Deprem sırasında öncelikli kural soğukkanlılığınızı korumak ve gereksiz telaş ve panikten uzak durmak olmalıdır. Tüm acil durumlarda olduğu gibi, deprem sırasında da öncelikli amaç, kendi sağlığınızı ve güvenliğinizi sağlamak olmalıdır. Peki, neler yapmalıyız:
- Deprem gerçeği ile yaşadığımız düşünülürse aile fertleri ile olası bir deprem durumunda izlenecek yolları önceden belirlemek, deprem sırasında gereksiz telaş yaşamanızı önleyecektir. Bu durumda bir “deprem hareket planı” belirlemelisiniz.
- Hazırladığınız deprem hareket planı farklı koşulları da içermelidir. Her bir bireyin günlük akışı içinde farklı alanlarda bulunma olasılığı göz önüne alınmalı, deprem sonrası için bir buluşma alanı tespit edilmelidir.
- Deprem esnasında bulunulan kapalı alan, binanın çıkışına yakın değilse ya da bulunulan alandan dışarısı daha güvenli değil ise; güvenli ve hayat üçgeni oluşturulabilecek bir alan yaratılarak depremin geçmesini beklemek gerekir.
- Güvenli ve hayat üçgeni oluşturulabilecek alanlar, kapalı mekanlar için: sağlam bir masa, sıra, dolgun ve hacimli koltuk, kanepe, çekyat, içi dolu sandık, para kasası, kalorifer petekleri, döküm küvet, buzdolabı, çamaşır ve bulaşık makineleri gibi üzerine düşen ağırlık altında ezilmeyecek ve üçgen bacağı oluşturabilecek sağlam malzemeler seçilmelidir.
- Deprem güvenliği olan binalarda; özellikle küçük hacimli odalarda iki duvarın birleştiği köşelere, kolon-kiriş altlarına, kapı eşiklerine ya da masa sıra ve benzeri alanlar da hayat üçgeni oluşturmaya elverişlidir.
- Deprem sırasında bu yaşam alanlarının yanına uzanılarak cenin pozisyonu alınmalı, ellerinizle başınızın korunması sağlanmalıdır. Varsa kitap, yastık gibi malzemelerle başa alınabilecek darbelere karşı baş bölgesi korunmalıdır.
- Giriş katları ya da müstakil binalarda çıkış 10-15 saniye içinde sağlanabiliyorsa deprem hissedildiği anda binanın dışına çıkarak güvenli bir alan yaratılmalıdır.
- Deprem şiddetini yitirene ve yer sarsıntısı durana kadar bulunulan güven üçgeninden çıkılmamalıdır.
- Bu esnada derin nefes alarak gereksiz panik önlenmeli ve sakinleşmeye çalışılmalıdır.
- Deprem öncesi, deprem çantası hazırlamak çok önemlidir. Deprem hissedildiği anda güvenli yaşam üçgeni yaratılırken ya da deprem sonrasında deprem yardım çantanızın yanınızda bulunması olası sürenin uzaması söz konusu olursa size yaşam destek için gerekli donanımı sağlayacaktır.
- Merdiven, balkon, asansör ve sütunsuz geniş alanlar, deprem sırasında en tehlikeli ve sakınılması gereken alanlardır.
- Asansördeyken deprem olması durumunda hemen kat çıkış düğmesine basılarak asansör durdurulmalı ve asansörden çıkılmalıdır.
- Deprem sırasında kaçınılması gereken bir diğer alan da banyo ve mutfaklardır. Sıkışma ya da basınç söz konusu olduğunda fayansların patlama olasılığı yüksektir ki bu da ciddi yaralanmalara hatta ölümlere neden olabilir.
- Kapalı mekan içinde, güvenli bir alan yaratılamıyorsa: sabitlenmemiş eşyalardan uzak durmak ilk kural olmalıdır. Böylesi mekanlarda en doğrusu; pencerelere sırtını dönerek yere diz çökmek, yakınlarda varsa battaniye, elbise, kitap ve benzeri cisimlerle bedeni koruma altına almak, elleri boyun arkasında birleştirerek baş ve boyunu korumaya çalışmak ideal olacaktır.
- Uyku sırasında deprem olursa, hızlıca yatağın yanına uzanmalısınız. Eğer, yataktan kalkmak mümkün olmaz ise o zaman hemen şiltenin altına girilmelidir.
- Deprem sırasında en büyük tehlikelerden biri de gaz ve elektrik kaçakları yaşanmasıdır. Eğer gaz ya da elektrik ile çalışan aletler varsa ya da yakınlardaysa bu aletlerin kapatılmasını sağlamak gerekir. Ancak her şeyden önce güvenliğinizin önceliği unutulmamalı ve gereksiz kahramanlıklara kalkışılmamalıdır. Bu aletlere yakın kişiler varsa, onlardan bu aletlerin kapatılarak gerekli güvenliği sağlanmaları istenebilir. Mümkün olursa ana musluk, ana sigortanın da gevşemesini sağlamak önemlidir. Bu işlemleri kendi güvenliğinizi sağladıktan sonra depremin zarar vermeksizin sonlanması durumunda kapalı alanı terk ederken olası artçı ya da ana depremlere karşı bir önlem olarak da almalısınız.
- Tekerlekli sandalye kullanmak durumunda kalan kişiler, deprem esnasında tekerlekli sandalye üzerindeyseler, öncelikle tekerleklerini kilitlemelidirler. Gereksiz paniklerden kaçınarak, baş ve boyun bölgelerini koruma altına almalıdırlar.
- Deprem sırasında olası cam kırık ya da kesicilerden korunmak için çıplak ayakla dolaşılmamalıdır.
- Acil çıkış kapıları, yangın merdivenleri deprem sonrasında binayı boşaltılırken öncelikli olarak tercih edilmelidir. Bu durumda tüm çıkış kapılarının açık olduğundan emin olunmalıdır.
- Binayı boşalttıktan sonra açık arazilerde durmaya özen göstermeli ve artçı sarsıntıların olabileceğini düşünerek binaya tekrar girmemelisiniz.
- Deprem sırasında market ya da alışveriş merkezlerindeyseniz; panik ve arbede yaşanmasını önlemek için yetkililerin sizi yönlendirmesine müsaade etmeli, satın aldıklarınızı dışarı çıkarmak için acele etmemeli, raf ve dolaplardan uzak durmalısınız.
- Deprem sırasında tiyatro-sinema gibi kapalı ve kalabalık alanlardaysanız, izdihama neden olmamak için sakin ve kurallara uygun hareket etmelisiniz. Ortam karanlık olacağından bu etrafı detaylıca görmenizi engelleyecektir. Öncelikli olarak koltukların yanına çömelerek başınızı korumaya alın ve kendi güvenliğinizi sağlamaya çalışın. Salonun tavanında büyük aydınlatma armatürü veya avize varsa bunların altından uzaklaşın.
- Eğer deprem sırasında stadyum da bulunuyorsanız burada da panikle hareket etmek yarardan çok zarar getirecektir. En güvenli alan sahanın ortasıdır. Anonsları ve yönlendirmeleri dinleyerek sahanın ortasına ulaşmaya çalışın.