Yazar:
Aynı evde yaşadığınız aile üyelerinizin ve hatta evcil hayvanınızın hastalığının nedeni çalıştığınız işteki maddeler olabilir. Bu sayfada işyerinizdeki maddelerin evinize nasıl girdiği, ailenize nasıl bulaştığı, sağlıklarını nasıl bozduğu ve bunun olmasını nasıl engelleyebileceğiniz hakkında bilgiler bulunmaktadır.
Mesleğinizin ya da çalıştığınız sektörün adının bu sayfada geçmemesi sizi neden rahatlatmamalı?
Bu maddeleri eve almayı önleme çalışmak yerine, çamaşırları ve ev yüzeylerini yıkamak ;kuru temizleme, şampuanlama, havalandırma, vakumlama gibi yöntemlerle temizlemek pratik ve yeterli gelebilir, ancak değildir, çünkü
Aynı evde yaşadığınız aile üyelerinizin ve hatta evcil hayvanınızın hastalığının nedeni çalıştığınız işteki maddeler olabilir. Bu sayfada işyerinizdeki maddelerin evinize nasıl girdiği, ailenize nasıl bulaştığı, sağlıklarını nasıl bozduğu ve bunun olmasını nasıl engelleyebileceğiniz hakkında bilgiler bulunmaktadır.
Mesleğinizin ya da çalıştığınız sektörün adının bu sayfada geçmemesi sizi neden rahatlatmamalı?
- Dünyanın hiçbir yerinde işten eve farkında olmadan götürülen zehirli maddeleri ve bunların ailede yol açtığı hastalıkları takip eden özel bir sistem yok. Bu yüzden bir maddenin, mesleğin ya da sektörün adının bu sayfadaki zararlı listesinde geçmemesi masum olduğunu göstermez. Onlarla ilgili henüz hiç ya da yeterli sayıda bilimsel araştırma yapılmadığını gösterir.
- Aile dediğimiz şey genellikle çocuk, hamile kadın, yaşlı, engelli ve hasta kişileri içine alan bir topluluktur. Dikkat ettiyseniz, bu kişiler, eve alınan zehirli maddelere karşı daha korunmasızdır.
- Normalde, işyerinde herhangi bir zararlı maddeye maruz kalsanız bile, bu, hastalık oluşturmayacak yasal sınırı aşamaz. Ancak, bu sınır yetişkin bir işçi için tanımlanmıştır, evdeki çocuklar, anne karnındaki bebek ya da yaşlılar için değil. Yani giysinizle evinize getirdiğiniz zararlı toz sizin için az, ama çocuğunuz için fazla olabilir.
- İşyerinde hangi maddeye maruz kaldığınız bellidir ve buna uygun korunma, önleme ve temizlik yapılır. Oysa aileniz işyerinden getirdiğiniz iş takımlarıyla eve giren zehirli kimyasaldan habersizdir ve ona sinsice ve uzun süre maruz kalır.
- İşyerindeki zehirli maddenin eve alınmasıyla aile üyelerinde hastalık oluşturması arasında genellikle uzun bir süre geçer. Yemekten sonra zehirlenme belirtileri gösterirseniz, bunu yemekle ilişkilendirmek kolaydır. Ama özürlü kardeşinizi hasta eden şeyin aylardır işyerinden saçlarınızla eve taşıdığınız zehirli tozlar olduğu akla getirilemez.
- İşyerinden eve getirilen bu maddelerin yol açtığı hastalıklar işle ilgisi olmayan başka bir nedenle de ortaya çıkabilir ya da onlara benzeyebilir. Bu da hastalığın tanısını koymakta ya da tedavi etmekte geç kalınmasına neden olabilir. Yaşlı annenizde astım benzeri şikâyetler yapan şey doğadaki bitki tozları değil, iş ayakkabınızla eve giren işyeri tozları olabilir.
- Tüm bu nedenlerden dolayı, çalıştığınız ortam ve maddelerin zehirli olduğunu varsaymanız ve bu sayfadaki önlemleri almanız en doğru olanıdır.
- Yetişkinlere zarar veren çok daha düşük miktarlar çocuklar için ciddi sağlık sorunları ortaya çıkarabilir
- Henüz büyüme ve gelişme döneminde oldukları için eve alınan maddeler çocukların büyüme ve gelişmesine zarar verebilir
- Çocuklar yerlerde çok zaman geçirirler
- Çocuklar ellerine geçirdikleri şeyleri ağızlarına sokmaya meyillidirler
- Pek çok madde çocuklar için güvenli olup olmadığı açısından test edilmemiştir
- Ölüm
- Kanser
- Çocuklarda gelişme geriliği
- Çocuklarda anormal meme büyümesi
- Doğmamış bebeğe zarar
- Zehirlenmeler
- Akciğer hastalıkları ve solunum sorunları
- Beyin ve diğer sinir sistemi hasarları
- Sara krizi (epilepsi nöbeti)
- AIDS-HİV
- Hepatit B
- Hepatit C
- Uyuz
- Q ateşi hastalığı
- Deri tahrişi
- Alerji-astım yapan maddeler: Hayvan çiftliği, mantar çiftliği, tarım, hayvan laboratuvarı, cam elyafı üretimi ya da bu maddeyle yalıtım yapılan işlerde çalışanların aileleri risk altındadır.
- Arsenik: Pestisit üretimi ve ağaç koruma, dericilik ve tarım gibi pestisit kullanımının olduğu işler; yarı iletken üretimi; makine bakım onarımı; bakır ve kurşunlu alaşım üretimi; cam üretimi; dökümcülük; öğütme, eleme, taşıma, fırın, baca ve filtre bakımı; organik arsenik bileşiklerinin üretim ve kullanımı; renklendirici yapımı ve kullanımı; zehirli boyaların yapımı ve kullanımı; arsenik atığı temizleme işlerinde çalışanların aileleri risk altındadır.
- Asbest: Asbest dünyada ve Türkiye’de ya yasak ya da geniş ölçüde kısıtlı bir maddedir. Bununla birlikte özellikle geçmiş yıllarda büyük ölçüde işyerlerinden evlere taşınmıştır. Bu taşımanın olduğu meslekler ve sektörler ise şunlardır: Asbestli çimento üretimi, tavan kaplama, duvar kaplama, yanmaz kumaş, fren ve debriyaj balataları, conta yapımı; gemi yapım ve tamiri; tank ve boru yapım ve tamiri; inşaat sektörü; çatı ve yanmaz bölümlerin yapımında kesme, taşlama; asbest içeren eski binaların ve enerji santrallerinin yenilenmesi, sökülmesi; otomobil yapımı, tamiri; fırınlarda vb izolasyon işleri; elektrikçiler; marangozlar; döşemeciler. Ülkemizde ise gemi sökümü ve özellikle kentsel dönüşüm işlerinde çalışanlar ve aileleri için hâlâ güncel ve ciddi bir sorundur.
- Berilyum: Maden cevherinin çıkarılması; uzay endüstrisi; otomotiv sanayi; nükleer enerji sektörü; medikal sektör; elektronik endüstrisi; berilyumun bakır, nikel, alüminyum ve magnezyumla yapılan alaşımlarının, seramik ürünlerinin ve metal tuzlarının üretimi işleri; petrol endüstrisinde ark yapmayan kesicilerin üretimi; elektronik ve bilgisayar hurdalarından metallerin yeniden elde edilmesi işlerinde çalışanların aileleri risk altındadır.
- Bulaşıcı hastalık etkenleri: Hastane, laboratuvar ve tarım işletmelerinde çalışanların aileleri risk altındadır.
- Cıva: Sanayide en önemli tek kullanım alanı elektrolitik klor üretiminde sıvı elektrot olarak kullanımıdır. Altın, bronz, gümüş, platin kaplamacılığında, ayrıca fungusit, zehirli boyalar, laboratuvar gereçleri, ayna, termometre, akkor lambaları, röntgen tüpleri, kağıt ve kağıt hamuru, şifreli anahtar, diş amalgamı, galvanik pil, cephane ve patlayıcı fitili yapımında kullanılır. Son ikisi, miktar olarak en çok kullanıldığı alandır. Tüm bu işlerde çalışanların aileleri risk altındadır. Ayrıca evde altın ayrıştırma işinde de maruz kalınır.
- Çinko: Çinko cevherinin ısıtma işlemleri; galvanize metalerin üretim veya kaynak işleri; çinko alaşımları ve pirinç üretiminde çalışanların aileleri risk altındadır.
- Halojenli platin tuzları: Bu maddeyi üreten kimyasal tesislerde çalışanların aileleri risk altındadır
- Kadmiyum: Dökümcülük, diğer metallerin elektro kaplaması işleri; renklendirici ve plastik sertleştirici işleri; düşük erime ısılı alaşım Gümüş lehimi işleri; Kadmiyum eritilmesi; Kadmiyum kaplama endüstrisi; alkalin pil fabrikaları; Kadmiyum pigment yapımı ve kaynakçıların aileleri risk altındadır.
- Klorlu hidrokarbonlar: Kauçuk ve plastik üretimi; kimya imalatı; ilaç endüstrisi; metal endüstrisi; kuru temizleme; boya söküm işleri ve laboratuvarlarda çalışanların aileleri risk altındadır.
- Kostik çiftlik ürünleri: Çiftliklerde bu maddeleri kullanarak temizlik işlemi yapanların aileleri risk altındadır.
- Kurşun: Cevherden kurşun elde etme; araba aküleri başta olmak üzere, hurda kurşundan yeniden kazanma; pil, boya, lastik, cam, seramik, kurşun bileşikleri üretimi; bronz dökümü; kurşunlu boyacılık ve kaplamacılık uygulamaları; kurşun boyalı metallerin oksi asetilen kaynağı gibi yöntemlerle parçalanması; ateşli silah eğitmenliği; gemi yapım; inşaat ve yıkım işleri; hurdacılık işleri; radyatör tamirciliği; kurşunlu petrol üretimi, depolama kazanlarının temizliği ve elektronik geri dönüşüm işlerinde çalışanların aileleri risk altındadır.
- Östrojenik maddeler: Çiftçilik ve ilaç sektörü çalışanlarının aileleri; yakma ve depolama gibi endüstriyel, tarımsal ve belediye atıklarıyla temas edenlerin aileleri risk altındadır.
- Pestisitler: Tarım çalışanlarının aileleri risk altındadır.
- Poliklorlu bifenoller: Elektrikli kondansatör üretimi çalışanlarının aileleri ile yakma ve depolama gibi endüstriyel, tarımsal ve belediye atıklarıyla temas eden işçilerin aileleri risk altındadır.
- Polisiklik aromatik hidrokarbonlar: Alüminyum üretimi; demir ve çelik üretimi; dökümcülük; yol kaplama ve asfaltlama işleri; itfaiyecilik; kömürlü enerji santrali çalışanları; çöp yakımı işi çalışanları; gıda pişirme süreçlerinde çalışanlar; kok fırınlarıyla çalışanların aileleri risk altındadır.
- Siklo trietilen triamin (RDX): Patlayıcı üretim tesislerinde çalışanların aileleri risk altındadır.
- Solunabilir kristal silika: Taş kırma, patlatma, taşıma, kum kırma, taşıma işçileri (maden, taş ocağı, kuvars değirmeni işçileri, taş ustaları); silika içeren aşındırıcı kullanan cam yapımcıları, kumlamacılar, dökümcüler, taş, ve seramik işçilerinin aileleri risk altındadır.
- Trityum: Askeri üretim reaktörleri, nükleer silah üretim tesisleri, nükleer denizaltı, nükleer reaktörler, izotop üretim tesisleri, çöp atık sahalarında çalışanların aileleri risk altındadır.
- Un tozu: Ticari fırınlar, öğütme değirmenleri ve paketleme tesislerinde çalışanların aileleri risk altındadır.
- İş giysisi ve ayakkabısı: İş giysilerinin eve alınması işten eve bulaşmanın en yaygın yoludur. İş giysilerini eve almanın nedeni yıkamak ya da onlarla işe gidip gelmek olabilir. Çalışmalar işçilerin iş elbiseleriyle eve vardıklarında bir saat içinde elbiselerini değiştirmediği evlerde bulaşmanın en yüksek olduğunu göstermektedir. Özellikle salon kanepesi, dış giriş zemini ve çamaşır odası zemininde kirlenme bulunmuştur.
- Deri ve saç: İşyerindeki maddeler çalışanın derisine ve saçına yapışarak eve girer.
- İşyerinden eve getirilen maddeler: İşyerinden eve iş malzemeleri, ekipmanları ya da çanta, paçavra, hurda, ambalaj gibi şeyler getirince, bunlara yapışmış maddeler de eve girer.
- Araba: İş giysisi ve ayakkabısı ile aile arabasını kullanan işçi işyerindeki maddeleri arabaya da bulaştırır. Arabaya ayakkabı, giysi ve ellerle bulaşmaktadır. Çalışmalar özellikle sürücünün ayak boşluğunda, hem sürücü hem de yolcuların kol dayamalıklarında, direksiyon simitlerinde ve çocuk araba koltuklarında kirlenme olduğunu göstermektedir.
- İş giysisi yıkama: İş giysileri ile normal giysileri aynı anda yıkamakla normal giysilere iş maddeleri bulaşmaktadır. Hiçbir zaman kanser yapıcı bir işte çalışmamış olan pek çok işçi ailesinde, iş giysileri ile normal giysilerin aynı anda yıkanması yoluyla kanser gelişmiştir.
- İşyeri ziyareti: Aile üyelerinin işyerini ziyaret etmesi işyeri ortamındaki ve havasındaki tehlikeli maddelere maruziyete neden olabilir.
- İşyerinde maruz kaldığınız tehlikeli madde miktarı ne kadar azsa, o maddeyi o kadar az eve götürürsünüz. Tehlikeli maddeleri işyerinde en aza indirmek için işverenler gerekli tüm önlemleri almalı, eğitimleri vermeli ve işçiler de bu önlemlere uymalı ve destek olmalıdır.
- Maddelerin eve girmesini önlemek için işyerinde ve işyerinden ayrılmadan önce bunları yapın:
- Günlük giysilerinize işyerinizdeki maddelerin bulaşmaması için işyerinde iş giysisi giyin. İş için ayrı bir giysi olmadığı durumda, günlük giysilerinizin üzerine önlük gibi giysiler giyerek bulaşmayı azaltın.
- İşyerinde kirli iş kıyafetlerini kirlenmemiş kıyafetlerinizden ayrı yerde, örneğin ayrı kilitli dolaplarda saklayın.
- İşten ayrılmadan önce iş elbise ve ayakkabınızı çıkarıp günlük giysilerinizi giyin.
- Eğer ağır şekilde kirlenmişse iş giysilerinizi atın.
- İşyerinde çamaşır yıkama imkanı varsa iş giysilerinizi eve getirmeyin, çamaşır yıkama imkanı yoksa iş giysilerini yalnızca yıkamak için ve kapalı bir naylon torbada eve getirin.
- İşyerinden ayrılmadan ve günlük giysilerinizi giymeden önce sıcak su ve sabun ile duş alın, duş imkanının olmadığı durumlarda ellerinizi, yüzünüzü, saçlarınızı sıcak su ve sabun ile yıkayın. Çalışmalar işten ayrılmadan önce giysileri ve ayakkabıları değiştirmenin ve duş almanın kirleticilerin işyeri dışına aktarılması olasılığını azalttığını göstermektedir; bununla birlikte yalnızca giysilerin değiştirildiği ve duş alınmadığı durumda sorunun tamamen çözülmediği bulunmuştur.
- İşte elbiselerinizi işyerinde yıkayamıyor, değiştiremiyor ya da duş alamıyorsanız, evinize giren kimyasal miktarını azaltın:
- İş ayakkabınızla eve gitmek zorunda olduğunuz durumda, işten ayrılmadan önce iş ayakkabınızı işyerinde yıkayıp temizleyin.
- İş ayakkabılarınızı mümkünse eve girmeden çıkarın ve orada bırakın. Bu mümkün değilse, eve girer girmez çıkarın.
- İş elbiselerinizi eve girer girmez hemen, en geç 1 saat içinde değiştirin. Yapabiliyorsanız, iş elbiselerinizi hemen yıkayın.
- İş elbiselerinizi sizin ve ailenizin günlük giysileriyle ayrı olarak yıkayın
- Eve varır varmaz hemen duşunuzu alın, mümkün değilse ellerinizi, yüzünüzü yıkayın.
- İşyerinden eve herhangi alet, ekipman, parça vb getirmeyin.
- Aile üyelerinizin işyerinize ziyaret etmesini engelleyin.
- Eğer evde üretim yaparak çalışıyorsanız iş ve yaşam alanlarını birbirinden ayırın, aile üyelerinizi iş alanınızdan uzat tutun, tehlikeli maddeleri uygun şekilde saklayın ve imha edin.
Bu maddeleri eve almayı önleme çalışmak yerine, çamaşırları ve ev yüzeylerini yıkamak ;kuru temizleme, şampuanlama, havalandırma, vakumlama gibi yöntemlerle temizlemek pratik ve yeterli gelebilir, ancak değildir, çünkü
- Normal ev temizliği ve normal çamaşır yıkama işlemi işyerinden eve taşınan maddeleri temizlemek için genelde yetersizdir.
- Her temizlik yöntemi her kumaş ya da zeminde aynı sonucu vermeyebilir, örneğin halı ve giysi gibi yumuşak zeminleri arındırmak çok zordur.
- Bu maddeleri temizlemeye çalışırken evin havasına daha fazla karışarak tehlikenin daha da artmasına neden olabilirsiniz.
- Bu maddeleri gözle ayırt etmek çoğunlukla zordur. Bu yüzden de tam olarak nerelerin kirlendiğini bilmek ve kirlenen her yeri temizlediğinizden emin olmak mümkün değildir.
- Bu yüzden, mümkünse tehlikeli iş maddelerinin eve girmesini tamamen önlemeli, ya da hiç olmazsa eve giren miktarını azaltmalı, ama bu maddeleri evden temizlemeye bel bağlamamalısınız.