Işletmelerde Elektrik Sistemleri Kaynaklı Yangınlar Ve Yangınlara Karşı Alınabilecek Önlemler

İşletmelerde elektrik sebebiyle bir yangın çıkabilmesi için ortamda ark meydana gelmesi gerekir. Ark, ortamda oluşan iki zıt yüklü kutup arasında elektrik akımının kısa devre yaparak akması esnasında ortaya çıkan kıvılcımdır. Ortamda ark oluşabilmesi için elektrik elemanları izolasyon malzemesinin özelliğini kaybetmesi gerekir. İzolasyon malzemesi dış etkenlere, izolasyon malzemesinde oluşan aşırı ısınmaya ve iki kutup arasında aşırı gerilim farkı meydana gelmesine göre özelliğini kaybedebilmektedir. Bu durumlar altında ark meydana gelebilir. İzolasyon malzemesinin ısınmasına; devreye kaldırabileceğinden fazla yük bağlanması, elektrik elemanlarının bağlantılarında meydana gelebilecek gevşemeler, elektrik kablolarının çektiği akıma göre kesitinin küçük olması ve makinelerin bakımlı tutulmaması gibi unsurlar sebep olabilmektedir. Devreden kaldırabileceğinden fazla akım geçirilirken sigorta ve röle gibi devre koruma elemanlarının görevlerini yerine getirememesi yangın çıkmasına neden olarak gösterilebilecek durumlardandır. Genellikle, tesislerde elektrik kaynaklı hasarların iki temel oluş şekli vardır. Birincisi devre kesici veya şalterli elemanların atmaları sırasında ortaya çıkabilecek kıvılcımlar, ikincisi de aşırı ısınmadan kaynaklı hasarlardır. Elektriksel sebeplerden yangın çıkması ihtimalinin azaltılması için aşağıdaki önlemlerin alınması yerinde olacaktır.

Örnek Durumlar ve Önlemler
Tesislerde elektrik sistemleri kaynaklı hasarların önemli bir kısmı elektrik ana dağıtım panolarında başlayan yangınlarla meydana gelmektedir. Elektrik panolarının faaliyet koluna göre değişmekle birlikte mümkün olduğunda üretimden uzak tutulmalıdır. Fabrikalarda genellikle elektrik panoları üretim alanının dışında, kendine ait ayrı odalarda tutulmaktadır. Ancak bu gibi durumlarda bile hasarlar yaşanabilmektedir. Trafosu ve ana dağıtım panosu sırasıyla 1. ve 3. katlarda bulunan bir fabrikada çıkan bir trafo yangını bu duruma önemli bir örnektir. Bu örnekte sözü edilen trafo yangınında, kabloları takiben çıkan yangında 2. katta bulunan yanıcı ürün deposu hasar almıştır. Pamuk, keçe depolaması yapılan alanlarda yalnızca elektrik panolarının değil hiçbir elektrik tesisatının depo alanında bulunması istenmez. Bu tip depolarda üretim faaliyeti gerçekleştirilmemesine rağmen sıklıkla yangın hasarı yaşanmasının sebebi büyük oranda elektrik tesisatının varlığından kaynaklanmaktadır. Topraklama önlemlerinin alınmış olması bilhassa buharı yanıcı kimyasalların kullanıldığı tesislerde önem arz etmektedir. Örneğin, solvent bazlı dolum gerçekleştirilen bir tesiste, topraklama yapılmamış ise tanklara tankerden kimyasal ürün dolumu yapılırken tam ziya ile sonuçlanabilecek bir yangın hasarı yaşanması çok yüksek bir olasılıktır. Fabrikalarda/işletmelerde, başlıca sebepleri yukarıda sıralanan elektriksel sebeplerden dolayı pek çok yangın ve infilak meydana gelmektedir. Genel bir yaklaşım olarak, aşağıda maddeler halinde sıralanan önlemler işletmelerde elektrik kaynaklı hasarların azaltılmasında fayda sağlayacaktır.

• Elektrik tesisatının "Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği" ve "Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği"lerine uygun olarak yapılandırılması gerekmektedir.
• Trafo koruma rölelerinin ayarlarının iyi yapılmaması ve trafoların yetkin firmalar/personel tarafından düzenli olarak bakımdan geçirilmemesi trafo sebebiyle yangın hasarı yaşanmasına zemin hazırlamaktadır.
• Kuru alanlarda sıva altı ya da sıva üstü elektrik tesisatı çekilebilir. Ancak nemli ve ıslak alanlarda antigron elektrik tesisatı çekilmelidir. Nemli ve tozlu alanlarda IP54 (IP kodları elektrik tesisatının toz ve sudan koruma derecelerini ifade eden uluslar arası bir standarttır) standardında prizler ve etanj armatürlü aydınlatmalar kullanılması arklar yaşanmasına karşı alınabilecek önlemlerdendir.
• Kağıt, talaş, pamuk vb. kolay yanıcı hammaddelerle üretim yapılan ya da depolama yapılan yerler yangın yükü yüksek alanlardır. Söz konusu alanlarda elektrik tesisatının elektrik tavalarıyla veya kanaletlerle taşınması yangın riskini azaltıcı niteliktedir. Pamuk, köpük ve sünger depolarında elektrik tesisatının bulunması istenmez. Yanıcı ürünlerin bulunduğu alanlarda depolamanın aydınlatıcı seviyesine yakın (çoğunlukla tavana yakın) yapılmaması istenir. Aydınlatmalar etanj armatürlü olmalıdır. Tali panolar, buatlar sağlam ve kapakları kapalı muhafazalar içinde tutulmalıdır. Elektrik panoları etrafında depolama yapılmamalıdır. Panoların önlerine çalışanların dikkatsizliği sebebiyle depolama yapılmasını engellemek amacıyla demir barlar çekilmesi önerilmektedir.

Elektrik Panoları Önünde Demir Barlarla Alınan Önlemler

• Buharı yanıcı kimyasallar gibi infilaka sebebiyet verebilecek hammaddelerle çalışma yapılan alanlarda ve depolarda elektrik panoları, prizler ve aydınlatmalar üretim/depolama yapılan odanın dışına alınmalıdır.

Elektrik tesisatının korumalı olmaması sebebiyle riskli üretim örneği

Bu alanlarda ex-proof (alev sızdırmaz) tesisat kullanılması ve ortamda yanıcı ürün konsantrasyonunun (LEL - en düşük patlama limiti) kontrol altında tutulması için ölçümlerinin ve havalandırılmasının yapılması yüksek önem arz eder.


Ex Proof Elektrik Tesisat

• Kablolar konusunda unutulmaması gereken bir husus da yalnızca yangın çıkmasına zemin hazırlamadıkları aynı zamanda yangın sirayetinde de önemli rol oynadıklarıdır. Örneğin; yangınlar OG/AG odasından trafoya, trafodan ana elektrik panosuna kablolar yoluyla taşınarak yangının sirayetine neden olabilmektedir. Bu sebeple kabloların yer altından taşınması ve mümkün olan en kısa uzunlukta seçilmesi riski azaltan etkenlerdir.
• Yağlı, rutubetli, yüksek ısının ve hareketin çok fazla olduğu atölyelerde ve aleve karşı dayanım gerektiren ortamlarda kauçuk lastik izolasyonlu kablolar kullanılmalıdır.
• Tesislerde her türlü makineye ve cihaza gidecek kabloların elektrik sigortalarıyla korunması gereklidir. Sigorta seçiminde iletkenlerin aşırı derecede ısınmasını engelleyebilecek özellikte ve standartlarda olmasına dikkat edilmelidir. Kabloların tesis içinde düzensiz taşınması, kablo tavası gibi herhangi bir muhafazada olmaması ve kablo bağlantılarının sağlam yapılmaması yangın riskini artırmaktadır.
• Elektrik panolarında bulunan ekipman ve tesisatıntermal kameralarla izlenmesi, aşırı ısınmaların anlaşılması açısından faydalı olabilecek ve normalin üstünde ısınan ekipmanın gözden geçirilmesi ya da değiştirilmesiyle hasar yaşanmadan alınabilecek bir önlemdir. Özellikle kompanzasyon panolarında bulunan kondansatörlerin periyodik olarak gözden geçirilmesi önem arz eder.

Termal Kamera Görüntüsü

• Personelin vardiya bitiminde iş yeri terk edilirken aydınlatma ve yangın algılama sistemleri dışında tüm şalterler indirilmeli ve makinelerin enerjileri kesilmelidir. Elektrik tesisatına projeye uygun olmayacak şekilde ve yetkin personeli gözetimi olmaksızın yapılabilecek eklemelerden kaçınılmalıdır.
• Makine parkurunun genişletilmesi akabinde kabloların ve sigortaların yenilenmiş makine parkuruna göre revize edilmemesi yangına sebep olabilecek başka bir etkendir.
• Önceki maddelerde sıralanan tüm önlemler yangın riskinin azaltılmasında etkin rol oynayacaktır. Tesisin faaliyet koluna göre elektrik sistemlerinden kaynaklanabilecek riskler ve hasar frekansları değişkendir ancak elektrik giren her alanda, alınabilecek tüm önlemlere rağmen yangın riski mevcuttur. Bu sebeple faaliyet koluna ve tesis üretimi göz önünde bulundurularak yangın algılama önlemlerinin alınması gerekmektedir. Elektrik sistemlerinin bulunduğu alanlarda suyla söndürme yapılmamalıdır. Su yerine CO2 ve halokarbon, söndürme sistemleri tercih edilmelidir.

CO2'li söndürme sistemi

Please, Giriş Yap or Kayıt Ol to view URLs content!