Elle Taşıma Işleri

ELLE TAŞIMA İŞLERİ

Elle taşıma işi: Olumsuz ergonomik koşullar ve nitelikleri bakımından işçilerin bel ve sırt incinmelerine neden olabilecek yüklerin, bir veya daha fazla işçi tarafından elle veya beden gücü kullanılarak kaldırılması, indirilmesi, itilmesi, çekilmesi, başka bir yere götürülmesi veya hareket ettirilmesi gibi işlerin yapılması veya bu işlerin yapılması için fiziki olarak destek olunmasını ifade eder (Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği).

İşverenin Yükümlülükleri

İşveren :

• İşyerinde yüklerin elle taşınmasına gerek duyulmayacak şekilde, iş organizasyonu yapmak ve yükün uygun yöntemlerle, özellikle mekanik sistemler kullanılarak taşınmasını sağlamak için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür.
• Yükün elle taşınmasının kaçınılmaz olduğu durumlarda, yükle ilgili risk faktörlerini dikkate alarak elle taşımadan kaynaklanan riski azaltmak, işin mümkün olduğu kadar sağlık ve güvenlik şartlarına uygun olarak yapılabilmesi için;
• Yapılan işteki sağlık ve güvenlik koşullarını değerlendirmek ve
• Özellikle işçilerin sırt ve bel incinme risklerini önlemek veya azaltmak için çalışma ortamının özellikleri ve yapılan işin gereklerine uygun yöntemler kullanılmasını sağlamak, uygun önlemleri almak ve gerekli düzenlemeleri yapmak zorundadır.
• Bir işçiye herhangi bir görev verirken, işçinin sağlık ve güvenlik yönünden uygunluğunu göz önüne almalıdır.
• İşçilerin işyerinde maruz kalacakları sağlık ve güvenlik risklerine uygun olarak sağlık gözetimine tabi tutmakla yükümlüdür:
• İşçilerin işe girişlerinde sağlık durumlarının yapacakları işe uygun olduğunu belirten sağlık raporu alınır. Yapılan işin özelliğine göre, işin devamı süresince sağlık muayeneleri düzenli aralıklarla yapılır.
• Kadınlar, çocuklar, yaşlılar, özürlüler ve diğer hassas risk grupları, özellikle bunları etkileyen tehlikelere karşı korunurlar.
• Sağlık ve güvenliğin korunmasına yönelik alınan tedbirler hakkında işçileri ve/veya temsilcilerini bilgilendirecektir.
• İşçiler ve/veya temsilcilerine taşınan yükle ilgili genel bilgileri ve mümkünse yükün ağırlığı ile eksantrik yüklerin ağır tarafının ağırlık merkezinin yeri hakkında, kesin bilgileri vermekle yükümlüdür.
• İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 12 nci maddesindeki hususlarla birlikte, yüklerin doğru olarak nasıl taşınacağı ve yanlış taşınması halinde ortaya çıkabilecek riskler hakkında işçilere yeterli bilgi ve eğitimi vermelidir.
• Elle taşıma işleri konusunda İSG Yönetmeliğinin 11 inci maddesine uygun olarak işçilerin veya temsilcilerinin görüşlerini almalı ve katılımlarını sağlamalıdır.

Yükle İlgili Risk Faktörleri

1. Yükün özellikleri

Aşağıda belirtilen özelliklere sahip yüklerin elle taşınması sırt ve bel incinmesi riski oluşturabilir;

• Çok ağır veya çok büyükse,
• Kaba veya kavranılması zor ise,
• Dengesiz veya içindekiler yer değiştiriyorsa,
• Vücuttan uzakta tutulmasını veya vücudun eğilmesini veya bükülmesini gerektiren bir konumda ise,
• Özellikle bir çarpma halinde yaralanmaya neden olabilecek yoğunluk ve şekilde ise.

2. Fiziksel güç gereksinimi

İş;

• Çok yorucu ise,
• Mutlaka vücudun bükülmesi ile yapılabiliyorsa,
• Yükün ani hareketi ile sonuçlanıyorsa,
• Vücut dengesiz bir pozisyonda iken yapılıyorsa,

bedenen çalışma şekli ve harcanan güç, özellikle sırt ve bel incinmelerine neden olabilir.

3. Çalışma ortamının özellikleri

Çalışma ortamı aşağıdaki özelliklerde ise, özellikle sırt incinmesi riskini artırabilir;

• Çalışılan yer işi yapmak için yeterli genişlik ve yükseklikte değil ise,
• Zemin düz değilse, engeller bulunuyorsa veya düşme veya kayma tehlikesi varsa,
• Çalışma ortam ve şartları, işçilerin yükleri güvenli bir yükseklikte veya uygun bir vücut pozisyonunda taşımasına uygun değilse,
• İşyeri tabanında veya çalışılan zeminlerde yüklerin indirilip kaldırılmasını gerektiren seviye farklılıkları varsa,
• Zemin veya üzerinde durulan yer dengesizse,
• Sıcaklık, nem veya havalandırma uygun değilse.

4. İşin gerekleri

Aşağıda belirtilen çalışma şekillerinden bir veya daha fazlasını gerektiren işler sırt ve bel incinmesi riski oluşturabilir.

• Özellikle vücudun belden dönmesini gerektiren aşırı sık veya aşırı uzun süreli bedensel çalışmalar,
• Yetersiz ara ve dinlenme süresi,
• Aşırı kaldırma, indirme veya taşıma mesafeleri,
• İşlemin gerektirdiği, işçi tarafından değiştirilemeyen çalışma temposu.

Bireysel Risk Faktörleri

İşçinin;

• Yapılacak işi yürütmeye fiziki yapısının uygun olmaması,
• Uygun olmayan giysi, ayakkabı veya diğer kişisel eşyalar kullanması,
• Yeterli ve uygun bilgi ve eğitime sahip olmaması, durumunda işçiler risk altında olabilirler.

Yüklerin Manuel Olarak Kaldırılması

Yüklerin el ile kaldırılması ve taşınması sırasında -burkulma, kesilme ve ezilme gibi- meydana gelen yaralanmalar, genellikle yanlış kaldırma ve taşıma metodları kullanılması neticesinde oluşmaktadır. Yanlış şekilde veya çok ağır yükleri kaldırmak, ciddi bel rahatsızlıklarına yol açmaktadır. Aşağıda belirtilen kurallara uyulması söz konusu kazaların sayısını azaltacaktır:

Yapılması Gerekenler

• Yükü tek başınıza ve emniyetle taşıyabileceğinizden emin olun. Aksi takdirde mutlaka yardım isteyin.
• Yükü nasıl kavrayıp, kaldırıp, taşıyacağınıza daha önce karar verin.
• Kaba yüzeylerin, keskin ve çentikli kenarların, kıymık ve benzeri çıkıntıların ellere zarar vermemesi için uygun eldiven kullanın.
• Yükü kaldırma sırasında ayağınızı sağlamca / emniyetle basacağınız bir yer olup olmadığına bakın. Ayağınızı sağlamca basacak yer bulamıyorsanız, zemin koşulları elverişli / emniyetli değil ise yükü kaldırmayın, yardım isteyin.
• Yükü kaldırmak için dizlerinizi kırın, asla belinizi bükmeyin.
• Kaldırma sırasında belinizi / sırtınızı dik tutun. Baş hafifçe yukarıya kalkık ve gözler yük yerine karşıya bakıyor olsun. Laboratuar çalışmaları ve testleri açıkça göstermektedir ki, dizler bükülü vaziyette yükün vücuda mümkün olduğunca yakın tutularak kaldırılmasına nazaran, bel eğik vaziyette yükün kaldırılmaya çalışılması belin 6 misli daha fazla zorlanmasına yol açmaktadır.
• Yükün indirilmesi sırasında yukarıdaki işlemleri tersinden yapın.
• Fıçıların / varillerin taşınması veya hareket ettirilmesi sırasında ellerinize dikkat edin. Eldiven ve emniyet ayakkabısı kullanın.
• Yükleri uzak mesafeye taşırken sık sık dinlenmek için ara verin. Aşırı yorgunluk, yükün kontrol edilememesine, sendelemelere ve dolayısıyla yaralanmalara neden olabilir.
• Yüklerin kadınlar tarafından kaldırıldığı ortam ve durumlarda, yük ağırlığı yaklaşık % 30 daha azaltılmalıdır.

Yapılmaması gerekenler

• Çok ağır yükleri tek başınıza manuel olarak kaldırmaya teşebbüs etmeyin. Yardım isteyin veya mekanik ekipman kullanın.
• Ağır yükleri kaldırırken veya taşırken ani ve kontrolsuz hareketlerden sakının. Özellikle beli döndürerek yükün aktarılması sırasındaki ani ve kontrolsuz hareketler zorlanma, incinme ve disk problemlerinin çok daha fazla artmasına neden olabilecektir.
• Aşırı zorlanma veya acı/ağrı hissedildiğinde yük asla kaldırılmamalı veya taşımaya devam edilmemelidir.
• Yükü taşırken asla kavrama şeklinizi değiştirmeyin. Buna kendinizi zorunlu hissederseniz yükü tekrar kolaylıkla kaldıracak şekilde sağlam bir yüzey üstüne koyarak tutuş/kavrama şeklinizi veya pozisyonunuzu değiştirebilirsiniz.
• Yükleri omuz hizasından daha yükseğe kaldırmayın.

Kaldırma Kapasitesi

Kaldırılabilecek ağırlık -yaşa, fiziki yapıya, deneyime bağlı olarak- kişiden kişiye değişmektedir. Ortalama bir erkek, doğru teknikleri kullanmak koşulu ile ve kavranabilir ebattaki 25 / 30 kg’a kadar olan yükleri emniyetle kaldırabilir.

Taşıma Öncesi Dikkat Edilecek Hususlar

Herhangi bir yük, eşya kaldırılmadan önce aşağıdaki sorular dikkate alınmalıdır;

• Kaldırılacak / taşınacak olan nedir?
• Ağırlığı nedir?
• Bir kişi tarafından emniyetle taşınabilir mi ? Yardım gerekli mi?
• Yükün / cismin ağırlık merkezi belli midir?
• Taşınması gerekli midir?
• Ne kadar uzağa taşınacaktır?
• Başka bir yöntem veya ekipman yardımı ile daha emniyetli taşınabilir mi?
• Yükün taşınacağı yol / zemin uygun, emniyetli ve engelden arındırılmış mıdır?

Taşıma işlemi öncesinde uygun iş elbisesi ve koruyucu ekipman temin edilmelidir. Baret, eldiven ve emniyet ayakkabısı yanı sıra, eğer sıcak veya korozif bir madde taşınacak ise özel malzemeden imal edilmiş tulumlar kullanılmalıdır. Bilinmelidir ki, ağır yükler mümkün ise daha küçük parçalara bölündüğünde taşınması çok daha kolaydır.

Yüklerin sıkça taşındığı yerlerde aşağıdaki tavsiyeler göz önüne alınmalıdır:



Taşınan yükün şekli ve ebatları en az ağırlığı kadar önemlidir. Kavranması, kontrolu güç ve iri (büyük ebatlı) yüklerin taşınması sırasında kolların vücuttan hayli açık tutulması gerektiğinden, bel ve sırt adalelerinde bir hayli zorlanma meydana gelmektedir. Doğal veya özel olarak şekillendirilmiş / imal edilmiş kavrama noktalarının olmaması yüklerin kavranmasını, kaldırılmasını ve taşınmasını zorlaştıran faktörlerdir.

Elbette ki, tüm yüklerin taşınması gerekmeyebilir. Bazı durumlarda itmek, çevirerek hareket ettirmek ya da kaydırmak en kolayı olabilir. Yüklerin iki kişi tarafından taşındığı durumlarda, her iki kişinin de benzer yapı ve boyda olması, yükün daha dengeli ve kolay taşınmasına olanak sağlar.

Oldukça ağır ve büyük ebatlı yüklerin takım halinde taşınması sırasında, deneyimli birinin vereceği komutlar ile operasyonu yönlendirmesi fevkalade yararlıdır.


KAYNAKLAR:

• Turgay BİNYILDIRIM
• Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği