbirinden ısı karşısında eriyen polimer koruyucu bir tabaka ile ayrılmıştır. Yalıtkan kaplamanın belli sıcaklıkta erimesiyle birbirine değen iki iletken tel, kısa devre oluşturarak yangın kontrol paneline sinyal yollar ve bunun ardından yangın veya tehlikeli ısı artışı alarmı verilir. Eğer alarm sinyali verilen pano dijital ise belirli gerilim uygulanan kablodan geçen akımdan yola çıkarak direnç değeri ve yangının çıkış yeri dirençteki düşüş hızına bağlı olarakta yangının büyüklüğü hakkında bilgiler otomatik olarak sistemden elde edilebilir. Bir kez alarm verildikten sonra temasın olduğu kablo bölgesinin yeni bir kablo parçası ile değiştirilmesi gerekir.
Kablo Tipi Lineer Isı Dedektörü Kullanım Alanları
►Dondurucu ve Soğutucu Depolama Sistemleri;
Kablo tipi lineer ısı dedektörü her ne kadar yangın ihbar sistemi olarak ortaya çıkmış olsa da temelde ısı artışından dolayı alarm verildiği için zamanla 0°C altındaki eriyen polimer malzemeler sayesinde günümüzde buz pistlerinde, soğuk hava raflarında, şok dondurucularda, soğutma sistemlerinde kullanılan amonyak pompalama odaları gibi yerlerde kullanılan ve aktivasyon sıcaklığı çok düşük olan bir çok Kablo tipi lineer ısı dedektörleri bulunmaktadır. Neme, kimyasal etkilere karşı dayanıklı olan aleve karşı dayanıklı polimer dış kılıfı bulunan bu tür dedektörler -50°C kadar çalışabilmektedirler.
►Elektrik Panolarında
Kablo tipi lineer ısı dedektörünün diğer alarm sistemlerine üstünlük sağladığı bir alanda elektriksel panolardır. Küçük bir çapa sahip olması, esnek olması ve elektromanyetik alandan etkilenmemesi kablo tipi lineer ısı dedektörünü bu tip yerler için ideal hale getirmektedir.Kablo tipi lineer ısı dedektörü tellerin aşırı ısınmasının, kontaktörlerdeki bozuklukların ve kısa devrelerin algılanmasında kullanılır.
►Kablo Kanallarında
Bazı özel durumlar hariç kablo kanallarında, kablo galerilerinde, Kablo Terminal odalarında, data ve haberleşme kablosu kanallarında kablo tipi lineer ısı dedektörü kullanılabilir.
►Enerji Tesislerinde
Nükleer tesislerde, fosil yakıtlı tesislerde, Termik santrallerde, Çevirim santrallerinde, hava soğutmalı jeneratörlerde, enerji nakil hatları ve enerji dağıtım alanlarında, boru hatlarında, kömür taşıma ve kömür öğütme gibi extremum koşullara sahip bölümlerde kullanıma özel kablo tipi lineer ısı dedektörleri geliştirilmiştir. Bu tür özellikle geniş alanlarda sürtünme, aşınma, gerilme gibi mekanik etkilere, nüfuz etme gücü yüksek kimyasalların, asit, baz, organik çözücüler ve gazların etkilerine, açık havada güneşin etkilerine karşı yüksek dayanıklı bir kullanım için tasarlanmış olan yüksek performanslı floropolimer dış kaplamalı dedektörlerlerdir.
►Uçak Hangarlarında
Bir çok bölmeden oluşan uçak hangarlarında, uçakların bakım ve kullanım alanlarında, yakıt depolama ve dağıtım ekipmanlarında kablo tipi lineer ısı dedektörü küçük çapının ve esnekliğinin sayesinde diğer dedektörlerin kurulamayacağı kadar tehlikeli kimyasallar içeren ve yüksek elektrik gerilimli kabloları bulunduğu yerlerde kurulup geniş bir alanı kontrol edebilir.
►Ağır Sanayi Tesislerinde
Bu tür alanlarda kullanıma özel kablo tipi lineer ısı dedektörleri tasarlanmıştır. Endüstriyel olarak geniş bir kullanım yelpazesi bulunan ve yüksek bir direnç değerine sahip sonlandırıcı eleman içeren bu tür Kablo Tipi Lineer Dedektörler, özel UV stabilizatör ile polipropilen elastomer ile geliştirilmiş, yüksek esnekliği olan ve alevlere karşı dayanıklı bir dış kaplamaya sahiptirler. Kontrol odalarında, kağıt ve kereste fabrikalarında, otomotiv fabrikalarında, kömür madenlerinde bu tür kablo tipi lineer ısı dedektörlerinin kullanımı vardır.
►Taşıma ve Dağıtım Sistemlerinde
Yoğun sürtünmenin yaşandığı makara veya elektromekanik sistemlerin kullanıldığı taşıma ve iletim sistemlerinde kablo tipi lineer ısı dedektörleri küçük çapları ve esnekliklerinde dolayı tercih edilmektedir. Asansörlerde, taşıma bantları ve taşıma makaralarında, tramvaylardaki elektrik hatlarında kablo tipi lineer ısı dedektörünün kullanımı vardır.
►Tünellerde
Kablo tipi lineer ısı dedektörünün en sık kullanıldığı alanlardan biride hiç şüphesiz tünellerdir. Çok uzun mesafelerde tünelin tavan kısmına yerleştirilmiş kablo tipi lineer ısı sensörleri ekonomik olmaları, daha az kontrol paneli ile çalışması, çok az bakım gereksinimlerinin olması ve uzun olmaları sebebiyle tünel tipi yapılarda oldukça kullanışlıdır.
Kablo Tipi Lineer Isı Dedektörlerinin Dezavantajları
Kablo tipi lineer ısı detektörleri diğer yangın alarm dedektörlerine göre bir çok avantaja sahip olsa da dezavantajları yok değildir. Bunların başlıcalarını sıralamak gerekirse:
►İlk olarak kablo tipi lineer ısı detektörü hava akımlarının ısının dumanla veya alevle ulaşmasını engellediği durumlarda geç devreye girer.
►Yangınların genel oluş biçiminden kaynaklanan alarmın geç devreye girme durumu olabilir. Çünkü yangınlar genelde, çok az görünür dumanla birlikte çok miktarda aerosolun (bir katının veya bir sıvının gaz ortamı içerisinde dağılması) ortaya çıktığı başlangıç aşaması, görünür ve kısmen yoğun olan karbondioksit ve karbonmonoksit ağırlıklı dumanların ortaya çıktığı yanma aşaması,alevlerin iyice belirginleştiği ve yüksek karbondioksit ürettiği alevlenme aşaması ve Önceki aşamalarında üretilen gazlar ve aerosoller (bir katının veya bir sıvının gaz ortamı içerisinde dağılması) tutuşarak duman içerisindeki gazlar tarafından tüm alana ateş taşıması sonucunda olan yangın patlaması aşamasından olur. Bu bilgilerden de görüleceği üzere geniş alanlarda kablo tipi lineer ısı dedektörlerine ısının ulaşması ancak alevlenme veya yangın patlamasında olur.
►Toz parçacıklarının yoğun olarak oluştuğu alanlarda kablo tipi lineer ısı dedektörlerinin kablolarının yüzeyinin tozlarla kaplanması ve bunlar ısı transferine karşı bariyer görevi görmesi durumunda kablo tipi lineer ısı dedektörü yangın anında geç alarm verebilir veya hiç alarm vermeyebilir.
►Kablo tipi ısı dedektörlerinin açık arazide kullanılması durumunda kabloların güneş ışınlarını direk ısıtıcı etkisinden korunması için gölgeleme aparatları kullanılması gerekir bu durumda maliyeti arttırır.
05.01.2016
Yazar: Fatih Alparslan