İş kazası, farklı mevzuat ve kuruluşlara göre farklı şekillerde tanımlanmıştır ancak tüm tanımların buluştuğu ortak nokta çalışanların veya işyeri unsurlarının zarar gördüğü olumsuz olaylara iş kazası denilmesidir. Türkiye’de ise kaza tanımının yanında Sosyal Sigortalar Kanunu ile hangi kazaların iş kazası olabileceği de belirlenmiştir. Bunlar bilindiği üzere aşağıdaki gibidir;
İş kazası sonrasında işveren, işyeri yöneticileri veya çalışanlar zaman zaman ne yapmaları gerektiğini bilmemekte ve bu nedenle hem kişiler mağdur olmakta hem de işyeri maddi para cezaları ile karşılaşmaktadır. İş kazasında hemen sonra ve devam eden süreçlerde aşağıdaki konulara dikkat edilmelidir.
Hastane İşlemleri
İş kazası sırasında yapılması gereken ilk işlemlerden biri kaza geçiren çalışanın gerekli sağlık hizmetini alması olmalıdır. Bu durum ‘nun 76. maddesinde de belirtilmiştir.
İşverenin, genel sağlık sigortalısının ve üçüncü kişilerin sorumluluğu
MADDE 76- İşveren, iş kazasına uğrayan veya meslek hastalığına tutulan genel sağlık sigortalısına sağlık durumunun gerektirdiği sağlık hizmetlerini derhal sağlamakla yükümlüdür.
Bu durumda işveren, kaza geçiren çalışana en kısa sürede bir sağlık ekibi tarafından acil müdahale yapılmasını sağlamalıdır. Bu, sağlık ekiplerinin işyerine gelmesini sağlamak veya en uygun şekilde bir sağlık kuruluşuna kaza geçiren personeli ulaştırmak şeklinde olabilir.
Hastanede yapılan işlemler sonrasında belgelerin mutlaka iş kazası olarak düzenlenmesi gereklidir. Bu işlemleri kaza geçiren kişi kendisi takip edebileceği gibi kendisine refakat eden kişilerin de takip etmesinde fayda vardır. Hastane, düzenlediği sağlık belgelerini 10 iş günü içinde SGK’ya bildirmekle yükümlüdür.
SGK İş Kazası Bildirimi
İşveren, iş kazasından sonraki 3 iş günü içinde bu kazayı SGK’ya bildirmekle yükümlüdür. Bu yükümlülük 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda belirtilmiştir.
İş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi
MADDE 14 – (2) İşveren, aşağıdaki hallerde belirtilen sürede Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimde bulunur:
a) İş kazalarını kazadan sonraki üç iş günü içinde.
İş kazası ile ilgili hastane tarafından yapılan bildirimler aynı zamanda işyeri e-bildirge sisteminde de eş zamanlı olarak görülebilir. Ancak hastanenin 10 iş günü içinde bildirme yükümlülüğü nedeniyle iş kazası bildirimi yapmak için hastane bildirimi beklenmemelidir. İşyeri, 3 iş günü içinde iş kazası bildirimi yapmadığı takdirde idari para cezası ile karşılaşacaktır.
Ayrıca işveren, 3 iş günü içinde bildirimde bulunmadığı takdirde, bildirim yapıldığı tarihe kadar SGK tarafından çalışana ödenen iş göremezlik ücreti de işverenden tahsil edilir. Bu durum Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nde belirtilmiştir.
İş kazasının bildirimi ve bildirim süresi
MADDE 35 – (1) İş kazası, Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının;
(4) Bu maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen sigortalıların iş kazası geçirmeleri hâlinde, belirtilen sürelerde işverence bildirim yapılmaması durumunda, bildirimin Kuruma yapıldığı tarihe kadar sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği Kurumca işverenden tahsil edilir.
Yapılacak bildirimler elektronik ortamda yapılabilir. Elektronik ortamda yapılan bildirimler haricinde ek bir yazılı bildirime gerek yoktur.
İş kazalarının bildirimi ile ilgili ceza almamak için işverenlerin personel yönetimini iyi yapması gereklidir zira bir çok olayda işçi kendi imkanları ile hastaneye gidip iş kazası raporu almakta fakat işverenin bu rapordan haberi olmamaktadır.
İş kazası bildirimlerinde sadece iş göremezlik raporu alınan kazaların bildirimi yapılacağı anlamı çıkmamalıdır. İşyerinde veya iş sırasında yaşanan her türlü olumsuz olay sağlık raporu olsun veya olmasın iş kazası olarak SGK’ya bildirilmelidir.
Sağlık Harcamaları
İşverenler, iş kazası geçiren personelin her türlü sağlık harcamasını karşılamak durumundadır. Ancak iş kazası nedeniyle fatura karşılığı yapılan harcamalar Sosyal Güvenlik Kurumundan tahsil edilebilir. Bu durum 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 76. maddesinde belirtilmiştir.
İşverenin, genel sağlık sigortalısının ve üçüncü kişilerin sorumluluğu
MADDE 76- İşveren, iş kazasına uğrayan veya meslek hastalığına tutulan genel sağlık sigortalısına sağlık durumunun gerektirdiği sağlık hizmetlerini derhal sağlamakla yükümlüdür. Bu amaçla işveren tarafından yapılan ve belgelere dayanan sağlık hizmeti giderleri ve 65 inci madde hükümlerine göre yapılacak masraflar Kurum tarafından karşılanır.
Birinci fıkrada belirtilen yükümlülüklerin yerine getirilmesindeki ihmalinden veya gecikmesinden dolayı, genel sağlık sigortalısının tedavi süresinin uzamasına veya malûl kalmasına veya malûllük derecesinin artmasına sebep olan işveren, Kurumun bu nedenle yaptığı her türlü sağlık hizmeti giderini ödemekle yükümlüdür.
Bu maddede görüleceği gibi işverenin ihmal ettiği veya geciktirdiği sağlık hizmeti nedeniyle tedavi süresinin uzaması veya çalışanın sakat kalmasına yol açan bir durum oluşması durumunda SGK bu giderleri işverenden tahsil edecektir.
Ücret Ödemeleri
İş kazası nedeniyle işe devam edemeyen çalışanlar iş göremezlik ödeneği almaya hak kazanırlar. Bu hak tüm detayları ile S Madde 40’ta belirtilmiştir.
Çalışanın alacağı ücreti hesaplamak için kullanılan günlük kazanç, son 3 aylık prime esas kazançlar toplamının, bu kazançlara esas prim ödeme gün sayısına bölünmesi hesaplanır. Yani son 3 ayda prime esas kazancı 9 bin TL olan bir kişinin günlük kazancı 100 TL olarak hesaplanacaktır.
Yatarak tedavilerde günlük kazancın yarısı tutarında, ayakta tedavilerde ise günlük kazancın 2/3 ‘ ü tutarında ödenek verilmektedir. Yani günlük kazancı 100 TL olan bir kişi yatarak tedavilerde günlük net 50 TL, ayakta tedavilerde ise günlük 66 TL iş göremezlik ödeneği alacaktır.
İş kazalarında ücretin tamamı SGK tarafından ödenir ve Ziraat Bankası şubelerinden tahsil edilir.
Not: Prime esas kazanç, çalışanın brüt maaşı ve bordrosunda gösterilen diğer yol, yemek, özel sağlık sigortası gibi tüm gelirlerinin toplamıdır.
Kaza Sonrasında Kayıt Tutma Ve İnceleme
İş kazaları sonrasında işveren kazaların nedenlerini araştırmak ve diğer kazalar için önlem almak amacıyla iş kazası kayıtları oluşturmalı ve saklamalıdır. Bu durum belirtilmiştir.
İş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi
MADDE 14 – (1) İşveren;
a) Bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenler
İşverenlerin iş kazası kayıtlarını nasıl tutacağına dair belirlenmiş kurallar yoktur ancak bu konuda SGK kaza bildirim sistemi referans alınabilir. Kaza kayıtları, kazanın oluş şekli ile ilgili detaylı bilgi, kroki, fotoğraf ve görgü şahitlerinin ifadelerini içermelidir. İş kazası kayıtlarını saklamak, ilerleyen yıllarda SGK’nın açabileceği rücu davaları için büyük önem taşıyabilir zira kaza hakkında bilgi sahibi kişiler dava sırasında işyerinde çalışmıyor olabilir, kazanın detayları bilinmeyebilir.
Sonuç
İş kazası sonrasında yapılacak işlemleri kısaca özetlersek; işveren kaza geçiren çalışanın en kısa sürede sağlık hizmeti almasını sağlamalıdır. Bu hizmet nedeniyle oluşacak masrafları da işveren karşılamalıdır. Kazanın meydana geldiği günden sonraki 3 iş günü içinde işveren SGK’ya iş kazası bildirimi yapmalıdır. Ayrıca işveren kaza sonrasında bir rapor hazırlamalı ve kazanın oluş şekli ve alınan önlemleri kayıt etmelidir.
Kaza geçiren çalışanın iş göremezlik ödemeleri ise SGK tarafından yapılacaktır.
İşverenin çalışana karşı hem insani hem de kanuni sorumluluklarını yerine getirmesi için iş kazası sırasında ve sonrasında yukarıdaki hususlara önem verilmelidir.
- Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
- İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
- Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
- 5510 sayılı Kanunun 4/a (eski SSK) maddesi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
- Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan,
İş kazası sonrasında işveren, işyeri yöneticileri veya çalışanlar zaman zaman ne yapmaları gerektiğini bilmemekte ve bu nedenle hem kişiler mağdur olmakta hem de işyeri maddi para cezaları ile karşılaşmaktadır. İş kazasında hemen sonra ve devam eden süreçlerde aşağıdaki konulara dikkat edilmelidir.
Hastane İşlemleri
İş kazası sırasında yapılması gereken ilk işlemlerden biri kaza geçiren çalışanın gerekli sağlık hizmetini alması olmalıdır. Bu durum ‘nun 76. maddesinde de belirtilmiştir.
İşverenin, genel sağlık sigortalısının ve üçüncü kişilerin sorumluluğu
MADDE 76- İşveren, iş kazasına uğrayan veya meslek hastalığına tutulan genel sağlık sigortalısına sağlık durumunun gerektirdiği sağlık hizmetlerini derhal sağlamakla yükümlüdür.
Bu durumda işveren, kaza geçiren çalışana en kısa sürede bir sağlık ekibi tarafından acil müdahale yapılmasını sağlamalıdır. Bu, sağlık ekiplerinin işyerine gelmesini sağlamak veya en uygun şekilde bir sağlık kuruluşuna kaza geçiren personeli ulaştırmak şeklinde olabilir.
Hastanede yapılan işlemler sonrasında belgelerin mutlaka iş kazası olarak düzenlenmesi gereklidir. Bu işlemleri kaza geçiren kişi kendisi takip edebileceği gibi kendisine refakat eden kişilerin de takip etmesinde fayda vardır. Hastane, düzenlediği sağlık belgelerini 10 iş günü içinde SGK’ya bildirmekle yükümlüdür.
SGK İş Kazası Bildirimi
İşveren, iş kazasından sonraki 3 iş günü içinde bu kazayı SGK’ya bildirmekle yükümlüdür. Bu yükümlülük 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda belirtilmiştir.
İş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi
MADDE 14 – (2) İşveren, aşağıdaki hallerde belirtilen sürede Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimde bulunur:
a) İş kazalarını kazadan sonraki üç iş günü içinde.
İş kazası ile ilgili hastane tarafından yapılan bildirimler aynı zamanda işyeri e-bildirge sisteminde de eş zamanlı olarak görülebilir. Ancak hastanenin 10 iş günü içinde bildirme yükümlülüğü nedeniyle iş kazası bildirimi yapmak için hastane bildirimi beklenmemelidir. İşyeri, 3 iş günü içinde iş kazası bildirimi yapmadığı takdirde idari para cezası ile karşılaşacaktır.
Ayrıca işveren, 3 iş günü içinde bildirimde bulunmadığı takdirde, bildirim yapıldığı tarihe kadar SGK tarafından çalışana ödenen iş göremezlik ücreti de işverenden tahsil edilir. Bu durum Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nde belirtilmiştir.
İş kazasının bildirimi ve bildirim süresi
MADDE 35 – (1) İş kazası, Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının;
(4) Bu maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen sigortalıların iş kazası geçirmeleri hâlinde, belirtilen sürelerde işverence bildirim yapılmaması durumunda, bildirimin Kuruma yapıldığı tarihe kadar sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği Kurumca işverenden tahsil edilir.
Yapılacak bildirimler elektronik ortamda yapılabilir. Elektronik ortamda yapılan bildirimler haricinde ek bir yazılı bildirime gerek yoktur.
İş kazalarının bildirimi ile ilgili ceza almamak için işverenlerin personel yönetimini iyi yapması gereklidir zira bir çok olayda işçi kendi imkanları ile hastaneye gidip iş kazası raporu almakta fakat işverenin bu rapordan haberi olmamaktadır.
İş kazası bildirimlerinde sadece iş göremezlik raporu alınan kazaların bildirimi yapılacağı anlamı çıkmamalıdır. İşyerinde veya iş sırasında yaşanan her türlü olumsuz olay sağlık raporu olsun veya olmasın iş kazası olarak SGK’ya bildirilmelidir.
Sağlık Harcamaları
İşverenler, iş kazası geçiren personelin her türlü sağlık harcamasını karşılamak durumundadır. Ancak iş kazası nedeniyle fatura karşılığı yapılan harcamalar Sosyal Güvenlik Kurumundan tahsil edilebilir. Bu durum 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 76. maddesinde belirtilmiştir.
İşverenin, genel sağlık sigortalısının ve üçüncü kişilerin sorumluluğu
MADDE 76- İşveren, iş kazasına uğrayan veya meslek hastalığına tutulan genel sağlık sigortalısına sağlık durumunun gerektirdiği sağlık hizmetlerini derhal sağlamakla yükümlüdür. Bu amaçla işveren tarafından yapılan ve belgelere dayanan sağlık hizmeti giderleri ve 65 inci madde hükümlerine göre yapılacak masraflar Kurum tarafından karşılanır.
Birinci fıkrada belirtilen yükümlülüklerin yerine getirilmesindeki ihmalinden veya gecikmesinden dolayı, genel sağlık sigortalısının tedavi süresinin uzamasına veya malûl kalmasına veya malûllük derecesinin artmasına sebep olan işveren, Kurumun bu nedenle yaptığı her türlü sağlık hizmeti giderini ödemekle yükümlüdür.
Bu maddede görüleceği gibi işverenin ihmal ettiği veya geciktirdiği sağlık hizmeti nedeniyle tedavi süresinin uzaması veya çalışanın sakat kalmasına yol açan bir durum oluşması durumunda SGK bu giderleri işverenden tahsil edecektir.
Ücret Ödemeleri
İş kazası nedeniyle işe devam edemeyen çalışanlar iş göremezlik ödeneği almaya hak kazanırlar. Bu hak tüm detayları ile S Madde 40’ta belirtilmiştir.
Çalışanın alacağı ücreti hesaplamak için kullanılan günlük kazanç, son 3 aylık prime esas kazançlar toplamının, bu kazançlara esas prim ödeme gün sayısına bölünmesi hesaplanır. Yani son 3 ayda prime esas kazancı 9 bin TL olan bir kişinin günlük kazancı 100 TL olarak hesaplanacaktır.
Yatarak tedavilerde günlük kazancın yarısı tutarında, ayakta tedavilerde ise günlük kazancın 2/3 ‘ ü tutarında ödenek verilmektedir. Yani günlük kazancı 100 TL olan bir kişi yatarak tedavilerde günlük net 50 TL, ayakta tedavilerde ise günlük 66 TL iş göremezlik ödeneği alacaktır.
İş kazalarında ücretin tamamı SGK tarafından ödenir ve Ziraat Bankası şubelerinden tahsil edilir.
Not: Prime esas kazanç, çalışanın brüt maaşı ve bordrosunda gösterilen diğer yol, yemek, özel sağlık sigortası gibi tüm gelirlerinin toplamıdır.
Kaza Sonrasında Kayıt Tutma Ve İnceleme
İş kazaları sonrasında işveren kazaların nedenlerini araştırmak ve diğer kazalar için önlem almak amacıyla iş kazası kayıtları oluşturmalı ve saklamalıdır. Bu durum belirtilmiştir.
İş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi
MADDE 14 – (1) İşveren;
a) Bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenler
İşverenlerin iş kazası kayıtlarını nasıl tutacağına dair belirlenmiş kurallar yoktur ancak bu konuda SGK kaza bildirim sistemi referans alınabilir. Kaza kayıtları, kazanın oluş şekli ile ilgili detaylı bilgi, kroki, fotoğraf ve görgü şahitlerinin ifadelerini içermelidir. İş kazası kayıtlarını saklamak, ilerleyen yıllarda SGK’nın açabileceği rücu davaları için büyük önem taşıyabilir zira kaza hakkında bilgi sahibi kişiler dava sırasında işyerinde çalışmıyor olabilir, kazanın detayları bilinmeyebilir.
Sonuç
İş kazası sonrasında yapılacak işlemleri kısaca özetlersek; işveren kaza geçiren çalışanın en kısa sürede sağlık hizmeti almasını sağlamalıdır. Bu hizmet nedeniyle oluşacak masrafları da işveren karşılamalıdır. Kazanın meydana geldiği günden sonraki 3 iş günü içinde işveren SGK’ya iş kazası bildirimi yapmalıdır. Ayrıca işveren kaza sonrasında bir rapor hazırlamalı ve kazanın oluş şekli ve alınan önlemleri kayıt etmelidir.
Kaza geçiren çalışanın iş göremezlik ödemeleri ise SGK tarafından yapılacaktır.
İşverenin çalışana karşı hem insani hem de kanuni sorumluluklarını yerine getirmesi için iş kazası sırasında ve sonrasında yukarıdaki hususlara önem verilmelidir.