Şantiye planlaması yapılırken mevcut havai elektrik hatlarının göz önünde bulundurulması gerekir, zira hiçbir araç, iş makinası veya ekipmanın çelik elektrik direklerine 15 metre ahşap elektrik direklerine ise 9 metreden daha fazla yaklaşmasına izin verilmemelidir. Bu kural, tramvay ve demiryollarına elektrik veren havai katener sistemleri için de geçerlidir, ki böyle bir durumda ilgili kamu hizmetini veren kuruluşun ya da altyapı hizmetini veren kurum veya şirketin bilgisine başvurulmalıdır.
Elektriği sağlayan kurum yahut şirkete ilk fırsatta danışılmalıdır, zira elektriğin başka bir güzergaha kaydırılması söz konusu olabilir, ki böyle bir durumda bu işin yapılabilmesi için ilgili kuruluşa mümkün olduğunca fazla zaman tanınmalıdır. Eğer havai elektrik hattı başka bir güzergaha kaydırılamıyor ve hattan geçen elektriği kesmek mümkün olmuyorsa, şantiye sahasında yapılacak işin niteliğine bağlı olarak, gerekli tedbirler alınmalı, ve yüksek risk taşıyan hallerde bu tedbirler çalışma izni zorunluluğu ile desteklenmelidir.
Havai elektrik hatları altında herhangi bir çalışma yapılmayacaksa yahut bu hatların altından herhangi bir iş makinası geçmeyecekse
Havai elektrik hattına paralel biçimde, ve hatta en az 6 metre mesafeye bariyerler konulmalıdır. Mobil vinçlerin, vb iş makinalarının asgari mesafenin ötesine geçebileceği hesaba katılmalı ve gerekli hallerde 6 metrelik bu asgari mesafe artırılmalıdır. Havai hat ile bariyerler arasında bırakılacak olan mesafeler havai hat üzerindeki gerilime bağlı olup elektriği sağlayan kurum ya da şirketin onayı ile tespit edilir.
Bariyerlerin üzerine, ilave ikaz oluştursun diye, renkli şerit sarılmalıdır. Eğer havai elektrik hattına sadece tek taraftan yaklaşılabiliyorsa, bu durumda sadece bu tarafa bariyer konulması yeterli olacaktır.
İş makinalarının havai hattın altından geçtiği hallerde;
İş makinalarının havai elektrik hattı altından geliş gidiş yapmasının gerekli olduğu durumda, geçiş yapılan alan mümkün olduğunca küçük olmalı ve geçitin genişliği en fazla 10 metre olmalıdır.
Vinçlerin havai elektrik hatları ile teması sonucunda her yıl işçiler hayatlarını kaybetmektedir.
Çit bariyerleri kullanılarak bu geçiş koridoru belirgin hale getirilmeli ve geçitin enine kale direği tabir edilen direklerden dikilmelidir. Kale direkleri rijit ve iletken olmayan bir malzemeden yapılmış olmalı, ve kolaylıkla ayırdedilebilecek şekilde işaretlenmelidir.
Havai hattın altında oluşturulacak geçitin her iki tarafına, tehlike uyarı levhaları ile operatörün gördüğünde iş makinasının kollarını (bumunu) aşağıya indirmesi gerektiğini farkedeceği gabari bilgisinin konulması gerekir. Operatöre, kale direklerine varmadan evvel vinç uzatma kollarını indirebilmesine yetecek zamanı tanıyabilmek için, ön uyarı levhalarının vinç bumunun uzunluğu ne kadar gerektiriyorsa o kadar öne konulması tavsiye edilir.
Takipeden sayfada rijit kale direkleri ve bariyerlerin kullanımına ilişkin örnek çizime yer verilmiştir.
Bir iş makinasının havai elektrik hattı altından geçişini belli bir nokta ile sınırlamanın mümkün olmadığı hallerde, kale direkleri için plastik kaplı gergin çelik halat kullanılabilir, ki bu durumda bunların hattın her iki tarafına ve elektrik tellerinden en az 12 metre mesafeye konulması gerekir. Mesafe çelik halatların vinçler tarafından gerdirilmesi olasığına karşı artırılmıştır. Çelik halatların kullanılıdığı durumlarda bunlar etkili biçimde topraklanmalı ve üzerlerine renkli şerit çekilmelidir.
Havai elektrik hattının altında çalışma yapılacak hallerde
Havai elektrik hattı altında çalışma yapmak gerekiyorsa, ve hattın başka bir güzergaha kaydırılması ya da elektriğin kesilmesi mümkün olmuyorsa, yukarıda söz edilenlere ilave olarak başka birtakım tedbirler almak gerekir. Bu ilave önlemlerin neler olması gerektiği hususunda hem elektriği sağlayan kurum/kuruluşun hem de HSE kurulunun bilgisine başvurulmalıdır. (ayrıca HSE Kurulu GS 6 No’lu Rehber Yayına bakınız).
Gerek iş makinaları gerekse malzemelerin çalışma alanına girişi, ve iş makinalarının çalıştırılması iş güvenliği tedbirlerinin yerine getirilmesi ile görevlendirilmiş sorumlu bir kişinin doğrudan gözetiminde yürütülmelidir.
Güvenli çalışma mesafesinin ötesine geçebilecek iş makinası, ekipman ve aletlerin havai elektrik hattı altında çalışmasına asla müsaade edilmemelidir. Vinç ve eskavatör gibi iş makinaları modifiye edilerek üzerlerine bunların güvenli mesafe limitini aşmalarını engelleyici düzenekler (uygun fiziksel tahdit mekanizmaları veya diğer etkili yöntemler) konulmalıdır.
Bir yapı üzerinde çalışma yapılması gerekiyor ve bu çalışma neticesinde emniyetli mesafe azalıyor ise, önerilen çalışma yöntemleri hakkında elektriği sağlayan kurum veya kuruluşa danışılmalıdır. Emniyet tedbirlerinin yerine getirilmesini sağlayacak ve işin denetimini doğrudan üstlenecek bir sorumlunun bu işle görevlendirilmesi gerekir.
İş makinası uzatma kolları için yalıtkan kalkanların veya yaklaşım uyarı cihazlarının kullanılmasıyla, 1989 tarihli Elektrik Güvenliği Mevzuatında öngörülen şartlar yerine getirilmiş olmaz.
Patlatma faaliyetlerinde, elektriği sağlayan kurum veya kuruluşa danışılarak özel tedbirlerin alınması gerekir.
EBATLAR:
A – Elektrik şirketi tarafından belirlenecek yükseklik
B – Saha koşullarına göre tespit edilecek genişlik
C – yükseklik 3 – 6 metre
D – 6 metre (maksimum)
E – 6 metre (minimum)
RİJİT KALE DİREKLERİ VE BARİYERLERE ÖRNEK
ANSI KILAVUZ İLKELERİ
Vinçlerin havai elektrik hatları yakınında çalıştırılmasına ilişkin ANSI (Amerikan Ulusal Standartlar Enstitüsü) kılavuz ilkeleri (ANSI Standard B30.5-1994, 5-3, 4.5) [ANSI 1994]. Bu kılavuz ilkeler, operatör kabini içine ve dışına, aşağıda belirtilen OSHA gerekliliklerine eşit veya bunların üzerindeki asgari güvenlik mesafesine uyulmadığı takdirde elektrik çarpabileceği ikazında bulunan uyarı levhalarının asılmasını tavsiye etmektedir.
Örnek:
31 Mart 1993 tarihinde, 20 yaşındaki kamyon sürücüsü ile onun 70 yaşındaki işvereni (şirket başkanı) hiab bomunun 7,200 voltluk havai elektrik hattı teline temas etmesiyle elektrik çarpması sonucu hayatlarını kaybetti. Olay, hiab operatörünün bir konut inşaat sahasında beton blokları indirmesi sırasında meydana geldi. Operatör hiabı elektrik hattının altında kalan oldukça dik bir rampaya geri geri yanaştırmış, beton blokları kamyondan indirmeye çalışıyordu. Operatör elde tutulan uzaktan kumandayla hiab vinci çalıştırırken şirket başkanı ve bir betondan sorumlu müteahhit personeli kendisini izlemekteydi. Kamyon dik bir rampaya park edildiği için hiab operatörü yükleri indirmekte zorlanıyordu. Her üç kişi de beton bloklara bakarken, hiabın bomu havai elektrik hattının teline temas etti, elektrik kendine kamyon, uzaktan kumanda ve hiab operatörünün vücudu üzerinden toprağa giden bir yol buldu. Yardım etmek amacıyla kamyona dokunan şirket başkanının vücudu da elektrik kaynağı ile toprak arasında kapalı devre oluşturdu. Şirket başkanı olay yerinde öldü. Havayoluyla yakındaki yanık merkezine gönderilen hiab sürücüsü maruz kaldığı yanıklar neticesinde daha sonra yaşamını kaybetti. [NIOSH 1993b]
Elektriği sağlayan kurum yahut şirkete ilk fırsatta danışılmalıdır, zira elektriğin başka bir güzergaha kaydırılması söz konusu olabilir, ki böyle bir durumda bu işin yapılabilmesi için ilgili kuruluşa mümkün olduğunca fazla zaman tanınmalıdır. Eğer havai elektrik hattı başka bir güzergaha kaydırılamıyor ve hattan geçen elektriği kesmek mümkün olmuyorsa, şantiye sahasında yapılacak işin niteliğine bağlı olarak, gerekli tedbirler alınmalı, ve yüksek risk taşıyan hallerde bu tedbirler çalışma izni zorunluluğu ile desteklenmelidir.
Havai elektrik hatları altında herhangi bir çalışma yapılmayacaksa yahut bu hatların altından herhangi bir iş makinası geçmeyecekse
Havai elektrik hattına paralel biçimde, ve hatta en az 6 metre mesafeye bariyerler konulmalıdır. Mobil vinçlerin, vb iş makinalarının asgari mesafenin ötesine geçebileceği hesaba katılmalı ve gerekli hallerde 6 metrelik bu asgari mesafe artırılmalıdır. Havai hat ile bariyerler arasında bırakılacak olan mesafeler havai hat üzerindeki gerilime bağlı olup elektriği sağlayan kurum ya da şirketin onayı ile tespit edilir.
Bariyerlerin üzerine, ilave ikaz oluştursun diye, renkli şerit sarılmalıdır. Eğer havai elektrik hattına sadece tek taraftan yaklaşılabiliyorsa, bu durumda sadece bu tarafa bariyer konulması yeterli olacaktır.
İş makinalarının havai hattın altından geçtiği hallerde;
İş makinalarının havai elektrik hattı altından geliş gidiş yapmasının gerekli olduğu durumda, geçiş yapılan alan mümkün olduğunca küçük olmalı ve geçitin genişliği en fazla 10 metre olmalıdır.
Vinçlerin havai elektrik hatları ile teması sonucunda her yıl işçiler hayatlarını kaybetmektedir.
Çit bariyerleri kullanılarak bu geçiş koridoru belirgin hale getirilmeli ve geçitin enine kale direği tabir edilen direklerden dikilmelidir. Kale direkleri rijit ve iletken olmayan bir malzemeden yapılmış olmalı, ve kolaylıkla ayırdedilebilecek şekilde işaretlenmelidir.
Havai hattın altında oluşturulacak geçitin her iki tarafına, tehlike uyarı levhaları ile operatörün gördüğünde iş makinasının kollarını (bumunu) aşağıya indirmesi gerektiğini farkedeceği gabari bilgisinin konulması gerekir. Operatöre, kale direklerine varmadan evvel vinç uzatma kollarını indirebilmesine yetecek zamanı tanıyabilmek için, ön uyarı levhalarının vinç bumunun uzunluğu ne kadar gerektiriyorsa o kadar öne konulması tavsiye edilir.
Takipeden sayfada rijit kale direkleri ve bariyerlerin kullanımına ilişkin örnek çizime yer verilmiştir.
Bir iş makinasının havai elektrik hattı altından geçişini belli bir nokta ile sınırlamanın mümkün olmadığı hallerde, kale direkleri için plastik kaplı gergin çelik halat kullanılabilir, ki bu durumda bunların hattın her iki tarafına ve elektrik tellerinden en az 12 metre mesafeye konulması gerekir. Mesafe çelik halatların vinçler tarafından gerdirilmesi olasığına karşı artırılmıştır. Çelik halatların kullanılıdığı durumlarda bunlar etkili biçimde topraklanmalı ve üzerlerine renkli şerit çekilmelidir.
Havai elektrik hattının altında çalışma yapılacak hallerde
Havai elektrik hattı altında çalışma yapmak gerekiyorsa, ve hattın başka bir güzergaha kaydırılması ya da elektriğin kesilmesi mümkün olmuyorsa, yukarıda söz edilenlere ilave olarak başka birtakım tedbirler almak gerekir. Bu ilave önlemlerin neler olması gerektiği hususunda hem elektriği sağlayan kurum/kuruluşun hem de HSE kurulunun bilgisine başvurulmalıdır. (ayrıca HSE Kurulu GS 6 No’lu Rehber Yayına bakınız).
Gerek iş makinaları gerekse malzemelerin çalışma alanına girişi, ve iş makinalarının çalıştırılması iş güvenliği tedbirlerinin yerine getirilmesi ile görevlendirilmiş sorumlu bir kişinin doğrudan gözetiminde yürütülmelidir.
Güvenli çalışma mesafesinin ötesine geçebilecek iş makinası, ekipman ve aletlerin havai elektrik hattı altında çalışmasına asla müsaade edilmemelidir. Vinç ve eskavatör gibi iş makinaları modifiye edilerek üzerlerine bunların güvenli mesafe limitini aşmalarını engelleyici düzenekler (uygun fiziksel tahdit mekanizmaları veya diğer etkili yöntemler) konulmalıdır.
Bir yapı üzerinde çalışma yapılması gerekiyor ve bu çalışma neticesinde emniyetli mesafe azalıyor ise, önerilen çalışma yöntemleri hakkında elektriği sağlayan kurum veya kuruluşa danışılmalıdır. Emniyet tedbirlerinin yerine getirilmesini sağlayacak ve işin denetimini doğrudan üstlenecek bir sorumlunun bu işle görevlendirilmesi gerekir.
İş makinası uzatma kolları için yalıtkan kalkanların veya yaklaşım uyarı cihazlarının kullanılmasıyla, 1989 tarihli Elektrik Güvenliği Mevzuatında öngörülen şartlar yerine getirilmiş olmaz.
Patlatma faaliyetlerinde, elektriği sağlayan kurum veya kuruluşa danışılarak özel tedbirlerin alınması gerekir.
EBATLAR:
A – Elektrik şirketi tarafından belirlenecek yükseklik
B – Saha koşullarına göre tespit edilecek genişlik
C – yükseklik 3 – 6 metre
D – 6 metre (maksimum)
E – 6 metre (minimum)
RİJİT KALE DİREKLERİ VE BARİYERLERE ÖRNEK
ANSI KILAVUZ İLKELERİ
Vinçlerin havai elektrik hatları yakınında çalıştırılmasına ilişkin ANSI (Amerikan Ulusal Standartlar Enstitüsü) kılavuz ilkeleri (ANSI Standard B30.5-1994, 5-3, 4.5) [ANSI 1994]. Bu kılavuz ilkeler, operatör kabini içine ve dışına, aşağıda belirtilen OSHA gerekliliklerine eşit veya bunların üzerindeki asgari güvenlik mesafesine uyulmadığı takdirde elektrik çarpabileceği ikazında bulunan uyarı levhalarının asılmasını tavsiye etmektedir.
Örnek:
31 Mart 1993 tarihinde, 20 yaşındaki kamyon sürücüsü ile onun 70 yaşındaki işvereni (şirket başkanı) hiab bomunun 7,200 voltluk havai elektrik hattı teline temas etmesiyle elektrik çarpması sonucu hayatlarını kaybetti. Olay, hiab operatörünün bir konut inşaat sahasında beton blokları indirmesi sırasında meydana geldi. Operatör hiabı elektrik hattının altında kalan oldukça dik bir rampaya geri geri yanaştırmış, beton blokları kamyondan indirmeye çalışıyordu. Operatör elde tutulan uzaktan kumandayla hiab vinci çalıştırırken şirket başkanı ve bir betondan sorumlu müteahhit personeli kendisini izlemekteydi. Kamyon dik bir rampaya park edildiği için hiab operatörü yükleri indirmekte zorlanıyordu. Her üç kişi de beton bloklara bakarken, hiabın bomu havai elektrik hattının teline temas etti, elektrik kendine kamyon, uzaktan kumanda ve hiab operatörünün vücudu üzerinden toprağa giden bir yol buldu. Yardım etmek amacıyla kamyona dokunan şirket başkanının vücudu da elektrik kaynağı ile toprak arasında kapalı devre oluşturdu. Şirket başkanı olay yerinde öldü. Havayoluyla yakındaki yanık merkezine gönderilen hiab sürücüsü maruz kaldığı yanıklar neticesinde daha sonra yaşamını kaybetti. [NIOSH 1993b]