Elektrik en önemli enerji kaynaklarımızdan biridir. Karanlıkları aydınlatmada, ev ve iş yerlerimizi ısıtma ve serinletmede, birçok çeşit makinayı çalıştırabilmek için motorların döndürülmesi gibi yüzlerce şeyi yapmada ona bağımlıyız.
Elektrik yaptığı bütün iyi şeylere karşın tehlikelide olabilmekte, hatta insanların ölümüne neden olabilmektedir.
A.B.D.’ de yapılan araştırmalar kusurlu elektrik telli veya teçhizatının, her yıl yarım milyondan fazla elektriksel nedenli yangın başlangıcına, buna bağlı milyonlarca dolarlık mal-mülk hasarına ve çok sayıda insanın ölümüne neden olduğunu göstermektedir. Yine bu ülkede her yıl yaklaşık 1100 kişi elektrik şoklarından ölmektedir.
SSK 1999 İstatistik Yıllığına baktığımızda; 1999 yılı içinde Toplam 77 955 iş kazası olmuş, bunlardan 3 407’ si sürekli iş göremezlikle, 1333’ ü de ölümle sonuçlanmıştır. Bu iş kazaları 85 faaliyet grubunda incelenmiş, ““Elektrik, Havagazı, Buharlı Isıtma” faaliyet grubunda 618 iş kazası olmuş, bunlardan 16’ sı ölümle sonuçlanırken 27’ si de sürekli iş görmezlikle sonuçlanmıştır. Geri kalan 84 faaliyet grubunda da belki de yüzlerce elektriksel nedenli kaza vardır.
Bazı insanlar 110 volt’ luk elektriğin şok tehlikesi / riski yaratmayacağını sanmaktadır. Bu inanış doğru değildir. 42 Volt’ tan yukarısı daima risklidir.
Elektrik akımı (bir tel veya diğer bazı iletkenler aracılığıyla) en az dirençli yolu tercih ederek bir yerden başka bir yere taşınır / geçer. Eğer vücudunuz bu yolu sağlarsa, bir elektrik şokuna maruz kalabilirsiniz.
Bazı şeylerin ters gitmesi durumunda – örneğin izolasyon yıpranıp bozulduğunda- yüksek gerilimli akım taşıyan tele veya metale dokunduğunuzda ( eğer toprakla veya topraklanmış bir şeyle temastaysanız) elektrik devresinin bir parçası durumuna gelebilirsiniz. Diğer bir deyişle, akım toprağa gitmek için en kolay yolu arar, sizden geçerek de bunu bulur.
Bir kusurlu elektrik teli / kablosu veya teçhizatı kullanırken, belki ilk defa küçük bir karıncalanma – sarsıntı hissedebilirsiniz. Fakat bu gelecek sefere sizi (yere) çarpabilir, hatta öldürebilir de. Niçin ?
Vücudunuzun farklı bölgelerinden ne kadar elektrik geçebileceğine karar verebilmek için o andaki koşullara bakmak gerekir. Çünkü elleriniz (belki) terli, çorabınız ve ayakkabınız (beli) nemli a da nemli bir zemin üzerinde duruyor olabilirsiniz. Nemlilik vücudunuzdan daha fazla elektriğin geçmesine yol açar.
Diğer önemli bir faktör de akımın vücudunuzdan geçtiği yoldur. Eğer akım aynı elin bir parmağından girer diğer parmağından çıkarsa, en kötü olasılıkla parmağınız elektrik yanığına uğramıştır. Fakat, eğer bir elinizden girer diğer elinizden çıkarsa veya bir elden girer bir ayaktan çıkarsa, akım göğüsten geçecek ve çok ciddi sonuçlar yaratabilecektir.
Akımın küçük bir miktarı göğsünüzden geçerse, bu kalbinizi fibrilasyona (kalbin hızlı veya zayıf çarpması) sokabilir. Bu durum kalbin ritmik temposunu bozar ve yaşamı devam ettiren pompa fonksiyonunu engeller.
Bu nedenle önceden alınabilecek birçok önlem vardır. Şoku önlemek için şu önlemleri izlemelisiniz;
Birincisi, herhangi bir elektrikli teçhizatı onarmaya kalkışmayın. Elektrik işini bu konuda eğitilmiş ve deneyim kazanmış elektrikçiye bırakın.
İkincisi, elektrikli teçhizatı kullanmaya başlamadan önce ellerinizin ve ayaklarınızın kuru olduğundan emin olun. Eğer nemli veya ıslak bir zeminde çalışma zorunluluğu doğarsa, bir topraklama hatası akım kesici kullanın. Eğer bu olanaksızsa, giydiğiniz ayakkabının yalıtkan olduğundan emin olmalısınız veya kuru tahtalar ya da bir paspas üzerinde durmalısınız.
Üçüncüsü, çeşitli cihazların veya lambaların enerji kablolarının fişini prize takmadan önce bu teçhizat veya lambayı kapatın, izolasyonunda hasar olup olmadığını, kablonun dolaşarak düğümlenip düğümlenmediğini gözden geçirin. Kabloların duya / prize veya el aletlerine giriş yerlerinde yıpranma olup olmadığını kontrol ederek güvenli bir şekilde bağlandığından emin olun.
Dördüncüsü, kullanırken kordonun (kablonun) korunmuş olduğundan emin olun. Kabloyu karşıdan karşıya ana yollardan geçirmekten kaçının. Olabildiğince baş seviyesinden daha yukarıdan geçirin.
Beşincisi, eğer kullanırken elektrikli teçhizatın herhangi bir parçasında bir hata doğarsa, akımı kapatın ve hemen arızaya bildirin.
ELEKTRİK YANIKLARI
Elektrik yanıkları yüksek veya düşük voltajlı elektrikle temas sonucu olabilir. Normal ev akımı yeterice ciddi yanığa neden olabilecek güçtedir. Yüksek voltajlı olan yanıklar ise elektrik üreten veya yüksek voltajda elektrik kullanan fabrikalarda çalışanlarda veya bir yüksek gerilim hattıyla direk temas sonucu olabilir.
Elektrik yanıkları ile ilgili özellikle iki tehlike vardır. Bir, genellikle doku hasarının miktarı, ciltteki yaranın görüntüsüne bağlı olarak, umulandan çok daha fazladır. Ciltteki yanık yaralarının küçük olmasına rağmen daha derin dokularda şiddetli hasar olabilir. İki, yanıkla birlikte, “kazalının” durumunu daha komplike hale getirebilecek kalp durması olabilir. Elektrik enerjisi şiddetli doku hasarı yapabilir. Bir yanığa neden olabilmek için elektrik bir noktadan vücuda girip başka bir noktadan çıkmalıdır. Elektriğin vücuda girdiği ve çıktığı noktada her zaman birer yara (yanık) vardır. Giriş yarası oldukça küçük olabilir, ama çıkış yarası geniş ve derin olabilir. Yüksek voltajlı elektrik enerjisi kasları ve cildi ampütasyon gerektirecek ölçüde harap edebilir.
Elektrik şoku yaralanmaları
Yüksek voltajlı bir elektrik akımından gelip vücuttan geçen enerji kalbin normal elektriksel ritmini bozup kalp durmasına yol açabilir. Ayrıca, elektrik şoku kırık ve çıkıkla sonuçlanabilecek kadar güçlü kas kontraksiyonlarına neden olabilir. Bundan başka elektrik şoku “kazalının” yere düşmesine ve başka yaralanmalarına neden olabilir.
Elektrik yaralanmalarının tedavisi, gerektiğinde “CPR” yapılması, tüm yanık yaralarının kuru, steril pansumanla örtülmesi ve olası kırıkların tespitidir. Tüm elektrik yanıkları, hastanede daha ileri tedavi gerektiren, ciddi yaralanmalardır.
İşletme yetkilileri tarafından kesilmediği sürece herhangi kopmuş gerilim hattında elektrik olduğu varsayılmalıdır. Gerilim hatları 115 – 50 000 voltluk olabilirler. Telefon kablolarının voltajı çok düşüktür, ama yine de şok için yeterlidir.
Eğer elektrik kablosu bir arabanın üzerine düşmüşse ve arabada bir insan varsa, arabanın içinde kaldıkları sürece güvenliktedirler. Arabanın lastikleri yalıtkan görevini görecektir. Elektriğin akması için, elektrik kaynağından toprağa bir devrenin tamamlanması gerekir. Bu elektrik devresinin tamamlanmasını engelleyen maddeye yalıtkan denir. Örneğin lastik bir yalıtkandır. Akımın kendinden akmasına izin veren maddeye ise iletken denir. Su ve çoğu metal iletkendir. Elektrik yanıkları, vücut veya onun bir bölümü elektrik kaynağı ile toprak arasındaki devreyi tamamlayınca olur.
Evdeki elektrik yanıklarının çoğu yanlış bağlanmış elektrik aletlerinden veya bunların dikkatsiz kullanılmasından olur. Küçük çocuklar elektrik kablosunu ağızlarına koyarak elektrik yangınına neden olurlar. Ev dışındaki elektrik yanıklarının çoğu kopmuş bir gerilim hattıyla kazayla temas sonucu veya kazı çalışması sırasında bir inşaat işçisinin kazayla hatta teması sonucu olur.
“Kazalıyı kurtarmaya çalışan”, elektrik teli veya elektrikli bir aletle hala temasta olan birine yaklaşmadan önce elektrik kesilmelidir. Eğer üzerine elektrik kablosu düşmüş bir arabada insanlar varsa, “yetkili personel ya da kurum” tarafından elektrik kesilene kadar arabada kalmaları söylenmelidir. Çok nadir durumlarda bu duruma bir de yangın tehlikesi eklenir. Eğer yaşamları yangın nedeniyle tehlikede ise, yolculara araba ve yere aynı anda dokunmamaya dikkat ederek arabadan atlamaları söylenmelidir.
Kabloyu kazalıdan veya kazlıyı kablodan bir kuru, boyanmamış ağaç sırık veya tahta ile veya ilmiklenmiş kuru bir iple veya diğer elektriği iletmeyen maddelerle uzaklaştırın. Ellerinizin kuru olduğundan ve kuru bir zemin üzerinde bulunduğunuzdan emin olun. Tıbbi yardım çağırın, kazalı nefes alamıyorsa suni teneffüse başlayın. Suni teneffüse kazalı normal nefes almaya başlayıncaya kadar veya kazalının öldüğü bir doktor tarafından söyleninceye kadar devam edin. Kazlı soluk alıp vermeye başladıktan sonra, düz bir yere sırt üstü yatırın, ayağının altına bir şeyler koyarak ayaklarının başından daha yukarıda olmasına dikkat edin. Sıkı elbiseleri gevşetin. Vücut ısısını / sıcaklığını korumak için üzerini örtün.
Sonuç olarak, elektrik kazaları ve yangınları önlenebilir. Elektriğin oluşturabileceği tehlikeleri öğrenin ve riskleri kontrol altında tutabilmek için gerekli olan güvenlik önlemlerini izleyin.
ELEKTRİKLİ EL ALETLERİYLE ÇALIŞMALARDA BAZI GÜVENLİK KURALLARI
Elektrik yaptığı bütün iyi şeylere karşın tehlikelide olabilmekte, hatta insanların ölümüne neden olabilmektedir.
A.B.D.’ de yapılan araştırmalar kusurlu elektrik telli veya teçhizatının, her yıl yarım milyondan fazla elektriksel nedenli yangın başlangıcına, buna bağlı milyonlarca dolarlık mal-mülk hasarına ve çok sayıda insanın ölümüne neden olduğunu göstermektedir. Yine bu ülkede her yıl yaklaşık 1100 kişi elektrik şoklarından ölmektedir.
SSK 1999 İstatistik Yıllığına baktığımızda; 1999 yılı içinde Toplam 77 955 iş kazası olmuş, bunlardan 3 407’ si sürekli iş göremezlikle, 1333’ ü de ölümle sonuçlanmıştır. Bu iş kazaları 85 faaliyet grubunda incelenmiş, ““Elektrik, Havagazı, Buharlı Isıtma” faaliyet grubunda 618 iş kazası olmuş, bunlardan 16’ sı ölümle sonuçlanırken 27’ si de sürekli iş görmezlikle sonuçlanmıştır. Geri kalan 84 faaliyet grubunda da belki de yüzlerce elektriksel nedenli kaza vardır.
Bazı insanlar 110 volt’ luk elektriğin şok tehlikesi / riski yaratmayacağını sanmaktadır. Bu inanış doğru değildir. 42 Volt’ tan yukarısı daima risklidir.
Elektrik akımı (bir tel veya diğer bazı iletkenler aracılığıyla) en az dirençli yolu tercih ederek bir yerden başka bir yere taşınır / geçer. Eğer vücudunuz bu yolu sağlarsa, bir elektrik şokuna maruz kalabilirsiniz.
Bazı şeylerin ters gitmesi durumunda – örneğin izolasyon yıpranıp bozulduğunda- yüksek gerilimli akım taşıyan tele veya metale dokunduğunuzda ( eğer toprakla veya topraklanmış bir şeyle temastaysanız) elektrik devresinin bir parçası durumuna gelebilirsiniz. Diğer bir deyişle, akım toprağa gitmek için en kolay yolu arar, sizden geçerek de bunu bulur.
Bir kusurlu elektrik teli / kablosu veya teçhizatı kullanırken, belki ilk defa küçük bir karıncalanma – sarsıntı hissedebilirsiniz. Fakat bu gelecek sefere sizi (yere) çarpabilir, hatta öldürebilir de. Niçin ?
Vücudunuzun farklı bölgelerinden ne kadar elektrik geçebileceğine karar verebilmek için o andaki koşullara bakmak gerekir. Çünkü elleriniz (belki) terli, çorabınız ve ayakkabınız (beli) nemli a da nemli bir zemin üzerinde duruyor olabilirsiniz. Nemlilik vücudunuzdan daha fazla elektriğin geçmesine yol açar.
Diğer önemli bir faktör de akımın vücudunuzdan geçtiği yoldur. Eğer akım aynı elin bir parmağından girer diğer parmağından çıkarsa, en kötü olasılıkla parmağınız elektrik yanığına uğramıştır. Fakat, eğer bir elinizden girer diğer elinizden çıkarsa veya bir elden girer bir ayaktan çıkarsa, akım göğüsten geçecek ve çok ciddi sonuçlar yaratabilecektir.
Akımın küçük bir miktarı göğsünüzden geçerse, bu kalbinizi fibrilasyona (kalbin hızlı veya zayıf çarpması) sokabilir. Bu durum kalbin ritmik temposunu bozar ve yaşamı devam ettiren pompa fonksiyonunu engeller.
Bu nedenle önceden alınabilecek birçok önlem vardır. Şoku önlemek için şu önlemleri izlemelisiniz;
Birincisi, herhangi bir elektrikli teçhizatı onarmaya kalkışmayın. Elektrik işini bu konuda eğitilmiş ve deneyim kazanmış elektrikçiye bırakın.
İkincisi, elektrikli teçhizatı kullanmaya başlamadan önce ellerinizin ve ayaklarınızın kuru olduğundan emin olun. Eğer nemli veya ıslak bir zeminde çalışma zorunluluğu doğarsa, bir topraklama hatası akım kesici kullanın. Eğer bu olanaksızsa, giydiğiniz ayakkabının yalıtkan olduğundan emin olmalısınız veya kuru tahtalar ya da bir paspas üzerinde durmalısınız.
Üçüncüsü, çeşitli cihazların veya lambaların enerji kablolarının fişini prize takmadan önce bu teçhizat veya lambayı kapatın, izolasyonunda hasar olup olmadığını, kablonun dolaşarak düğümlenip düğümlenmediğini gözden geçirin. Kabloların duya / prize veya el aletlerine giriş yerlerinde yıpranma olup olmadığını kontrol ederek güvenli bir şekilde bağlandığından emin olun.
Dördüncüsü, kullanırken kordonun (kablonun) korunmuş olduğundan emin olun. Kabloyu karşıdan karşıya ana yollardan geçirmekten kaçının. Olabildiğince baş seviyesinden daha yukarıdan geçirin.
Beşincisi, eğer kullanırken elektrikli teçhizatın herhangi bir parçasında bir hata doğarsa, akımı kapatın ve hemen arızaya bildirin.
ELEKTRİK YANIKLARI
Elektrik yanıkları yüksek veya düşük voltajlı elektrikle temas sonucu olabilir. Normal ev akımı yeterice ciddi yanığa neden olabilecek güçtedir. Yüksek voltajlı olan yanıklar ise elektrik üreten veya yüksek voltajda elektrik kullanan fabrikalarda çalışanlarda veya bir yüksek gerilim hattıyla direk temas sonucu olabilir.
Elektrik yanıkları ile ilgili özellikle iki tehlike vardır. Bir, genellikle doku hasarının miktarı, ciltteki yaranın görüntüsüne bağlı olarak, umulandan çok daha fazladır. Ciltteki yanık yaralarının küçük olmasına rağmen daha derin dokularda şiddetli hasar olabilir. İki, yanıkla birlikte, “kazalının” durumunu daha komplike hale getirebilecek kalp durması olabilir. Elektrik enerjisi şiddetli doku hasarı yapabilir. Bir yanığa neden olabilmek için elektrik bir noktadan vücuda girip başka bir noktadan çıkmalıdır. Elektriğin vücuda girdiği ve çıktığı noktada her zaman birer yara (yanık) vardır. Giriş yarası oldukça küçük olabilir, ama çıkış yarası geniş ve derin olabilir. Yüksek voltajlı elektrik enerjisi kasları ve cildi ampütasyon gerektirecek ölçüde harap edebilir.
Elektrik şoku yaralanmaları
Yüksek voltajlı bir elektrik akımından gelip vücuttan geçen enerji kalbin normal elektriksel ritmini bozup kalp durmasına yol açabilir. Ayrıca, elektrik şoku kırık ve çıkıkla sonuçlanabilecek kadar güçlü kas kontraksiyonlarına neden olabilir. Bundan başka elektrik şoku “kazalının” yere düşmesine ve başka yaralanmalarına neden olabilir.
Elektrik yaralanmalarının tedavisi, gerektiğinde “CPR” yapılması, tüm yanık yaralarının kuru, steril pansumanla örtülmesi ve olası kırıkların tespitidir. Tüm elektrik yanıkları, hastanede daha ileri tedavi gerektiren, ciddi yaralanmalardır.
İşletme yetkilileri tarafından kesilmediği sürece herhangi kopmuş gerilim hattında elektrik olduğu varsayılmalıdır. Gerilim hatları 115 – 50 000 voltluk olabilirler. Telefon kablolarının voltajı çok düşüktür, ama yine de şok için yeterlidir.
Eğer elektrik kablosu bir arabanın üzerine düşmüşse ve arabada bir insan varsa, arabanın içinde kaldıkları sürece güvenliktedirler. Arabanın lastikleri yalıtkan görevini görecektir. Elektriğin akması için, elektrik kaynağından toprağa bir devrenin tamamlanması gerekir. Bu elektrik devresinin tamamlanmasını engelleyen maddeye yalıtkan denir. Örneğin lastik bir yalıtkandır. Akımın kendinden akmasına izin veren maddeye ise iletken denir. Su ve çoğu metal iletkendir. Elektrik yanıkları, vücut veya onun bir bölümü elektrik kaynağı ile toprak arasındaki devreyi tamamlayınca olur.
Evdeki elektrik yanıklarının çoğu yanlış bağlanmış elektrik aletlerinden veya bunların dikkatsiz kullanılmasından olur. Küçük çocuklar elektrik kablosunu ağızlarına koyarak elektrik yangınına neden olurlar. Ev dışındaki elektrik yanıklarının çoğu kopmuş bir gerilim hattıyla kazayla temas sonucu veya kazı çalışması sırasında bir inşaat işçisinin kazayla hatta teması sonucu olur.
“Kazalıyı kurtarmaya çalışan”, elektrik teli veya elektrikli bir aletle hala temasta olan birine yaklaşmadan önce elektrik kesilmelidir. Eğer üzerine elektrik kablosu düşmüş bir arabada insanlar varsa, “yetkili personel ya da kurum” tarafından elektrik kesilene kadar arabada kalmaları söylenmelidir. Çok nadir durumlarda bu duruma bir de yangın tehlikesi eklenir. Eğer yaşamları yangın nedeniyle tehlikede ise, yolculara araba ve yere aynı anda dokunmamaya dikkat ederek arabadan atlamaları söylenmelidir.
Kabloyu kazalıdan veya kazlıyı kablodan bir kuru, boyanmamış ağaç sırık veya tahta ile veya ilmiklenmiş kuru bir iple veya diğer elektriği iletmeyen maddelerle uzaklaştırın. Ellerinizin kuru olduğundan ve kuru bir zemin üzerinde bulunduğunuzdan emin olun. Tıbbi yardım çağırın, kazalı nefes alamıyorsa suni teneffüse başlayın. Suni teneffüse kazalı normal nefes almaya başlayıncaya kadar veya kazalının öldüğü bir doktor tarafından söyleninceye kadar devam edin. Kazlı soluk alıp vermeye başladıktan sonra, düz bir yere sırt üstü yatırın, ayağının altına bir şeyler koyarak ayaklarının başından daha yukarıda olmasına dikkat edin. Sıkı elbiseleri gevşetin. Vücut ısısını / sıcaklığını korumak için üzerini örtün.
Sonuç olarak, elektrik kazaları ve yangınları önlenebilir. Elektriğin oluşturabileceği tehlikeleri öğrenin ve riskleri kontrol altında tutabilmek için gerekli olan güvenlik önlemlerini izleyin.
ELEKTRİKLİ EL ALETLERİYLE ÇALIŞMALARDA BAZI GÜVENLİK KURALLARI
- Kordonu yıpranmış el aletlerini veya zedelenmiş uzatma kordonlarını kullanmayın.
- Bir el aletini çalıştırmaya başlamadan önce ayar anahtarları gibi teçhizatı üzerinde bırakmayın.
- El aletleri ile çalışanlara şaka yapmayın ve dokunmayın.
- El aletlerini kullanmadan önce kontrol edin. İş yapmak işin gittiğiniz yerde onarmaya kalkışmayın.
- El aletlerini zorlamayın. Dar, çeşitli kabloların , boruların vb. gibi çeşitli engellerin olduğu yerlerde daha dikkatli olun.
- Elektrikli el aletlerini nemli, ıslak durumda olan yerlerde kullanmayın. Yanıcı maddelerin bulunduğu yerlerde elektrikli el aletleri ile çalışırken daha dikkatli ve uyanık olun.
- El aletini, fişi prizde sokulu iken asla ayarlamaya çalışmayın. Ucunu veya ağzını değiştirmeye kalkışmayın.