Organik teoriye göre, diğer fosil yakacaklar gibi doğal gaz da milyonlarca yıl önce yaşamış bitki ve hayvan artıklarından oluşmuştur. Yeryüzü kabukları arasına gömülen bu artıklar, basınç ve sıcaklık etkisiyle, kimyasal değişikliklere uğrayarak doğal gazı meydana getirmiştir. genelde doğal gaza sıra dağ yamaçlarında, petrol yatakları ile birlikte veya serbest olarak rastlanılmaktadır.
Dünyadaki bilinen doğal gaz rezervi 100 trilyon m3 mertebesindedir. en büyük rezerv %43 ile eski Sovyetler Birliği topraklarında bulunmaktadır. Türkiye Rusya'dan 1997 yılında 8 milyar m3 doğal gaz ithal etmiştir. Cezayir'den ise sıvılaştırılmış halde 2 milyar m3 gaz ithal edilmiştir.
Türkiye'nin mevcut halde gaz ithal kapasitesi 10 milyar m3 ile sınırlıdır. ancak bunun çok üzerinde gaz talebi bulunmaktadır. Bu talebin karşılanabilmesi için kaynak çeşitlendirilme ve artırılma imkanları araştırılmaktadır. Rusya'dan Karadeniz altından boru hattı ile gazın Türkiye'ye getirilmesi, İran'dan doğal gaz getirilmesi anlaşmaları imzalanmıştır. Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinden ve Avrupa'dan gaz getirilme projeleri gündemdedir. Bugünkü şartlarda 2000 yılına kadar sınırlandırılmış görülen yıllık doğal gaz tüketiminin 2.4 milyar m3'ü konutlarda, 2.2 milyar m3'ü sanayide 5.3 milyar m3'ü enerji üretiminde ve 0.78 milyar m3'ü gübre sanayiinde tüketilmektedir.
DOĞAL GAZIN ÖZELLİKLERİ
Doğal gaz esas olarak metan (CH4) ve daha az oranda etan (C4H10) ve propan (C3H8) gibi hidrokarbonlardan meydana gelir. Ayrıca bileşiminde azot (N2), karbondioksit (CO2), hidrojensülfür (H2S) ile helyum (He) gazları da bulunabilir. Ancak H2S zararlı bir bileşen olduğundan, doğal gaz üretim noktasında bu bileşenden temizlenerek boru hattına pompalanır. Doğal gaz renksiz ve kokusuz bir gazdır. Doğal gazın evsel kullanım ve merkezi ısıtma olmak üzere konutlarda iki farklı kullanım alanı vardır. Bu farklı alanlardaki alternatif yakıtlar da farklıdır. Evsel kullanımda alternatifler hava gazı, LPG; ısıtmada ise kömür ve fuel oildir.
Doğal gaz zehirsizdir: Doğal gazın en önemli özelliklerinden birisi zehirsiz olmasıdır. Doğal gazın solunması halinde zehirleyici ve öldürücü etkisi yoktur. Ancak ortamda çok fazla birikmişse teneffüs edilecek oksijen azaldığından dolayı boğulma tehlikesi vardır. Bu yüzden şehre dağıtmadan önce gaza İGDAŞ tarafından koku verilmektedir. Böylece ortamda gazın varlığını hissetmek mümkün olmaktadır. Doğal gazın patlama özelliği: Doğal gazın en önemli tehlikesi diğer gaz yakıtlarda da olduğu gibi belirli oranlarda hava ile karışması halinde patlayıcı olmasıdır. Bu nedenle gaz sızıntılarının olmaması, olacak kaçakların hemen belirlenmesi ve gaz sızabilecek yerlerin iyi havalandırılmış olması emniyet açısından çok önemlidir.
Doğal gaz havadan hafiftir: Doğal gazın diğer önemli bir özelliği havadan hafif olmasıdır. Dolayısı ile hava içinde yükselme eğilimindedir. Gaz kaçakları hava ile karışmadan önce yükseklerde toplanır. Bu yüzden havalandırma bacalarından kolaylıkla dışarı atılabilirler.
Doğal gaz kuru bir gazdır: Bu özelliği dolayısıyla dişli bağlantılarda kurumayan sızdırmazlık malzemeleri kullanılmalıdır. Doğal gazın ısıl değeri: Doğal gazın ısıl değeri hava gazına göre daha fazla, tüp gaza göre daha düşüktür. Bu sebeple hava gazından doğal gaza dönüşen ocaklarda yemekler daha çabuk pişebilecektir.
Doğal gaz çevreyi kirletmeyen yakıttır: Çevreyi kirleten üç ana faktör doğal gaz dumanı içerisinde bulunmamaktadır. Bunlardan birincisi kükürt oksitlerdir. Bu madde duman gazındaki ve havadaki nemle, sülfrik aside dönüşür. Böylece hem kazan borularını, hem de asit yağmurları ile çevreyi aşındırır ve tahrip eder. Ayrıca solunması halinde insanlar için zehirleyici etkisi vardır. İkincisi is ve uçan kül parçacıklarıdır. Özellikle kömür yakılması halinde çevreye yayılan bu katı parçacıklar temizlik ve insan sağlığı açısından son derece zararlıdır. Ayrıca kazan yüzeylerini kaplayarak verimi ve ısıl kapasiteyi düşürürler. Üçüncü faktör ise yanmamış gazlardır. Bunlar içinde özellikle karbonmonoksit belirli dozlara ulaştığında öldürücü etkisi olan son derece zararlı bir maddedir. Her üç zararlı da doğal gaz yanma ürünlerinde bulunmamaktadır. Yanma ürünleri içinde bulunan ve çevreye zarar veren bir başka bileşen de Azotoksitlerdir Nox. Azotoksitler fiziksel rahatsızlıklara, gözlerde yanmaya ve yüksek dozda bulunduğunda boğulma hissine neden olur. Yanma ürünleri içinde NOx oluşumunun ana nedenlerinden biri yanma sıcaklığının yüksek olmasıdır. Doğal gaz ocak sıcaklıkları yüksek olup, NOx emisyonu da, eğer önlem alınmazsa, diğer yakıtlara göre daha az olmakla birlikte yine de önemli mertebededir. Bu yüzden örneğin Buderus atmosferik yakıcılı doğal gaz kazanlarında NOx emisyonunu düşürmek için yanma odasına alev soğutma çubukları yerleştirilmiştir.
Doğal gaz temiz bir yakıttır: Doğal gazın temiz bir yakıt olması kazan bakım ve işletmesi açısından önemli bir avantaj sağlar Fuel oil veya kömür yakılması halinde kalorifer kazanı ısıtma yüzeyleri üzerinde biriken kül ve kurum tabakası hem yüzeyleri aşındırır hem de ısı geçişini engelleyerek kazan verimini düşürür. Bu yüzden kazan boruları haftada en az bir kere temizlenmek zorundadır. Halbuki doğal gaz kullanımında böyle bir sorun yoktur.
Doğal gazın yakılması için ön hazırlama ve depolama gerekmez: Doğal gaz kullanılması halinde yakıt hazırlama ve kül atma işlemlerine gerek kalmaz. Hem fuel oil, hem de kömür depolanmak zorundadır. Bu nedenle kazan dairelerinde yakıt tankı veya kömürlük hacimleri oluşturulmaktadır. Halbuki doğal gazda buna gerek yoktur. Yakıt doğrudan şebekeden kazana boru ile bağlanmaktadır. Özellikle yakıt depolama zorunluluğu dolayısı ile katı ve sıvı yakıtlarda kazan dairesi bodruma yapıldığı halde, doğal gaz için kazan daireleri çatı katında oluşturulabilir. Böylece değerli inşaat alanlarından önemli ölçüde tasarruf yapılabilir. Yakılmadan önce fuel oil ısıtılmak, filtrelenmek ve basınçlandırılmak zorundadır. Kömür ise kırılmak, taşınmak ve kurutulmak gibi işlemlere gerek gösterir. Ayrıca mekanik olarak ocağa beslenmesi istendiğinde pahalı sistemler gerekir. Halbuki doğal gazda böyle bir ön hazırlamaya gerek yoktur.
Otomatik kontrola uygundur: Doğal gaz yakıcıları tamamen otomatik kontrolla, insana gerek duymadan ve emniyetli bir şekilde çalışırlar. Devreye çabuk girip, devreden çabuk çıkabilirler.
Doğal gaz kazanları yüksek verimlidir: Doğal gazlı kazanlarda ısıl verim de yüksektir. Bir kazanın ısıl veriminin yüksek olması, kazanı terk eden duman gazlarının sıcaklığının düşük olmasına bağlıdır. Fuel oil veya kömür yakılması halinde, daha önce sözü edilen, kükürt oksitlere bağlı asit korozyonu nedeniyle duman sıcaklıkları fazla düşürülmez. Halbuki doğal gazda böyle bir sorun olmadığından daha verimli kazanlar yapmak mümkündür. Nitekim doğal gazlı Buderus döküm kazanlarda ısıl verim %93-96 gibi çok yüksek değerlere çıkabilmektedir.
Doğal gaz ekonomiktir: Bütün bu temizlik, depolama, yakıt hazırlama ve kül atma maliyetleri gözönüne alınırsa, doğal gaz yakılmasının gerek yatırım, gerekse işletme maliyetlerinde önemli kazançlar sağladığı söylenebilir. Yapılan bir çalışmaya göre doğal gaz yakılması halinde sadece işletme giderlerinde fuel oile oranla yıllık tüketiminin %1'i mertebesinde bir tasarruf sağlanmaktadır. Kömür olması halinde bu kazanç çok daha yüksek olacaktır. Kazan verimlerindeki artışlar da dikkate alındığında doğal gazın diğer yakıtlara göre en az %10 mertebesinde ilave işletme ekonomisi sağladığı söylenebilir.
NİÇİN DOĞAL GAZ?
Doğal gaz ısıtma, pişirme ve kullanma sıcak suyu üretimi amaçları ile özellikle evsel kullanımda çok önemli avantajlar ve yararlar sağlamaktadır :
DOĞAL GAZ KULLANIMINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
1- Genel bilgi
Yeraltindan cikarilan ve enerji uretilebilen 2 gaz var.Tektonik hareketler sonucu toprak altina itilmis ve orada curumus organik maddelerin olusturdugu Biogaz ve yeraltinda kalmis fosil kokenli hidrokarbon gazlarinin bir karisimi olan Dogalgaz.
Dogalgaz karisiminda buyuk oran METAN ( CH4 ) dir. Karisim icinde bulunan diger gazlar ETAN (C2H6 ) ve BUTAN (C4H10 ) dur.
2- Depolama, iletim
Bir metrekup dogalgaz, bunyesindeki enerjinin ticari karsiligi 10.6 kWh. Cikarildiktan sonra basinc verilerek CNG ( Compressed Natural Gas ) halinde depo edilir. Iki yolla diger ihtiyac bolgelerine iletilir. Bunlar, maddenin sivi haline donusturuldukten sonra LNG (Liquid Nat.Gas ) sekliyle veya boruhatlari yapilarak.
3- Kullanim alanları
Amonya’dan gubre uretimi ,cam,celik,plastik,boya vb.sanayileri ISI ve elk.enerji uretimi.
4- Dogalgaz ile ISI enerjisi
D.gaz alev verilerek patlatilinca hizla genisleyen hacmi buyuk bir ISI yaratir. Bu isi suya atilan tas gibi yayilir.Bitisik ortami kendi isisina yukselten alisveris olur.Bu etkilesime termal konduktivite denir.
Patlama sonucu enerji cikarirken atmosfere cesitli kirletici gaz ve partikul yayilir. En cok ISI sonucu buhara donusen su (H2O) ve karbondioksit(CO2) cikar.Digerleri, karbonmonoksit (CO),azotoksitleri(Nox), hidrojen sulfur(H2S)
Cevreye verdigi zarar acisindan hidrokarbon kokenli komur gazi,petrol urunleri ve komurun yakilmasina oranla en az zararli olanidir.Bir kere digerlerinin aksine sifir civa salar. CO2 de ½ emisyonlarda 1/5 ila 1/12 arasinda daha az zararli.
5- Mercaptan
D.gaz cikarildiginda renksiz, kokusuz bir gazdir.Bu haliyle yerlesim bolgeleri ve sanayi isitilmasinda kullanildi. 1937 de New London School da patlama sonucu 300 ogrenci can verdi.Karisima curuk yumurta gibi kokan ETANTIOL eklenmeye baslandi.Bu islemin adi Mercaptan.Bugun kacaklar, curuk yumurta kokusu ile saptandigindan yilda bir kac kaza oluyor
6- Sağlık riskleri
Son 2 yildir boru hatti ile iletimi yapilan D.gaz (neden LNG degil?) evlerde mutfak firininda yanarken cikardigi degindigimiz gaz ve partikullerin kapali mekanlarda yuksek kirlilige yol actigi tartisiliyor. Bir ABD tip profesoru hastalarinin cogundan ayni yakinmalari alinca dogalgazi sorguladi.2004-2005 Kanada ve ABD bilim adamlarinin arastirmalari derinlestirmeleri sonucu evlerdeki kirliligin yanisira Kimyasal Duyarlilik (chemical sensitivity),Astim ve Alerji hastalarinin ayni ilaclarla hastanelerde hizla iyilesirken tedavilerinin evde surdugu donemde ilerleme yavas gittigi veya durdugu goruldu.Ayni durum Partikuler Inhalasyon (solunum yoluyla alma) hastalarini da kapsiyor.
DOGALGAZ EL KITABI
7- Koku algilayinca Acil Durum Onlemleri
Kivilcim yaratabilecek hicbir sey yapma
Isik dugmelerine dokunma
Telefon kullanma,fotograf cekme,flas patlatma
Elektrikli aletlere dokunma, onlari fisten cekme
Bilgisayar kullanma, aydinlatma dugmelerine dokunma
Herkesi tahliye et,ilgililere haber ver.
Itfaiyeyi cagirma bu isi yetkili yapsin
Kacagin nedenini ve kaynagini bulmaya calisma
Kapi ve pencereleri acarak binadan uzaklas
8- Is hekimi ve CSG uzmani gorev / yetkileri
Binanin duman dedektor sistemi alarm zilli olmasin
Kacak dogalgaz havadan agir yere coktu,supurur gibi temizlenir
Dogalgaz tesisati ve ekipmani havadar olmali.Dolap,esya ile hava akimini onleme
Kacak bolgesinde kucuk acik ve parlak isik gorursen patlayacak.Herkesi yere yatir
Sari-turuncu isik patlama icin yeterli hava bulamadigini yanma olmayacagini gosterir
Yanici Par.Pat.malzemeleri tesisat yanina koyma
D.gaz ekipmaninini amaci disinda kullanma(firini isinmak icin yakma)
Olcum cihazi ile peryodik tum tesisati dolas
Olanakli ise elektrik tesisati ile D.gaz tesisati uzak olsun
9- Kacak kontrolu
Piyasada bir cok cesit dedektor var.Bunlarin kimi partikul olcer kimi gaz olcer.
Gaz(gasoline)ve gaz guc kaynakli dedektorler
Elektro Kimyasal guc kaynakli dedektor
Enfraruj sensorlu olanlar
UV/IR tipi ultraviyole/enfraruj birlesik olanlar
Artik cok kucuk kacaklar 12 m. den saptanabiliyor.
Helyum-Neon lazerli olanlar cok iddiali
Simdileri Optik dedektorler ISIG dergilerinde en iyi biziz diyorlar
10- Oneriler
Ölçümcü talep piyasasının çoğu evlerde. Şikayet ev hanımlarından alınıyor. Dedektörlerin çoğu da ev tipi. Evlerde mutfak fırını ile yanan D.gaz partikül ve çeşitli gazlar salar demiştik. Oysa sanayide kazan dairesi dışında yakma olmadığından METAN seklinde. METAN kacağı ev tipi ile bulunmaz.Ev kacağı da METAN tipi ile bulunmaz.
En iyisi kazan dairesi ve civarı için ev tipi
Tesisat için de Metan tipi iki adet bulundurmak
10- Uyarilar
Dedektorlerin düdüklü uyarısı ve basma butonu,parlak ışık uyarı sistemi olmasın Yangın önleme ve söndürme yönergesi Yetki Kanunu 24827
sekinci kisim,
Doğalgaz Kullanım Esasları:
"Madde 98- Doðalgazla ilgili olarak Türk Standartları Enstitüsü'nce kabul edilmiş hükümler geçerlidir.
Doğalgazýn kazan dairelerinde kullanılması halinde, kazan dairesinde bulunan ve enerjinin alınacağı enerji tablosu etanj tipi ex-proof olacak kumanda butonları pano ön kapağına monte edilecek, kapak
açılmadan butonlarla çalışması ve kapatılması sağlanacaktır. Sistemin elektrik enerjisi sistemi en az iki ayrı yerden kumanda edilebilecek şekilde otomatik kumanda üniteli alarm ve ışık ikazlı sistemlerle kontrol altına alınacak şekilde dizayn edilmelidir.
Kazan dairelerinde muhtemel tehlikeler karşısında kazan dairesine girmeden dışarıdan kumanda edilebilecek şekilde yangın butonuna benzer camlı butonla kazan dairesinin tüm elektriğinin kesilmesini
sağlayacak biçimde ilave tesisat yapılmalıdır.
Kazan dairelerinde aydınlatma sistemleri tavandan en az 50 cm sarkacak şekilde veya üst havalandırma seviyesinin altında kalacak şekilde veya yan duvarlara etanj tipi fluoresan veya contalı glop tipi armatürlerle yapılacak ve tesisat antigron olarak tesis edilecektir.
Dünyadaki bilinen doğal gaz rezervi 100 trilyon m3 mertebesindedir. en büyük rezerv %43 ile eski Sovyetler Birliği topraklarında bulunmaktadır. Türkiye Rusya'dan 1997 yılında 8 milyar m3 doğal gaz ithal etmiştir. Cezayir'den ise sıvılaştırılmış halde 2 milyar m3 gaz ithal edilmiştir.
Türkiye'nin mevcut halde gaz ithal kapasitesi 10 milyar m3 ile sınırlıdır. ancak bunun çok üzerinde gaz talebi bulunmaktadır. Bu talebin karşılanabilmesi için kaynak çeşitlendirilme ve artırılma imkanları araştırılmaktadır. Rusya'dan Karadeniz altından boru hattı ile gazın Türkiye'ye getirilmesi, İran'dan doğal gaz getirilmesi anlaşmaları imzalanmıştır. Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinden ve Avrupa'dan gaz getirilme projeleri gündemdedir. Bugünkü şartlarda 2000 yılına kadar sınırlandırılmış görülen yıllık doğal gaz tüketiminin 2.4 milyar m3'ü konutlarda, 2.2 milyar m3'ü sanayide 5.3 milyar m3'ü enerji üretiminde ve 0.78 milyar m3'ü gübre sanayiinde tüketilmektedir.
DOĞAL GAZIN ÖZELLİKLERİ
Doğal gaz esas olarak metan (CH4) ve daha az oranda etan (C4H10) ve propan (C3H8) gibi hidrokarbonlardan meydana gelir. Ayrıca bileşiminde azot (N2), karbondioksit (CO2), hidrojensülfür (H2S) ile helyum (He) gazları da bulunabilir. Ancak H2S zararlı bir bileşen olduğundan, doğal gaz üretim noktasında bu bileşenden temizlenerek boru hattına pompalanır. Doğal gaz renksiz ve kokusuz bir gazdır. Doğal gazın evsel kullanım ve merkezi ısıtma olmak üzere konutlarda iki farklı kullanım alanı vardır. Bu farklı alanlardaki alternatif yakıtlar da farklıdır. Evsel kullanımda alternatifler hava gazı, LPG; ısıtmada ise kömür ve fuel oildir.
Doğal gaz zehirsizdir: Doğal gazın en önemli özelliklerinden birisi zehirsiz olmasıdır. Doğal gazın solunması halinde zehirleyici ve öldürücü etkisi yoktur. Ancak ortamda çok fazla birikmişse teneffüs edilecek oksijen azaldığından dolayı boğulma tehlikesi vardır. Bu yüzden şehre dağıtmadan önce gaza İGDAŞ tarafından koku verilmektedir. Böylece ortamda gazın varlığını hissetmek mümkün olmaktadır. Doğal gazın patlama özelliği: Doğal gazın en önemli tehlikesi diğer gaz yakıtlarda da olduğu gibi belirli oranlarda hava ile karışması halinde patlayıcı olmasıdır. Bu nedenle gaz sızıntılarının olmaması, olacak kaçakların hemen belirlenmesi ve gaz sızabilecek yerlerin iyi havalandırılmış olması emniyet açısından çok önemlidir.
Doğal gaz havadan hafiftir: Doğal gazın diğer önemli bir özelliği havadan hafif olmasıdır. Dolayısı ile hava içinde yükselme eğilimindedir. Gaz kaçakları hava ile karışmadan önce yükseklerde toplanır. Bu yüzden havalandırma bacalarından kolaylıkla dışarı atılabilirler.
Doğal gaz kuru bir gazdır: Bu özelliği dolayısıyla dişli bağlantılarda kurumayan sızdırmazlık malzemeleri kullanılmalıdır. Doğal gazın ısıl değeri: Doğal gazın ısıl değeri hava gazına göre daha fazla, tüp gaza göre daha düşüktür. Bu sebeple hava gazından doğal gaza dönüşen ocaklarda yemekler daha çabuk pişebilecektir.
Doğal gaz çevreyi kirletmeyen yakıttır: Çevreyi kirleten üç ana faktör doğal gaz dumanı içerisinde bulunmamaktadır. Bunlardan birincisi kükürt oksitlerdir. Bu madde duman gazındaki ve havadaki nemle, sülfrik aside dönüşür. Böylece hem kazan borularını, hem de asit yağmurları ile çevreyi aşındırır ve tahrip eder. Ayrıca solunması halinde insanlar için zehirleyici etkisi vardır. İkincisi is ve uçan kül parçacıklarıdır. Özellikle kömür yakılması halinde çevreye yayılan bu katı parçacıklar temizlik ve insan sağlığı açısından son derece zararlıdır. Ayrıca kazan yüzeylerini kaplayarak verimi ve ısıl kapasiteyi düşürürler. Üçüncü faktör ise yanmamış gazlardır. Bunlar içinde özellikle karbonmonoksit belirli dozlara ulaştığında öldürücü etkisi olan son derece zararlı bir maddedir. Her üç zararlı da doğal gaz yanma ürünlerinde bulunmamaktadır. Yanma ürünleri içinde bulunan ve çevreye zarar veren bir başka bileşen de Azotoksitlerdir Nox. Azotoksitler fiziksel rahatsızlıklara, gözlerde yanmaya ve yüksek dozda bulunduğunda boğulma hissine neden olur. Yanma ürünleri içinde NOx oluşumunun ana nedenlerinden biri yanma sıcaklığının yüksek olmasıdır. Doğal gaz ocak sıcaklıkları yüksek olup, NOx emisyonu da, eğer önlem alınmazsa, diğer yakıtlara göre daha az olmakla birlikte yine de önemli mertebededir. Bu yüzden örneğin Buderus atmosferik yakıcılı doğal gaz kazanlarında NOx emisyonunu düşürmek için yanma odasına alev soğutma çubukları yerleştirilmiştir.
Doğal gaz temiz bir yakıttır: Doğal gazın temiz bir yakıt olması kazan bakım ve işletmesi açısından önemli bir avantaj sağlar Fuel oil veya kömür yakılması halinde kalorifer kazanı ısıtma yüzeyleri üzerinde biriken kül ve kurum tabakası hem yüzeyleri aşındırır hem de ısı geçişini engelleyerek kazan verimini düşürür. Bu yüzden kazan boruları haftada en az bir kere temizlenmek zorundadır. Halbuki doğal gaz kullanımında böyle bir sorun yoktur.
Doğal gazın yakılması için ön hazırlama ve depolama gerekmez: Doğal gaz kullanılması halinde yakıt hazırlama ve kül atma işlemlerine gerek kalmaz. Hem fuel oil, hem de kömür depolanmak zorundadır. Bu nedenle kazan dairelerinde yakıt tankı veya kömürlük hacimleri oluşturulmaktadır. Halbuki doğal gazda buna gerek yoktur. Yakıt doğrudan şebekeden kazana boru ile bağlanmaktadır. Özellikle yakıt depolama zorunluluğu dolayısı ile katı ve sıvı yakıtlarda kazan dairesi bodruma yapıldığı halde, doğal gaz için kazan daireleri çatı katında oluşturulabilir. Böylece değerli inşaat alanlarından önemli ölçüde tasarruf yapılabilir. Yakılmadan önce fuel oil ısıtılmak, filtrelenmek ve basınçlandırılmak zorundadır. Kömür ise kırılmak, taşınmak ve kurutulmak gibi işlemlere gerek gösterir. Ayrıca mekanik olarak ocağa beslenmesi istendiğinde pahalı sistemler gerekir. Halbuki doğal gazda böyle bir ön hazırlamaya gerek yoktur.
Otomatik kontrola uygundur: Doğal gaz yakıcıları tamamen otomatik kontrolla, insana gerek duymadan ve emniyetli bir şekilde çalışırlar. Devreye çabuk girip, devreden çabuk çıkabilirler.
Doğal gaz kazanları yüksek verimlidir: Doğal gazlı kazanlarda ısıl verim de yüksektir. Bir kazanın ısıl veriminin yüksek olması, kazanı terk eden duman gazlarının sıcaklığının düşük olmasına bağlıdır. Fuel oil veya kömür yakılması halinde, daha önce sözü edilen, kükürt oksitlere bağlı asit korozyonu nedeniyle duman sıcaklıkları fazla düşürülmez. Halbuki doğal gazda böyle bir sorun olmadığından daha verimli kazanlar yapmak mümkündür. Nitekim doğal gazlı Buderus döküm kazanlarda ısıl verim %93-96 gibi çok yüksek değerlere çıkabilmektedir.
Doğal gaz ekonomiktir: Bütün bu temizlik, depolama, yakıt hazırlama ve kül atma maliyetleri gözönüne alınırsa, doğal gaz yakılmasının gerek yatırım, gerekse işletme maliyetlerinde önemli kazançlar sağladığı söylenebilir. Yapılan bir çalışmaya göre doğal gaz yakılması halinde sadece işletme giderlerinde fuel oile oranla yıllık tüketiminin %1'i mertebesinde bir tasarruf sağlanmaktadır. Kömür olması halinde bu kazanç çok daha yüksek olacaktır. Kazan verimlerindeki artışlar da dikkate alındığında doğal gazın diğer yakıtlara göre en az %10 mertebesinde ilave işletme ekonomisi sağladığı söylenebilir.
NİÇİN DOĞAL GAZ?
Doğal gaz ısıtma, pişirme ve kullanma sıcak suyu üretimi amaçları ile özellikle evsel kullanımda çok önemli avantajlar ve yararlar sağlamaktadır :
- Doğal gazın yanma özelikleri mükemmeldir.
- Temiz bir yakıttır, çevreyi kirletmez.
- Zehirsizdir.
- Geriye atık, kül v.s. bırakmaz.
- Ekonomik ve verimli bir yakıttır.
- Önce kullanıp, sonra ödeme yapılır. Kullanımı kolaydır.
- Doğal gazlı cihazlar otomatik kontrola uygundur, bu yüzden konforlu ve ekonomik bir yakıttır.
- Depolama gerektirmez.
DOĞAL GAZ KULLANIMINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
- Doğal gaz zehirsiz, renksiz ve kokusuz bir gazdır.
- Farkedilebilmesi için sonradan doğal gaz dağıtım şirketlerince içine karakteristik bir koku katılır.
- Doğal gazlı cihazlarla zehirlenme olayları , baca tıkanması ve uygun olmayan cihaz kullanımı sonucu yanma ürünü duman gazlarının odaya dolmasıyla meydana gelmektedir.
- Bu nedenle kullanılan cihazlar ve bunların baca tesisatları çok önemlidir.
- Doğal gaz %5-15 oranında hava ile karıştığında yanıcı ve patlayıcı özellik kazanır. Bu nedenle doğal gaz sızıntılarına müsade etmemek, olası sızıntılara karşı doğal gaz tesisatı ve kullanım cihazlarının havalandırılması, kaçak belirlendiğinde bir kıvılcım veya ateşle temastan kesinlikle kaçınılması gerekli önlemlerdir.
- Doğal gaz havadan hafiftir. Bu nedenle tavan seviyelerinde veya yükseklerde toplanma eğilimindedir.
- Doğal gazın yükselme eğilimi havalandırma ve sızıntıların tahliyesi bakımından avantaj sağlar.
1- Genel bilgi
Yeraltindan cikarilan ve enerji uretilebilen 2 gaz var.Tektonik hareketler sonucu toprak altina itilmis ve orada curumus organik maddelerin olusturdugu Biogaz ve yeraltinda kalmis fosil kokenli hidrokarbon gazlarinin bir karisimi olan Dogalgaz.
Dogalgaz karisiminda buyuk oran METAN ( CH4 ) dir. Karisim icinde bulunan diger gazlar ETAN (C2H6 ) ve BUTAN (C4H10 ) dur.
2- Depolama, iletim
Bir metrekup dogalgaz, bunyesindeki enerjinin ticari karsiligi 10.6 kWh. Cikarildiktan sonra basinc verilerek CNG ( Compressed Natural Gas ) halinde depo edilir. Iki yolla diger ihtiyac bolgelerine iletilir. Bunlar, maddenin sivi haline donusturuldukten sonra LNG (Liquid Nat.Gas ) sekliyle veya boruhatlari yapilarak.
3- Kullanim alanları
Amonya’dan gubre uretimi ,cam,celik,plastik,boya vb.sanayileri ISI ve elk.enerji uretimi.
4- Dogalgaz ile ISI enerjisi
D.gaz alev verilerek patlatilinca hizla genisleyen hacmi buyuk bir ISI yaratir. Bu isi suya atilan tas gibi yayilir.Bitisik ortami kendi isisina yukselten alisveris olur.Bu etkilesime termal konduktivite denir.
Patlama sonucu enerji cikarirken atmosfere cesitli kirletici gaz ve partikul yayilir. En cok ISI sonucu buhara donusen su (H2O) ve karbondioksit(CO2) cikar.Digerleri, karbonmonoksit (CO),azotoksitleri(Nox), hidrojen sulfur(H2S)
Cevreye verdigi zarar acisindan hidrokarbon kokenli komur gazi,petrol urunleri ve komurun yakilmasina oranla en az zararli olanidir.Bir kere digerlerinin aksine sifir civa salar. CO2 de ½ emisyonlarda 1/5 ila 1/12 arasinda daha az zararli.
5- Mercaptan
D.gaz cikarildiginda renksiz, kokusuz bir gazdir.Bu haliyle yerlesim bolgeleri ve sanayi isitilmasinda kullanildi. 1937 de New London School da patlama sonucu 300 ogrenci can verdi.Karisima curuk yumurta gibi kokan ETANTIOL eklenmeye baslandi.Bu islemin adi Mercaptan.Bugun kacaklar, curuk yumurta kokusu ile saptandigindan yilda bir kac kaza oluyor
6- Sağlık riskleri
Son 2 yildir boru hatti ile iletimi yapilan D.gaz (neden LNG degil?) evlerde mutfak firininda yanarken cikardigi degindigimiz gaz ve partikullerin kapali mekanlarda yuksek kirlilige yol actigi tartisiliyor. Bir ABD tip profesoru hastalarinin cogundan ayni yakinmalari alinca dogalgazi sorguladi.2004-2005 Kanada ve ABD bilim adamlarinin arastirmalari derinlestirmeleri sonucu evlerdeki kirliligin yanisira Kimyasal Duyarlilik (chemical sensitivity),Astim ve Alerji hastalarinin ayni ilaclarla hastanelerde hizla iyilesirken tedavilerinin evde surdugu donemde ilerleme yavas gittigi veya durdugu goruldu.Ayni durum Partikuler Inhalasyon (solunum yoluyla alma) hastalarini da kapsiyor.
DOGALGAZ EL KITABI
7- Koku algilayinca Acil Durum Onlemleri
Kivilcim yaratabilecek hicbir sey yapma
Isik dugmelerine dokunma
Telefon kullanma,fotograf cekme,flas patlatma
Elektrikli aletlere dokunma, onlari fisten cekme
Bilgisayar kullanma, aydinlatma dugmelerine dokunma
Herkesi tahliye et,ilgililere haber ver.
Itfaiyeyi cagirma bu isi yetkili yapsin
Kacagin nedenini ve kaynagini bulmaya calisma
Kapi ve pencereleri acarak binadan uzaklas
8- Is hekimi ve CSG uzmani gorev / yetkileri
Binanin duman dedektor sistemi alarm zilli olmasin
Kacak dogalgaz havadan agir yere coktu,supurur gibi temizlenir
Dogalgaz tesisati ve ekipmani havadar olmali.Dolap,esya ile hava akimini onleme
Kacak bolgesinde kucuk acik ve parlak isik gorursen patlayacak.Herkesi yere yatir
Sari-turuncu isik patlama icin yeterli hava bulamadigini yanma olmayacagini gosterir
Yanici Par.Pat.malzemeleri tesisat yanina koyma
D.gaz ekipmaninini amaci disinda kullanma(firini isinmak icin yakma)
Olcum cihazi ile peryodik tum tesisati dolas
Olanakli ise elektrik tesisati ile D.gaz tesisati uzak olsun
9- Kacak kontrolu
Piyasada bir cok cesit dedektor var.Bunlarin kimi partikul olcer kimi gaz olcer.
Gaz(gasoline)ve gaz guc kaynakli dedektorler
Elektro Kimyasal guc kaynakli dedektor
Enfraruj sensorlu olanlar
UV/IR tipi ultraviyole/enfraruj birlesik olanlar
Artik cok kucuk kacaklar 12 m. den saptanabiliyor.
Helyum-Neon lazerli olanlar cok iddiali
Simdileri Optik dedektorler ISIG dergilerinde en iyi biziz diyorlar
10- Oneriler
Ölçümcü talep piyasasının çoğu evlerde. Şikayet ev hanımlarından alınıyor. Dedektörlerin çoğu da ev tipi. Evlerde mutfak fırını ile yanan D.gaz partikül ve çeşitli gazlar salar demiştik. Oysa sanayide kazan dairesi dışında yakma olmadığından METAN seklinde. METAN kacağı ev tipi ile bulunmaz.Ev kacağı da METAN tipi ile bulunmaz.
En iyisi kazan dairesi ve civarı için ev tipi
Tesisat için de Metan tipi iki adet bulundurmak
10- Uyarilar
Dedektorlerin düdüklü uyarısı ve basma butonu,parlak ışık uyarı sistemi olmasın Yangın önleme ve söndürme yönergesi Yetki Kanunu 24827
sekinci kisim,
Doğalgaz Kullanım Esasları:
"Madde 98- Doðalgazla ilgili olarak Türk Standartları Enstitüsü'nce kabul edilmiş hükümler geçerlidir.
Doğalgazýn kazan dairelerinde kullanılması halinde, kazan dairesinde bulunan ve enerjinin alınacağı enerji tablosu etanj tipi ex-proof olacak kumanda butonları pano ön kapağına monte edilecek, kapak
açılmadan butonlarla çalışması ve kapatılması sağlanacaktır. Sistemin elektrik enerjisi sistemi en az iki ayrı yerden kumanda edilebilecek şekilde otomatik kumanda üniteli alarm ve ışık ikazlı sistemlerle kontrol altına alınacak şekilde dizayn edilmelidir.
Kazan dairelerinde muhtemel tehlikeler karşısında kazan dairesine girmeden dışarıdan kumanda edilebilecek şekilde yangın butonuna benzer camlı butonla kazan dairesinin tüm elektriğinin kesilmesini
sağlayacak biçimde ilave tesisat yapılmalıdır.
Kazan dairelerinde aydınlatma sistemleri tavandan en az 50 cm sarkacak şekilde veya üst havalandırma seviyesinin altında kalacak şekilde veya yan duvarlara etanj tipi fluoresan veya contalı glop tipi armatürlerle yapılacak ve tesisat antigron olarak tesis edilecektir.