EXPROOF EKİPMANLARIN MEVZUATIMIZDAKİ YERİ
Patlayıcı, parlayıcı ve yanıcı nitelikteki gaz, toz veya buharın hava ile karışarak patlayıcı kıvama geldikleri yerlere patlayıcı ortam denir. Patlayıcı ortamın kısa tarifi budur. Patlayıcı ortam oluşması ve tehlike yaratabilmesi için üç unsurun bir araya gelmesi gerekir. A. Patlayıcı madde; Patlayıcı, parlayıcı ve yanıcı gaz, buhar veya toz B: Hava (Oksijen) C: Enerji, patlamayı ateşleyecek bir kıvılcım veya güç kaynağı.
Exproof malzemeler patlayıcı ortam oluşma ihtimali olan işyerlerinde, patlayıcı ortam oluştuktan sonra ekipmandan kaynaklı kıvılcım çıkması ve patlayıcı ortamın alev alması riskini bertaraf edebilmek için kullanılmaktadır.
Ülkemizde exproof malzemeler ile ilgili yasal düzenlemeler, “Çalışanların patlayıcı ortamların tehlikelerinden korunması hakkında yönetmelik”,”Maden İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği”, “Muhtemel patlayıcı ortamda kullanılan teçhizat ve koruyucu sistemler ile ilgili yönetmelik(94/9/AT)” hükümleri mevcuttur.
“Çalışanların patlayıcı ortamların tehlikelerinden korunması hakkında yönetmelik” ise; Sondaj yöntemiyle maden çıkarma işleri ile yeraltı ve yerüstü maden çıkarma işlerini kapsam dışı bırakmıştır. Bu yönetmelik hükümlerini Maden işletmelerinde patlayıcı ortam oluşmuş olsa dahi dayanak olarak gösterilememektedir. “Maden İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinde ise açık bir hüküm olamamakla beraber son değişiklikle “kömür ocaklarında kullanılacak ekipman ve tesisatlar ile bu tip madenlerin grizu gazı ve/veya yanıcı tozlar tarafından muhtemel tehlike oluşturabilecek yerüstü tesislerinde kullanılan parçalar 30/12/2006 tarihli ve 26392 4 üncü mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Yönetmelik (94/9/AT)’te belirtilen I. Grup Teçhizatın uygun kategorisinde olmalıdır. “ ifadesi geçmektedir. Bu noktadan sonra “Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Yönetmelik” hükümleri doğrultusunda Hangi patlayıcı Ortamda nasıl ekipman kullanmamız gerektiği, ekipmanların etiketlerdeki işaretlerin ne anlama geldiği, bakımının nasıl yapılacağı v.b. bilgiler irdelenmelidir.
Bu yönetmeliğin çıkış noktasına bakarsak; Türkiye’nin de üye olduğu Gümrük birliği Ülkeler arasında bu ekipmanların alım satımında bir standardının olması, yani Almanya’da üretilen bir exproof ekipman yer altı kömür ocaklarında kullanılacak tipte ise etiketinde I.Grup olduğu belirtilmeli aynı şekilde üye tüm ülkelerde aynı anlama gelecek şekilde standart bir etiketleme ile ekipmanın özelliklerini belirteceklerdir, mesela gidip te bizde yer altı kömür ocakları için üretilen ekipman IV. Gruptur dememesi için bu uygulama oluşturulmuştur. Böle olsaydı alacağımız bir ürünün hangi özellikleri taşıdığını öğrenmek için her ülkenin kendi mevzuatına göre araştırma yapılıp her bir özelliğin tek tek kendi işyerimize uygun olup olmadığının araştırılması gerekirdi. Böylelikle bir uygulama birliği oluşturulmuş üreticide alıcıda hangi özelliklerde bir ekipmana sahip olacağını daha rahat öğrenecektir.
Bu konu şuanda Türkiye’de ciddi anlamda sorun teşkil etmektedir. AB üyesi olmayan Çin ve Amerika gibi ülkelerde Exproof ekipman üretimi yapılmakta ve bu ekipmanlar belki muadillerine oranla çok daha sağlam testlerden geçip onaylanmasına rağmen, kendi standartına göre örneğin Çin’de üretilen bu ekipman MA diye etiketlendirilmektedir. Ülkemizde ki mevzuatta I. Grup ekipman denildiği için Çin malı ekipmanında bizim yönetmeliğimizde belirtilen I. Grup kategorisini karşılayıp karşılayamayacağı bilinemediği için bu ekipmanın kullanıldığı yerlerde işyerleri işin durdurulması yaptırımıyla karşı karşıya kalmaktadır. Yeni ekipman tedarikinde de fahiş fiyatlar ve ciddi zaman kayıpları söz konusu olmaktadır. Böyle bir sıkıntı yaşamamak adına yeni alınacak ekipmanların kesinlikle Atex sertifikası olmalı ve kullanılan ortama uygun olmalıdır. Kaldı ki 94/9/AT yönetmeliği ülkemizde 2002 yılında yürürlüğe girmiş olup, mecburi uygulama 2003 yılında başlatılmıştır. Aslında bu tarihten itibaren tüm ekipmanların ülkemizde Atex onaylı olması lazımken bu konu bir süre tölare edilmiş ve herhangi bir ülkenin ürettiği, etiketinden hangi özellikte olduğu anlaşılmayan Exproof malzeme kabul edilmiştir. Türkiye’de Atex tarafından onaylanmış 3 kuruluş bulunmaktadır.2014 yılı haziran ayında TSE’de atex tarafından onaylanmış kuruluş unvanı kazanmıştır. Fakat bu kuruluşlar ilk defa üretilecek olan ekipman için başvuru yapıldığında Atex standartlarını uygunluk yönünden incelenmekte ve eğer gerekli şartları taşıyorsa atex sertifikası verilmekte ve üreticide aynı standartta seri üretim yapabilmektedir. Fakat hali hazırda üretilmiş olan bir ürüne atex uygunluk belgesi verme gibi bir durum söz konusu değildir. Yani Çin malı daha önce üretilmiş olan bir ekipmana atex uygunluk belgesi verememektedir. Ayrıca atex özelliği olup da sahada kullanılan ekipmanlarla ilgili exproof özelliğini koruyup korumadığı hakkında da test yapabilen bir laboratuvar bulunmamaktadır. Buda sahada yalnızca sertifika üzerinden yapılan değerlendirmenin çok da sağlıklı olmadığını göstermektedir. En kısa sürede bu sorunların giderilip, yerli üreticinin de desteklenmesiyle madencilik sektöründe çok ciddi bir sıkıntı oluşturan bu sorunun çözülmesi ümidiyle…
Kaynak:
Patlayıcı, parlayıcı ve yanıcı nitelikteki gaz, toz veya buharın hava ile karışarak patlayıcı kıvama geldikleri yerlere patlayıcı ortam denir. Patlayıcı ortamın kısa tarifi budur. Patlayıcı ortam oluşması ve tehlike yaratabilmesi için üç unsurun bir araya gelmesi gerekir. A. Patlayıcı madde; Patlayıcı, parlayıcı ve yanıcı gaz, buhar veya toz B: Hava (Oksijen) C: Enerji, patlamayı ateşleyecek bir kıvılcım veya güç kaynağı.
Exproof malzemeler patlayıcı ortam oluşma ihtimali olan işyerlerinde, patlayıcı ortam oluştuktan sonra ekipmandan kaynaklı kıvılcım çıkması ve patlayıcı ortamın alev alması riskini bertaraf edebilmek için kullanılmaktadır.
Ülkemizde exproof malzemeler ile ilgili yasal düzenlemeler, “Çalışanların patlayıcı ortamların tehlikelerinden korunması hakkında yönetmelik”,”Maden İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği”, “Muhtemel patlayıcı ortamda kullanılan teçhizat ve koruyucu sistemler ile ilgili yönetmelik(94/9/AT)” hükümleri mevcuttur.
“Çalışanların patlayıcı ortamların tehlikelerinden korunması hakkında yönetmelik” ise; Sondaj yöntemiyle maden çıkarma işleri ile yeraltı ve yerüstü maden çıkarma işlerini kapsam dışı bırakmıştır. Bu yönetmelik hükümlerini Maden işletmelerinde patlayıcı ortam oluşmuş olsa dahi dayanak olarak gösterilememektedir. “Maden İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinde ise açık bir hüküm olamamakla beraber son değişiklikle “kömür ocaklarında kullanılacak ekipman ve tesisatlar ile bu tip madenlerin grizu gazı ve/veya yanıcı tozlar tarafından muhtemel tehlike oluşturabilecek yerüstü tesislerinde kullanılan parçalar 30/12/2006 tarihli ve 26392 4 üncü mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Yönetmelik (94/9/AT)’te belirtilen I. Grup Teçhizatın uygun kategorisinde olmalıdır. “ ifadesi geçmektedir. Bu noktadan sonra “Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Yönetmelik” hükümleri doğrultusunda Hangi patlayıcı Ortamda nasıl ekipman kullanmamız gerektiği, ekipmanların etiketlerdeki işaretlerin ne anlama geldiği, bakımının nasıl yapılacağı v.b. bilgiler irdelenmelidir.
Bu yönetmeliğin çıkış noktasına bakarsak; Türkiye’nin de üye olduğu Gümrük birliği Ülkeler arasında bu ekipmanların alım satımında bir standardının olması, yani Almanya’da üretilen bir exproof ekipman yer altı kömür ocaklarında kullanılacak tipte ise etiketinde I.Grup olduğu belirtilmeli aynı şekilde üye tüm ülkelerde aynı anlama gelecek şekilde standart bir etiketleme ile ekipmanın özelliklerini belirteceklerdir, mesela gidip te bizde yer altı kömür ocakları için üretilen ekipman IV. Gruptur dememesi için bu uygulama oluşturulmuştur. Böle olsaydı alacağımız bir ürünün hangi özellikleri taşıdığını öğrenmek için her ülkenin kendi mevzuatına göre araştırma yapılıp her bir özelliğin tek tek kendi işyerimize uygun olup olmadığının araştırılması gerekirdi. Böylelikle bir uygulama birliği oluşturulmuş üreticide alıcıda hangi özelliklerde bir ekipmana sahip olacağını daha rahat öğrenecektir.
Bu konu şuanda Türkiye’de ciddi anlamda sorun teşkil etmektedir. AB üyesi olmayan Çin ve Amerika gibi ülkelerde Exproof ekipman üretimi yapılmakta ve bu ekipmanlar belki muadillerine oranla çok daha sağlam testlerden geçip onaylanmasına rağmen, kendi standartına göre örneğin Çin’de üretilen bu ekipman MA diye etiketlendirilmektedir. Ülkemizde ki mevzuatta I. Grup ekipman denildiği için Çin malı ekipmanında bizim yönetmeliğimizde belirtilen I. Grup kategorisini karşılayıp karşılayamayacağı bilinemediği için bu ekipmanın kullanıldığı yerlerde işyerleri işin durdurulması yaptırımıyla karşı karşıya kalmaktadır. Yeni ekipman tedarikinde de fahiş fiyatlar ve ciddi zaman kayıpları söz konusu olmaktadır. Böyle bir sıkıntı yaşamamak adına yeni alınacak ekipmanların kesinlikle Atex sertifikası olmalı ve kullanılan ortama uygun olmalıdır. Kaldı ki 94/9/AT yönetmeliği ülkemizde 2002 yılında yürürlüğe girmiş olup, mecburi uygulama 2003 yılında başlatılmıştır. Aslında bu tarihten itibaren tüm ekipmanların ülkemizde Atex onaylı olması lazımken bu konu bir süre tölare edilmiş ve herhangi bir ülkenin ürettiği, etiketinden hangi özellikte olduğu anlaşılmayan Exproof malzeme kabul edilmiştir. Türkiye’de Atex tarafından onaylanmış 3 kuruluş bulunmaktadır.2014 yılı haziran ayında TSE’de atex tarafından onaylanmış kuruluş unvanı kazanmıştır. Fakat bu kuruluşlar ilk defa üretilecek olan ekipman için başvuru yapıldığında Atex standartlarını uygunluk yönünden incelenmekte ve eğer gerekli şartları taşıyorsa atex sertifikası verilmekte ve üreticide aynı standartta seri üretim yapabilmektedir. Fakat hali hazırda üretilmiş olan bir ürüne atex uygunluk belgesi verme gibi bir durum söz konusu değildir. Yani Çin malı daha önce üretilmiş olan bir ekipmana atex uygunluk belgesi verememektedir. Ayrıca atex özelliği olup da sahada kullanılan ekipmanlarla ilgili exproof özelliğini koruyup korumadığı hakkında da test yapabilen bir laboratuvar bulunmamaktadır. Buda sahada yalnızca sertifika üzerinden yapılan değerlendirmenin çok da sağlıklı olmadığını göstermektedir. En kısa sürede bu sorunların giderilip, yerli üreticinin de desteklenmesiyle madencilik sektöründe çok ciddi bir sıkıntı oluşturan bu sorunun çözülmesi ümidiyle…
Kaynak:
Moderatörün son düzenlenenleri: