Çağdaş bir toplumda bir işverenin çalışanlarının sağlığını ve güvenliğinin koruması beklenmektedir. Bu beklentinin gerçekleştirilmesi İKY’nin koruma işlevi kapsamında yer almaktadır. Koruma işlevi insan kaynağının etkin kullanımı ve verimliliğinin artırılması amacıyla gerçekleştirilmektedir. Diğer bir ifade ile koruma, çalışanların ve ailelerinin içinde bulundukları zamana ve geleceğe yönelik olarak beden ve ruh sağlığını korumak, çalışanın enerjisinin iş akışında kesintiler meydana getirecek olası durumlara karşı gerekli önlemleri almak, her türlü önleme karşın çalışanın bozulan sağlığının en kısa zamanda kazanılabilmesi için gerçekleştirilecek etkinlikleri kapsar (Açıkalm, 1996:158). Bunun yanı sıra bu amaçlarla güvenli bir çalışma ortamının oluşturulması için iş kazalarını ve meslek hastalıklarını oluşturan nedenlerin saptanması ve ortadan kaldırılması aynca bu nedenlerden kaynaklanan kayıp iş günlerini azaltması işletmenin amaçları ve sorumlulukları arasında yer almaktadır. Ancak işletmeler bu kapsamda çalışanların da bu yönde davranışlar sergilemesini sağlamaya çalışmakta ve eğitimler vermektedir (Sadullah, 2000).
İşçi sağlığı ve iş güvenliği içinde iki farklı anlamı barındıran bir kavramdır. “İşçi sağlığı”, iş yerinde çalışan işçinin yerine getirdiği iş için fizyolojik ve ruhsal uygunluğunu, yaptığı işten görebileceği zararların ve çalışma koşullarının işçi üzerindeki etkilerini ifade ederken “iş güvenliği” işin yapılması sırasında alınması gereken önlemleri, kullanılan makine ve teçhizatın uygunluğunu, çalışma koşullarının barındırdığı risk ve tehlikeleri, uygulama yöntemlerinin doğruluğunu ifade eder (Temel, 2004:5).
İş kanûnunun işçi sağlığı ve iş güvenliğine ilişkin düzenlemeleri genel olarak çalışanı işyerindeki olası iş kazalan ve meslek hastalıklarına karşı korumaya yönelik teknik ve İSİG hükümlerini içermektedir. Bu açıdan Türk İSİG mevzuatı, işçinin ruhsal sağlığını ve sosyal çevresini koruyucu önlemleri içermediğinden Avrupa Birliği mevzuatına göre daha dar bir kapsama sahiptir (Eyrenci ve diğ, 2004: 204).
“4857 sayılı İş Kanunu”nun beşinci bölümünde işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili düzenlemeler ve çalışana ve işverene getirdiği yeni yükümlülüklerle yaptırımların bir değerlendirmesi yapılmıştır. “4857 sayılı İş Kanunu” ile çalışma yaşamının tüm taraflarına sorumluluk yüklerken çalışana bu anlamda tedbirler alınıncaya kadar işini yapmaktan kaçınma ve nihai olarak fesih hakkı verilmiştir. Bu düzenlemeler nedeniyle işverenin İSİG kapsamında örgüt ve iş tasarımını yapması (Acar ve diğ., 2004) ve çalışanlarını eğitmesi gerekmektedir. Ayrıca çalışanların korunması amacı ile verilen eğitimler ve İSİG yönündeki işveren çabaları çalışanlar ile işletme arasındaki ilişkiyi olumlu olarak etkileyecektir (Bingöl, 1990). Böylece İSİG kapsamında çalışanların korunmasıyla iş kazaları ve meslek hastalıkların azalacağından iş gücü ve iş günü kayıpları da azalacak dolayısıyla verimlilik artırılabilecek aynca İSİG aykırılıklarından kaynaklanan tazminat ödemelerinin de önüne geçilmiş olacaktır (Yüksel, 2000; Özçelik, 2006). Kısacası; İSİG ile ilgili yenilikler İK’nın koruma, eğitim, ücret ve işçi-işveren ilişkileri fonksiyonlarını etkilemektedir.
“4857 sayılı İş Kanunu” bağlamında değerlendirilen yasal mevzuat ve İKY ilişkisinden kaynaklanan dönüşümde esneklik ve esnek çalışma şekilleri, eşitlik, özel istihdam büroları, işçi sağlığı ve iş güvenliğinin yanı sıra yaptırımlar (tazminatlar) işsizlik sigortası, özürlü-eski hükümlü ve terör mağdurlarının istihdamı, kıdem tazminatı ve ücret garanti fonlarının oluşturulması ile ilgili düzenlemelerde etkili olmuştur. Kanunda yer alan bu yeni düzenlemeler performans değerleme, İK planlaması, İK temin ve seçimi, eğitim ve geliştirme, kariyer yönetimi, işçi-işveren ilişkileri, koruma işlevi, ücret yönetimi olmak üzere tüm İK işleyişini etkilemektedir.
İKY’nin çerçevesini oluşturan yasaların çalışma yaşamının gereklerine uygun olarak güncellenmesi hatta geleceğe yönelik çalışma yaşamına dair değerlendirmeler yapılarak gerekli tedbirlerin alınması ve iyileştirmelerin yapılmasını sağlayacak şekilde öngörülü olması gerekmektedir. Diğer bir ifade ile yasalar İKY ile gerçekleştirilmesi gereken asgari koşulları ortaya koymaktadır ancak stratejik anlamda değerlendirilebilecek bir dışsal faktör olarak geleceği da öngörmeli ve işletmeler bu asgari ölçütleri aşma çabasında olmalıdır.
Sonuç itibariyle bu yeni yasal düzenlemeler ile İKY’nin işletme içindeki önemi artarak İKY fonksiyonlannı daha sistemli ve ciddi bir yapılanma ile gerçekleştirmesini zorunlu kılmıştır.
İşçi sağlığı ve iş güvenliği içinde iki farklı anlamı barındıran bir kavramdır. “İşçi sağlığı”, iş yerinde çalışan işçinin yerine getirdiği iş için fizyolojik ve ruhsal uygunluğunu, yaptığı işten görebileceği zararların ve çalışma koşullarının işçi üzerindeki etkilerini ifade ederken “iş güvenliği” işin yapılması sırasında alınması gereken önlemleri, kullanılan makine ve teçhizatın uygunluğunu, çalışma koşullarının barındırdığı risk ve tehlikeleri, uygulama yöntemlerinin doğruluğunu ifade eder (Temel, 2004:5).
İş kanûnunun işçi sağlığı ve iş güvenliğine ilişkin düzenlemeleri genel olarak çalışanı işyerindeki olası iş kazalan ve meslek hastalıklarına karşı korumaya yönelik teknik ve İSİG hükümlerini içermektedir. Bu açıdan Türk İSİG mevzuatı, işçinin ruhsal sağlığını ve sosyal çevresini koruyucu önlemleri içermediğinden Avrupa Birliği mevzuatına göre daha dar bir kapsama sahiptir (Eyrenci ve diğ, 2004: 204).
“4857 sayılı İş Kanunu”nun beşinci bölümünde işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili düzenlemeler ve çalışana ve işverene getirdiği yeni yükümlülüklerle yaptırımların bir değerlendirmesi yapılmıştır. “4857 sayılı İş Kanunu” ile çalışma yaşamının tüm taraflarına sorumluluk yüklerken çalışana bu anlamda tedbirler alınıncaya kadar işini yapmaktan kaçınma ve nihai olarak fesih hakkı verilmiştir. Bu düzenlemeler nedeniyle işverenin İSİG kapsamında örgüt ve iş tasarımını yapması (Acar ve diğ., 2004) ve çalışanlarını eğitmesi gerekmektedir. Ayrıca çalışanların korunması amacı ile verilen eğitimler ve İSİG yönündeki işveren çabaları çalışanlar ile işletme arasındaki ilişkiyi olumlu olarak etkileyecektir (Bingöl, 1990). Böylece İSİG kapsamında çalışanların korunmasıyla iş kazaları ve meslek hastalıkların azalacağından iş gücü ve iş günü kayıpları da azalacak dolayısıyla verimlilik artırılabilecek aynca İSİG aykırılıklarından kaynaklanan tazminat ödemelerinin de önüne geçilmiş olacaktır (Yüksel, 2000; Özçelik, 2006). Kısacası; İSİG ile ilgili yenilikler İK’nın koruma, eğitim, ücret ve işçi-işveren ilişkileri fonksiyonlarını etkilemektedir.
“4857 sayılı İş Kanunu” bağlamında değerlendirilen yasal mevzuat ve İKY ilişkisinden kaynaklanan dönüşümde esneklik ve esnek çalışma şekilleri, eşitlik, özel istihdam büroları, işçi sağlığı ve iş güvenliğinin yanı sıra yaptırımlar (tazminatlar) işsizlik sigortası, özürlü-eski hükümlü ve terör mağdurlarının istihdamı, kıdem tazminatı ve ücret garanti fonlarının oluşturulması ile ilgili düzenlemelerde etkili olmuştur. Kanunda yer alan bu yeni düzenlemeler performans değerleme, İK planlaması, İK temin ve seçimi, eğitim ve geliştirme, kariyer yönetimi, işçi-işveren ilişkileri, koruma işlevi, ücret yönetimi olmak üzere tüm İK işleyişini etkilemektedir.
İKY’nin çerçevesini oluşturan yasaların çalışma yaşamının gereklerine uygun olarak güncellenmesi hatta geleceğe yönelik çalışma yaşamına dair değerlendirmeler yapılarak gerekli tedbirlerin alınması ve iyileştirmelerin yapılmasını sağlayacak şekilde öngörülü olması gerekmektedir. Diğer bir ifade ile yasalar İKY ile gerçekleştirilmesi gereken asgari koşulları ortaya koymaktadır ancak stratejik anlamda değerlendirilebilecek bir dışsal faktör olarak geleceği da öngörmeli ve işletmeler bu asgari ölçütleri aşma çabasında olmalıdır.
Sonuç itibariyle bu yeni yasal düzenlemeler ile İKY’nin işletme içindeki önemi artarak İKY fonksiyonlannı daha sistemli ve ciddi bir yapılanma ile gerçekleştirmesini zorunlu kılmıştır.