Özürlüler Kanunu’ na göre; Özürlülerle ilgili derecelendirmeler, sınıflandırmalar, tanı- lamalar uluslar arası özürlülük sınıflandırması temel alınarak hazırlanan özürlülük ölçütüne göre yapılır. Özürlülere sağlanan hak ve hizmetlerden faydalanmak için 14 Ocak 2012 tarih ve 28173 sayılı Resmi Gazete yayımlanarak yürürlüğe giren Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırılması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmeliğe uygun olarak sağlık kurulu raporu alınması gerekmektedir. Özürlü Sağlık Kurulu Raporunda özür oranı %40 ve üzeri olması durumunda ülkemizde özürlülere yönelik hak ve hizmetlerden yararlanabilmektedir. (Özel eğitim hizmetlerinde ise bu oran %20 olarak uygulanabilmektedir.
Sağlık Kurulu Raporu %40 ve üzeri olması durumunda;
• Özürlü kimlik kartı almak
• Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Hizmetlerinden yararlanmak
• Özürlülerin istihdamı ile İlgili hizmetlerden ve bakım aylığından yararlanmak
• Bakım hizmetlerinden ve bakım aylığından yararlanmak
• H Sınıfı belgesi almak • Özürlü aylığı almak
• Gümrük, gelir, emlak, motorlu taşıtlar ve katma değer vergileri istisna veya muafiyetlerinden yararlanmak
• Bazı ürünlerde Özel Tüketim Vergisi Muafiyetinden yararlanmak
• Yerel yönetimlerin özürlülere sağladığı haklar ve kolaylıklardan yararlanmak vb. haklardan faydalanılmaktadır.
Özürlü Sağlık Kurul Raporu düzenlenebilmesi için, kamu kurum ve kuruluşlarınca resmi yazı ile birlikte gönderilmek veya raporu verecek olan hastanenin baştabipliğine doğrudan müracaat etmek gerekmektedir.
Özürlüler Kanunu’na göre;
Özürlü türlerini dikkate alan iş ve meslek analizleri, ilgili kurumlar tarafından yapılır. Bu analizlerin ışığında, özürlülerin durumlarına uygun mesleki rehabilitasyon ve eğitim programları, ilgili kurumlarca geliştirilir. Özürlülerin yeteneklerine göre mesleğini seçme ve bu alanda eğitim alma hakkı kısıtlanamaz. Özürlülerin yetenekleri doğrultusunda yapabilecekleri bir işte eğitilmesi, meslek kazandırılması, verimli kılınarak ekonomik ve sosyal refahın sağlanması amacıyla mesleki rehabilitasyon hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması esastır. Sosyal ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri belediyeler tarafından da verilir. Belediyeler bu hizmetlerin sunumu sırasında gerekli gördüğü hallerde, halk eğitim ve çıraklık eğitim merkezleri ile işbirliği yapar. Özürlünün rehabilitasyon talebinin karşılanamaması halinde özürlü, hizmeti en yakın merkezden alır ve ilgili belediye her yıl bütçe talimatında belirlenen miktarı hizmetin satın alındığı merkeze öder.
İş alımında
İş seçiminden, başvuru formları, seçim süreci, teknik değerlendirme, önerilen çalışma süreleri ve şartlarına kadar olan safhaların hiçbirinde özürlülerin aleyhine ayrımcı uygulamalarda bulunulamaz. Çalışan özürlülerin aleyhinde sonuç doğuracak şekilde, özrüyle ilgili olarak diğer kişilerden farklı muamelede bulunamaz. Çalışan veya iş başvurusunda bulunan özürlülerin karşılaşabileceği engel ve güçlükleri azaltmaya veya ortadan kaldırmaya yönelik istihdam süreçlerindeki önlemlerin alınması ve iş yerinde fiziksel düzenlemelerin bu konuda görev, yetki ve sorumluluğu bulunan kurum ve kuruluşlar ile iş yerleri tarafından yapılması zorunludur.
Özürlülük durumları sebebiyle iş gücü piyasasına kazandırılmaları güç olan özürlülerin istihdamı, öncelikle korumalı iş yerleri aracılığıyla sağlanır.
Özürlü İstihdam Etme Zorunluluğu:
Özürlü kişilerin işçi olarak yerleştirilmeleri Türkiye İş Kurumu tarafından yapılmakta olup 50 ve daha fazla işçi çalışan kamu sektörü iş yerleri en az 53 oranında özürlü işçi çalıştırılmakla yükümlüdür. Özürlü kişilerin devlet memuru olarak yerleştirilmeleri Devlet Personel Başkanlığı tarafından yapılmakta olup Özürlü kişilerin işçi olarak yerleştirilmeleri Türkiye İş Kurumu tarafından yapılmakta olup 50 ve daha fazla işçi çalışan kamu sektörü iş yerleri en az 53 oranında özürlü işçi çalıştırılmakla yükümlüdür. Özürlü kişilerin devlet memuru olarak yerleştirilmeleri Devlet Personel Başkanlığı tarafından yapılmakta olup kamu kurum ve kuruluşları, dolu kadro sayısının %3’ ü oranında özürlü memur istihdam etmekle yükümlüdür.
Özürlü bireyler genel istihdam yollarını kullanarak iş başvuruları yapabilecekleri gibi, özel olarak özürlüler için ayrılmış olan kontenjandan yararlanarak istihdam edilebilirler.
Özürlü Kontenjanından Memur veya İşçi Olarak İstihdam Edilme:
Devlet Memuru Olarak İşe Yerleştirme
Özürlü kişilerin devlet memuru olarak istihdamları Devlet Personel Başkanlığı koordinasyonunda ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılmaktadır. Özürlü kadrosuna devlet memuru olarak atanmak için öncelikle yapılacak merkezi sınava girmek gerekmektedir. Özürlü açığı bulunan kamu kurum ve kuruluşları bir sonraki yıl için alım yapacakları özürlülere ilişkin taleplerini her yılın Ekim ayının sonuna kadar Devlet Personel Başkanlığına bildirmek zorundadır. Devlet Personel Başkanlığı kurum ve kuruluşların bildirimi üzerine, özürlü kontenjanlarına yerleştirme yapabilir veya yaptırabilir. (Devlet Personel Başkanlığı ) (Resmi Gazete ) (Özürlüler İdaresi Başkanlığı )
İşçi Olarak Yerleştirme;
Kamu ve özel sektörde işçi olmak için ikamet edilen yerdeki Türkiye İş Kurumu İl Müdürlüğüne Sağlık Kurulu raporu ve nüfus cüzdanlarıyla birlikte şahsen başvurarak kayıt yaptırmak ve ilgili il müdürlüğü ile sürekli iletişim halinde olmak gerekmektedir. Türkiye İş Kurumu’ nun ilan ettiği açık işler için yapılacak sınavlar Türkiye İş Kurumu İl Müdürlüklerinde duyurulmaktadır. Kamu Personeli Seçme Mesleki Rehabilitasyon İstihdam ve Sosyal Güvenlik 2013 68 Sınavına (KPSS) girmiş ve tercihlerini yapmış olan özürlü bireylerin kota kapsamında kamuda işe yerleştirilmesi de Türkiye İş Kurumu tarafından yapılmaktadır. İlköğretim ve daha alt eğitim düzeyinde olanlar ile zihinsel özürlüler kamu kurum ve kuruluşlarında işçi olmak için sınava tabi tutulmazlar. Bu kapsamda bulunan ve talep koşullarına uygun olarak başvuranlar, noter huzurunda kura çekimine tabi tutulurlar.
Sosyal Güvenlik
• 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’ na göre SSK’ ya bağlı olanlar, istekleri halinde, belirlenen şartlara göre 15 ila 20 yılda erken emeklilik hakkı vardır.
• 5434 sayılı Kanuna tabi olanlar çalışan Emekli Sandığı iştirakçisi özürlü memurlar istekleri halinde 15 yılda emekli olabilirler.
• 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’ na tabi olarak çalışacak özürlüler; özür oranı- na göre; 15 yıl ve 3960 gün ila 18 yıl 4680 gün primi ödemiş olmak koşuluyla isteğe bağlı erken emeklilik hakkı doğmuştur.
• 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’ na göre bakıma muhtaç özürlü çocuğu bulunan kadın sigortalıların 1 Ekim 2008 tarihinden itibaren erken emeklilik hakkı bulunmaktadır
BUNLARI BİLİYOR MUYDUNUZ?
50 veya daha fazla personele sahip özel sektör iş yerleri %3 özürlü personeli, kamu iş yerleri ise %4 özürlü personeli çalıştırmak zorundadırlar.
• Özürlüler, sağlık kurulu raporunda çalıştırılamayacakları belirtilen işlerde çalıştırılamaz.
• Tarım ve orman alanında hizmet veren 51veya daha fazla personele sahip özel sektör iş yerleri %3, kamu iş yerlerinde ise %4 özürlü işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler.
Sağlık Kurulu Raporu %40 ve üzeri olması durumunda;
• Özürlü kimlik kartı almak
• Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Hizmetlerinden yararlanmak
• Özürlülerin istihdamı ile İlgili hizmetlerden ve bakım aylığından yararlanmak
• Bakım hizmetlerinden ve bakım aylığından yararlanmak
• H Sınıfı belgesi almak • Özürlü aylığı almak
• Gümrük, gelir, emlak, motorlu taşıtlar ve katma değer vergileri istisna veya muafiyetlerinden yararlanmak
• Bazı ürünlerde Özel Tüketim Vergisi Muafiyetinden yararlanmak
• Yerel yönetimlerin özürlülere sağladığı haklar ve kolaylıklardan yararlanmak vb. haklardan faydalanılmaktadır.
Özürlü Sağlık Kurul Raporu düzenlenebilmesi için, kamu kurum ve kuruluşlarınca resmi yazı ile birlikte gönderilmek veya raporu verecek olan hastanenin baştabipliğine doğrudan müracaat etmek gerekmektedir.
Özürlüler Kanunu’na göre;
Özürlü türlerini dikkate alan iş ve meslek analizleri, ilgili kurumlar tarafından yapılır. Bu analizlerin ışığında, özürlülerin durumlarına uygun mesleki rehabilitasyon ve eğitim programları, ilgili kurumlarca geliştirilir. Özürlülerin yeteneklerine göre mesleğini seçme ve bu alanda eğitim alma hakkı kısıtlanamaz. Özürlülerin yetenekleri doğrultusunda yapabilecekleri bir işte eğitilmesi, meslek kazandırılması, verimli kılınarak ekonomik ve sosyal refahın sağlanması amacıyla mesleki rehabilitasyon hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması esastır. Sosyal ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri belediyeler tarafından da verilir. Belediyeler bu hizmetlerin sunumu sırasında gerekli gördüğü hallerde, halk eğitim ve çıraklık eğitim merkezleri ile işbirliği yapar. Özürlünün rehabilitasyon talebinin karşılanamaması halinde özürlü, hizmeti en yakın merkezden alır ve ilgili belediye her yıl bütçe talimatında belirlenen miktarı hizmetin satın alındığı merkeze öder.
İş alımında
İş seçiminden, başvuru formları, seçim süreci, teknik değerlendirme, önerilen çalışma süreleri ve şartlarına kadar olan safhaların hiçbirinde özürlülerin aleyhine ayrımcı uygulamalarda bulunulamaz. Çalışan özürlülerin aleyhinde sonuç doğuracak şekilde, özrüyle ilgili olarak diğer kişilerden farklı muamelede bulunamaz. Çalışan veya iş başvurusunda bulunan özürlülerin karşılaşabileceği engel ve güçlükleri azaltmaya veya ortadan kaldırmaya yönelik istihdam süreçlerindeki önlemlerin alınması ve iş yerinde fiziksel düzenlemelerin bu konuda görev, yetki ve sorumluluğu bulunan kurum ve kuruluşlar ile iş yerleri tarafından yapılması zorunludur.
Özürlülük durumları sebebiyle iş gücü piyasasına kazandırılmaları güç olan özürlülerin istihdamı, öncelikle korumalı iş yerleri aracılığıyla sağlanır.
Özürlü İstihdam Etme Zorunluluğu:
Özürlü kişilerin işçi olarak yerleştirilmeleri Türkiye İş Kurumu tarafından yapılmakta olup 50 ve daha fazla işçi çalışan kamu sektörü iş yerleri en az 53 oranında özürlü işçi çalıştırılmakla yükümlüdür. Özürlü kişilerin devlet memuru olarak yerleştirilmeleri Devlet Personel Başkanlığı tarafından yapılmakta olup Özürlü kişilerin işçi olarak yerleştirilmeleri Türkiye İş Kurumu tarafından yapılmakta olup 50 ve daha fazla işçi çalışan kamu sektörü iş yerleri en az 53 oranında özürlü işçi çalıştırılmakla yükümlüdür. Özürlü kişilerin devlet memuru olarak yerleştirilmeleri Devlet Personel Başkanlığı tarafından yapılmakta olup kamu kurum ve kuruluşları, dolu kadro sayısının %3’ ü oranında özürlü memur istihdam etmekle yükümlüdür.
Özürlü bireyler genel istihdam yollarını kullanarak iş başvuruları yapabilecekleri gibi, özel olarak özürlüler için ayrılmış olan kontenjandan yararlanarak istihdam edilebilirler.
Özürlü Kontenjanından Memur veya İşçi Olarak İstihdam Edilme:
Devlet Memuru Olarak İşe Yerleştirme
Özürlü kişilerin devlet memuru olarak istihdamları Devlet Personel Başkanlığı koordinasyonunda ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılmaktadır. Özürlü kadrosuna devlet memuru olarak atanmak için öncelikle yapılacak merkezi sınava girmek gerekmektedir. Özürlü açığı bulunan kamu kurum ve kuruluşları bir sonraki yıl için alım yapacakları özürlülere ilişkin taleplerini her yılın Ekim ayının sonuna kadar Devlet Personel Başkanlığına bildirmek zorundadır. Devlet Personel Başkanlığı kurum ve kuruluşların bildirimi üzerine, özürlü kontenjanlarına yerleştirme yapabilir veya yaptırabilir. (Devlet Personel Başkanlığı ) (Resmi Gazete ) (Özürlüler İdaresi Başkanlığı )
İşçi Olarak Yerleştirme;
Kamu ve özel sektörde işçi olmak için ikamet edilen yerdeki Türkiye İş Kurumu İl Müdürlüğüne Sağlık Kurulu raporu ve nüfus cüzdanlarıyla birlikte şahsen başvurarak kayıt yaptırmak ve ilgili il müdürlüğü ile sürekli iletişim halinde olmak gerekmektedir. Türkiye İş Kurumu’ nun ilan ettiği açık işler için yapılacak sınavlar Türkiye İş Kurumu İl Müdürlüklerinde duyurulmaktadır. Kamu Personeli Seçme Mesleki Rehabilitasyon İstihdam ve Sosyal Güvenlik 2013 68 Sınavına (KPSS) girmiş ve tercihlerini yapmış olan özürlü bireylerin kota kapsamında kamuda işe yerleştirilmesi de Türkiye İş Kurumu tarafından yapılmaktadır. İlköğretim ve daha alt eğitim düzeyinde olanlar ile zihinsel özürlüler kamu kurum ve kuruluşlarında işçi olmak için sınava tabi tutulmazlar. Bu kapsamda bulunan ve talep koşullarına uygun olarak başvuranlar, noter huzurunda kura çekimine tabi tutulurlar.
Sosyal Güvenlik
• 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’ na göre SSK’ ya bağlı olanlar, istekleri halinde, belirlenen şartlara göre 15 ila 20 yılda erken emeklilik hakkı vardır.
• 5434 sayılı Kanuna tabi olanlar çalışan Emekli Sandığı iştirakçisi özürlü memurlar istekleri halinde 15 yılda emekli olabilirler.
• 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’ na tabi olarak çalışacak özürlüler; özür oranı- na göre; 15 yıl ve 3960 gün ila 18 yıl 4680 gün primi ödemiş olmak koşuluyla isteğe bağlı erken emeklilik hakkı doğmuştur.
• 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’ na göre bakıma muhtaç özürlü çocuğu bulunan kadın sigortalıların 1 Ekim 2008 tarihinden itibaren erken emeklilik hakkı bulunmaktadır
BUNLARI BİLİYOR MUYDUNUZ?
50 veya daha fazla personele sahip özel sektör iş yerleri %3 özürlü personeli, kamu iş yerleri ise %4 özürlü personeli çalıştırmak zorundadırlar.
• Özürlüler, sağlık kurulu raporunda çalıştırılamayacakları belirtilen işlerde çalıştırılamaz.
• Tarım ve orman alanında hizmet veren 51veya daha fazla personele sahip özel sektör iş yerleri %3, kamu iş yerlerinde ise %4 özürlü işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler.
Son düzenleme: