Elektrik telleri arasına dizilmiş kırmızı-beyaz kürelerin varlığı hepimizin bir şekilde dikkatini çekmiştir. Peki bu kürelerin ne işe yaradığını, hangi malzemeden üretildiğini ve uygulamadaki önemini biliyor musunuz? Yazımızda bu soruların cevaplarını bulabilirsiniz.
İkaz Kürelerine Genel Bir Bakış
Elektrik telleri arasına dizilmiş bu küreler ikaz küresi olarak adlandırılmaktadır. Elektik telleri üzerine, alçaktan uçan uçak ve helikopterleri engellere karşı uyarmak amacıyla yerleştirilmektedirler. Bununla birlikte, ikaz kürelerinin gün ışığındaki kullanımı yüksek iletim hattı ve nehir geçen iletim hattı kablolarını işaretlemektir.
Şekil 1: İkaz Küresinin İletim Hattı Üzerinde Görünümü
Genelde havaalanlarına yakın yerlere ve üzerinden kablo çekilen nehir, göl, fiyord, vadi, yol, demiryolu, inşaat alanı ve boru hatlarında kullanılmaktadırlar. Diğer kullanım mekanları ise şu şekilde sıralanabilir: askeri üslerin, polis istasyonlarının, helikopter rotalarının ve diğer alçak uçuş bölgelerinin yakınları. İkaz küreleri en üstteki iletkenin, kablo koruyucunun üstüne veya en üstteki yüksek gerilim kulelerinin üzerine takılmaktadır.
Şekil 2: İkaz Küresi
İkaz Küreleri Hakkında Anahtar Bilgiler
İki yarım küreden oluşan ikaz küreleri, havadan geçen iletken üzerine iki cıvatalı klemp ile bağlıdır. İkaz kürelerinin temel unsurları ise UV ve ozona dayanıklı materyalleridir. Özel kurulum mekanizma tek bir hat teknisyeninin kolaylıkla ikaz küresini iletken üzerine yerleştirmesine olanak tanımaktadır.
Şekil 3: İkaz Küresine Ait Yarıküreler
Ayrıca, düzgün tasarlanmış klemp yapısı cıvataların sıkılmasından dolayı küre materyalinde oluşan deformasyonu engellemektedir. Paslanmaz çelik güvenlik plakası uygulaması sayesinde, klemp kaybı imkansızdır.
Şekil 4: Klemp Yapısı
Kürelerin sahip olduğu yüksek rijidite akustik gürültülerle birlikte iki küre arasındaki tıkırtıları ve titreşim yorulması problemlerini havadan geçen iletken üzerindeki tüm kullanım ömürleri boyunca önlemektedir.
Bununla birlikte, yüksek gerilim hatlarını görülebilir yapan (özellikle alçak uçuş yapan pilotlar için) ikaz kürelerinde renk seçimi oldukça önemli bir konudur. Kürelerin kurulumu sırasında beyaz, kırmızı, turuncu gibi renkler; kürenin kullanıldığı alanın arka plan renklerine göre seçilmelidir. Kürelerin görülebilirliğini sağlamak amacıyla, seçilen ikaz kürelerinin renkleri ile kürenin kullanıldığı çevre renklerinin arasında kontrast olmalıdır.
İkaz Kürelerinin Kurulumu
İkaz küreleri, yukarıdan geçen kuleye ait yıldırımdan koruma toprağının asma halatına monte edilmektedir. İki küre arasındaki yabancı menşeili bir firma tarafından önerilen mesafe aşağıdaki gibidir:
►Kürelerin çapı 600 mm ise, aralarındaki uzaklık 30 m’den fazla olmamalıdır.
►Kürelerin çapı 800 mm ise, aralarındaki uzaklık 35 m’den fazla olmamalıdır.
►Kürelerin çapı 1300 mm ise, aralarındaki uzaklık 40 m’den fazla olmamalıdır.
Şekil 5: İkaz Kürelerinin Kurulumu
Kurulum sırasında dikkat edilmesi gereken bir diğer unsurlardan biri kürelerin ağırlığının, en yüksekte yer alan işaretli hatın ağırlığında daha az olmasıdır. İkincisi ise hat çapının klemp tarafından ayarlanan aralığı geçmemesi şartıdır.
İkaz Kürelerinin Özellikleri
İkaz kürelerinin özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
►Küre çapı genellikle 600 mm’dir.
►İkaz küreleri UV ve ozona dayanıklı üç renk (kırmızı, turuncu, beyaz) şeklinde uygulanabilmektedir.
►Mevsim değişikliklerinde ikaz kürelerinin görülebilirliği sürdürmek amaçlı renklerini değiştirmek gerekebilmektedir.
►Çeneler aliminyumdan yapılmıştır ve yivli kanallar içermektedir. Bu da kaymayı imkansız hale getirmektedir.
►İkaz küreleri izole edilmiş hatta herhangi bir ayarlama yapmadan, herhangi bir gerilimdeki iletim ve dağıtım hatlarında kullanılabilmektedir.
►Polietilenden yapılmaktadır.
►Aliminyum bazlı iletkenler ve OPGW kablo koruyucuları için, ikaz kürelerinin kalkan çubukların üzerine kurulması önerilmektedir.
►Küredeki drenaj delikleri yağmurun küre içinde birikimini önlemektedir.
►Akıllıca bir istifleme ile taşıma ve depolama maliyetleri azaltılabilmektedir.
Şekil 6: Akıllıca istiflenmiş Yarıküreler
İkaz Küreleri ve Direk Boyama Teknik Şartnamesi
İkaz küreleri hakkında Türkiye’de firmalarca uyulan şartname aşağıdaki gibi verilmiştir:
1. KAPSAM
Teknik Şartnamenin bu bölümü uçak, helikopter vs. için gündüz işaretlemesinin yapılacağı belirtilen enerji iletim hatlarında bu iş için kullanılacak ikaz kürelerinin imalat ve montaj esaslarıyla ve direklerin toprak kulelerinin boyanması ile ilgili hususları kapsar.
2. YÜKLENİCİNİN GÖREVİ
Yüklenici, bu teknik şartnamede belirtilen özellikler dahilinde ikaz kürelerinin imalat veya temini ile montaj işlerini noksansız ve kusursuz olarak ikmal edecektir.
3. İKAZ KÜRESİNİN ÖZELLİKLERİ
İkaz küresini meydana getiren dış ve iç yarım kürelerin her birinin dört bölüme ayrılarak sıra ile bölümlerin turuncu-beyaz, turuncu-beyaz renk boya ile boyanacaktır.
3.1.Dış Özellikler:
►En az 1.2 mm kalınlığında aliminyum veya aliminyum alaşım levhadan yapılmış olacaktır.
►Tel boyunca işaretleme işlemini kolaylaştıran, tüm vida/cıvataları sabit olan bağlama klempleri bulunmalıdır. Bu klempler şiddetli rüzgar ve titreşimlere maruz kaldığında gevşeyerek yer değişikliğine ve herhangi bir hasara yol açmamalıdır.
►Bağlama klempleri toprak teliyle elektrolitik korozyona neden olmamalıdır.
►Korozyona karşı doğal aliminyum yapısı üzerinde boya olmalıdır.
►Bağlantı elemanları (cıvata, somun v.b.) sıcak daldırma galvanizli çelikten olacaktır.
►Üzerindeki boya dökülmeye, kavlamaya ve renk değişimine dayanıklı cinsten olmalıdır.
►Tellerdeki ilave yükten oluşan gerilmeyi minimumda tutmak için nem ve suyun birikmesini önleyen her iki yarım kürede 12 mm çapında drenaj delikleri olmalıdır.
► İkaz küreleri koruma iletkeni yönünde 12 KN çekme yüküne dayanacaktır.
3.2.Yapım:
İkaz küresine ait parçalar sırasıyla aşağıda belirtilmiştir:
►Dış Yarıküre
►Bağlama klempi üst bölümü
►Çelik, OPGW veya AACSR Koruma iletkeni
►Somun kilit rondelaları ve elastik durdurma somunlarıyla sabit cıvatalar
►Bağlama klempi alt bölümü
►İç yarıküre
3.3.Karakteristik:
►Dış çap: 600 mm ± 10 mm
►Et kalınlığı: 1,2 mm
►Koruma iletkeni dış çapı: İkaz küresi takılacak koruma iletkeninin çapı
3.4.Montaj:
Yerden yüksekliği 30 m’nin üzerinde olan koruma iletkeni çapına uyacak şekilde boyutlandırılmış dökme aliminyum alaşımlı klemplerle alüminyum yarıküre birbirine monte edilecektir.
Yarıkürelerin üzerine perçinlenmiş bağlama klempleri sabit vida/cıvataların yardımıyla hat boyunca plan-profilde işaretlenen yerlere monte edilecektir.
4.DİREK BOYAMA:
Direk yüksekliğinin 1/10’undan az olmayacak şekilde üst kısmı boyanacak direklerin köşebentlerinin iç ve dış yüzeyleri 1. kat epoksi astar 2.kat (min 50 mikron) epoksi son kat (RAL 2004 kodlu) turuncu renk boyanacaktır. Bu işlemin akabinde boya üzerine cam tozu katılacaktır. Boyama işlemi imalatçının önerilerine göre yapılacaktır. Boyanacak yüzeyler temiz galvanizli yüzey olacak ve yağdan gresten, diğer yabancı maddeler arınmış olacaktır. İlk katman kurumadan önce ikinci katman uygulanmayacaktır.
Şekil 7: Şartnameye Göre İkaz Kürelerinin Yerleşimi
İkaz Kürelerine Genel Bir Bakış
Elektrik telleri arasına dizilmiş bu küreler ikaz küresi olarak adlandırılmaktadır. Elektik telleri üzerine, alçaktan uçan uçak ve helikopterleri engellere karşı uyarmak amacıyla yerleştirilmektedirler. Bununla birlikte, ikaz kürelerinin gün ışığındaki kullanımı yüksek iletim hattı ve nehir geçen iletim hattı kablolarını işaretlemektir.
Şekil 1: İkaz Küresinin İletim Hattı Üzerinde Görünümü
Genelde havaalanlarına yakın yerlere ve üzerinden kablo çekilen nehir, göl, fiyord, vadi, yol, demiryolu, inşaat alanı ve boru hatlarında kullanılmaktadırlar. Diğer kullanım mekanları ise şu şekilde sıralanabilir: askeri üslerin, polis istasyonlarının, helikopter rotalarının ve diğer alçak uçuş bölgelerinin yakınları. İkaz küreleri en üstteki iletkenin, kablo koruyucunun üstüne veya en üstteki yüksek gerilim kulelerinin üzerine takılmaktadır.
Şekil 2: İkaz Küresi
İkaz Küreleri Hakkında Anahtar Bilgiler
İki yarım küreden oluşan ikaz küreleri, havadan geçen iletken üzerine iki cıvatalı klemp ile bağlıdır. İkaz kürelerinin temel unsurları ise UV ve ozona dayanıklı materyalleridir. Özel kurulum mekanizma tek bir hat teknisyeninin kolaylıkla ikaz küresini iletken üzerine yerleştirmesine olanak tanımaktadır.
Şekil 3: İkaz Küresine Ait Yarıküreler
Ayrıca, düzgün tasarlanmış klemp yapısı cıvataların sıkılmasından dolayı küre materyalinde oluşan deformasyonu engellemektedir. Paslanmaz çelik güvenlik plakası uygulaması sayesinde, klemp kaybı imkansızdır.
Şekil 4: Klemp Yapısı
Kürelerin sahip olduğu yüksek rijidite akustik gürültülerle birlikte iki küre arasındaki tıkırtıları ve titreşim yorulması problemlerini havadan geçen iletken üzerindeki tüm kullanım ömürleri boyunca önlemektedir.
Bununla birlikte, yüksek gerilim hatlarını görülebilir yapan (özellikle alçak uçuş yapan pilotlar için) ikaz kürelerinde renk seçimi oldukça önemli bir konudur. Kürelerin kurulumu sırasında beyaz, kırmızı, turuncu gibi renkler; kürenin kullanıldığı alanın arka plan renklerine göre seçilmelidir. Kürelerin görülebilirliğini sağlamak amacıyla, seçilen ikaz kürelerinin renkleri ile kürenin kullanıldığı çevre renklerinin arasında kontrast olmalıdır.
İkaz Kürelerinin Kurulumu
İkaz küreleri, yukarıdan geçen kuleye ait yıldırımdan koruma toprağının asma halatına monte edilmektedir. İki küre arasındaki yabancı menşeili bir firma tarafından önerilen mesafe aşağıdaki gibidir:
►Kürelerin çapı 600 mm ise, aralarındaki uzaklık 30 m’den fazla olmamalıdır.
►Kürelerin çapı 800 mm ise, aralarındaki uzaklık 35 m’den fazla olmamalıdır.
►Kürelerin çapı 1300 mm ise, aralarındaki uzaklık 40 m’den fazla olmamalıdır.
Şekil 5: İkaz Kürelerinin Kurulumu
Kurulum sırasında dikkat edilmesi gereken bir diğer unsurlardan biri kürelerin ağırlığının, en yüksekte yer alan işaretli hatın ağırlığında daha az olmasıdır. İkincisi ise hat çapının klemp tarafından ayarlanan aralığı geçmemesi şartıdır.
İkaz Kürelerinin Özellikleri
İkaz kürelerinin özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
►Küre çapı genellikle 600 mm’dir.
►İkaz küreleri UV ve ozona dayanıklı üç renk (kırmızı, turuncu, beyaz) şeklinde uygulanabilmektedir.
►Mevsim değişikliklerinde ikaz kürelerinin görülebilirliği sürdürmek amaçlı renklerini değiştirmek gerekebilmektedir.
►Çeneler aliminyumdan yapılmıştır ve yivli kanallar içermektedir. Bu da kaymayı imkansız hale getirmektedir.
►İkaz küreleri izole edilmiş hatta herhangi bir ayarlama yapmadan, herhangi bir gerilimdeki iletim ve dağıtım hatlarında kullanılabilmektedir.
►Polietilenden yapılmaktadır.
►Aliminyum bazlı iletkenler ve OPGW kablo koruyucuları için, ikaz kürelerinin kalkan çubukların üzerine kurulması önerilmektedir.
►Küredeki drenaj delikleri yağmurun küre içinde birikimini önlemektedir.
►Akıllıca bir istifleme ile taşıma ve depolama maliyetleri azaltılabilmektedir.
Şekil 6: Akıllıca istiflenmiş Yarıküreler
İkaz Küreleri ve Direk Boyama Teknik Şartnamesi
İkaz küreleri hakkında Türkiye’de firmalarca uyulan şartname aşağıdaki gibi verilmiştir:
1. KAPSAM
Teknik Şartnamenin bu bölümü uçak, helikopter vs. için gündüz işaretlemesinin yapılacağı belirtilen enerji iletim hatlarında bu iş için kullanılacak ikaz kürelerinin imalat ve montaj esaslarıyla ve direklerin toprak kulelerinin boyanması ile ilgili hususları kapsar.
2. YÜKLENİCİNİN GÖREVİ
Yüklenici, bu teknik şartnamede belirtilen özellikler dahilinde ikaz kürelerinin imalat veya temini ile montaj işlerini noksansız ve kusursuz olarak ikmal edecektir.
3. İKAZ KÜRESİNİN ÖZELLİKLERİ
İkaz küresini meydana getiren dış ve iç yarım kürelerin her birinin dört bölüme ayrılarak sıra ile bölümlerin turuncu-beyaz, turuncu-beyaz renk boya ile boyanacaktır.
3.1.Dış Özellikler:
►En az 1.2 mm kalınlığında aliminyum veya aliminyum alaşım levhadan yapılmış olacaktır.
►Tel boyunca işaretleme işlemini kolaylaştıran, tüm vida/cıvataları sabit olan bağlama klempleri bulunmalıdır. Bu klempler şiddetli rüzgar ve titreşimlere maruz kaldığında gevşeyerek yer değişikliğine ve herhangi bir hasara yol açmamalıdır.
►Bağlama klempleri toprak teliyle elektrolitik korozyona neden olmamalıdır.
►Korozyona karşı doğal aliminyum yapısı üzerinde boya olmalıdır.
►Bağlantı elemanları (cıvata, somun v.b.) sıcak daldırma galvanizli çelikten olacaktır.
►Üzerindeki boya dökülmeye, kavlamaya ve renk değişimine dayanıklı cinsten olmalıdır.
►Tellerdeki ilave yükten oluşan gerilmeyi minimumda tutmak için nem ve suyun birikmesini önleyen her iki yarım kürede 12 mm çapında drenaj delikleri olmalıdır.
► İkaz küreleri koruma iletkeni yönünde 12 KN çekme yüküne dayanacaktır.
3.2.Yapım:
İkaz küresine ait parçalar sırasıyla aşağıda belirtilmiştir:
►Dış Yarıküre
►Bağlama klempi üst bölümü
►Çelik, OPGW veya AACSR Koruma iletkeni
►Somun kilit rondelaları ve elastik durdurma somunlarıyla sabit cıvatalar
►Bağlama klempi alt bölümü
►İç yarıküre
3.3.Karakteristik:
►Dış çap: 600 mm ± 10 mm
►Et kalınlığı: 1,2 mm
►Koruma iletkeni dış çapı: İkaz küresi takılacak koruma iletkeninin çapı
3.4.Montaj:
Yerden yüksekliği 30 m’nin üzerinde olan koruma iletkeni çapına uyacak şekilde boyutlandırılmış dökme aliminyum alaşımlı klemplerle alüminyum yarıküre birbirine monte edilecektir.
Yarıkürelerin üzerine perçinlenmiş bağlama klempleri sabit vida/cıvataların yardımıyla hat boyunca plan-profilde işaretlenen yerlere monte edilecektir.
4.DİREK BOYAMA:
Direk yüksekliğinin 1/10’undan az olmayacak şekilde üst kısmı boyanacak direklerin köşebentlerinin iç ve dış yüzeyleri 1. kat epoksi astar 2.kat (min 50 mikron) epoksi son kat (RAL 2004 kodlu) turuncu renk boyanacaktır. Bu işlemin akabinde boya üzerine cam tozu katılacaktır. Boyama işlemi imalatçının önerilerine göre yapılacaktır. Boyanacak yüzeyler temiz galvanizli yüzey olacak ve yağdan gresten, diğer yabancı maddeler arınmış olacaktır. İlk katman kurumadan önce ikinci katman uygulanmayacaktır.
Şekil 7: Şartnameye Göre İkaz Kürelerinin Yerleşimi