Tanımlar
Atık Yağ: Kullanılmış benzinli motor, dizel motor, şanzıman ve diferansiyel, transmisyon, gres ve diğer özel taşıt yağları ile hidrolik sistem, türbin ve kompresör, kızak, açık-kapalı dişli, sirkülasyon, metal kesme ve işleme, metal çekme, tekstil, ısıl işlem, ısı transfer, izolasyon ve koruyucu, izolasyon, trafo, kalıp, buhar silindir, pnömatik sistem koruyucu, gıda ve ilaç endüstrisi, kağıt makinesi, yatak ve diğer özel endüstriyel yağlar ve endüstriyel gresler, kullanılmış kalınlaştırıcı, koruyucu, temizleyici ve benzeri özel müstahzarlar ve kullanıma uygun olmayan yağ ürünleri
Enerji Geri Kazanımı: Atık yağların mevcut yakıta ilave edilerek lisanslı tesislerde enerji amaçlı kullanımı
Rafinasyon: Atık yağların rafine edilerek, ulusal veya uluslararası standartlar ile şartnamelere uygun baz yağ veya petrol ürünlerine dönüştürülmesi işlemleri
Rejenerasyon: Atık yağlardan her türlü kirleticinin, oksidasyon ürünlerinin, partiküllerin giderilerek ulusal veya uluslararası standartlar, şartnameler ile kullanım amacına uygun orijinal yağ elde edilmesi
Genel Bilgiler
Sanayileşmenin getirdiği olumsuz sonuçlardan biri olan tehlikeli atıklar sorunu, günümüz şartlarında gelişmiş ve gelişmekte olan birçok ülkenin gündem konuları içinde yer almaktadır. Tehlikeli atıklar arasında yer alan atık madeni yağlar da bu anlamda, ülkelerin atık yönetim planlarının ayrılmaz bir parçası olmuştur. Atık yağların yönetimi ile ilgili planlama yapma gereği ise, atık yağın çevre ve insan sağlığına zarar veren olumsuz etkilerini en düşük düzeye çekebilmek ve bu tehlikeli atığı mümkün olan en iyi teknolojilerle, en üst seviyede ülke ekonomisine de fayda sağlayacak şekilde yararlanma arzusundan kaynaklanmaktadır. Bu doğrultuda, ülke atık yağ yönetiminin temel elemanlarını oluşturan; yağ üretim tesisleri, atık yağ üreticileri, atık yağ taşıyıcıları, geri kazanım ve bertaraf kuruluşları, yetkilendirilmiş taraflar, konuyla ilgili tüm resmi kurum ve kuruluşların kanun ve yönetmeliklerle belirlenen düzenlemeler çerçevesinde uyum içinde çalışması gerekmektedir. Atık yönetimi hiyerarşisine göre atıklar öncelik sıralaması ile;
§ Kaynağında azaltılmalı,
§ Tekrar kullanılmalı,
§ Hammadde olarak geri kazanılmalı,
§ Enerji olarak geri kazanılmalı,
§ Bertaraf ettirilmelidir.
Atık Yağ Üreticisinin Yükümlülükleri
§ Atık yağ üretimini en az düzeye indirecek şekilde gerekli tedbirleri almak,
§ Atık yağ analizlerini yapmak veya yaptırmak,
§ Atık yağları kategorilerine göre ayrı ayrı geçici depolamak,
§ Tesisten kaynaklanan farklı kategorideki atık yağları birbirleriyle, PCB ve diğer tehlikeli atıklarla karıştırmamak
§ Tehlikeli atıkla kirlenmiş yağların bertarafı için Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uymak,
§ Atık yağların lisans almış taşıyıcılar vasıtasıyla lisanslı işleme ve bertaraf tesislerine gönderilmesini sağlamak,
§ Atık yağların tesis dışına taşınması durumunda Ulusal Atık Taşıma Formunu doldurmak,
§ Atık Yağ Beyan Formunu doldurarak takip eden bir sonraki yılın Şubat ayı sonuna kadar il çevre ve orman müdürlüğüne göndermek,
Çalışanların Yükümlülükleri
§ Atık yağları sizlere gösterilen kaplarda biriktiriniz.
§ Atık yağları yakmayınız.
§ Atık yağları su kanalları ve toprağa dökmeyiniz.
Atık Yağlardaki Kirleticiler
§ Ağır Metaller (Arsenik, kadmiyum, kurşun, krom)
§ Halojenler (Klorlu bileşikler)
§ Poli Aromatik Hidrokarbonlar
Atık Yağlarda Bulunan Kirleticilerin Çevre İnsan Sağlığına Etkileri
§ Kanserojen etkileri vardır.
§ Bitki ve diğer canlıların yaşamında zarar verir.
§ Yer altı sularının kalıcı kirlenmesine yol açar.
§ Doğru yönetilmediğinde kaynak israfı oluşturur.
Atık Yağ Kategorileri ve Bertaraf yöntemleri
§ I. KATEGORİ ATIK YAĞ: Bu kategoride yer alan atık yağlardaki PCB, toplam halojen ve ağır metal gibi kirleticiler sınır değerlerin altındadır. Bu kategorideki atık yağların öncelikle rejenerasyon ve rafinasyon yolu ile geri kazanımlarının sağlanması gerekmektedir. Bu kategorideki yağlar enerji geri kazanımı amacıyla kullanılabilir.
§ II. KATEGORİ ATIK YAĞ: Bu kategorideki atık yağlar Bakanlıktan lisans almış tesislerde enerji geri kazanımı amacıyla kullanıma uygun atık yağlardır. Ancak klorür, toplam halojen ve PCB parametreleri aşılmayan endüstriyel atık yağların rejenerasyon ve rafinasyon yoluyla geri kazanımı mümkündür.
§ III. KATEGORİ ATIK YAĞ: Bu kategoride yer alan atık yağlardaki ağır metaller sınır değerlerin üzerindedir. Rejenerasyon ve rafinasyona uygun olmayan, yakıt olarak kullanılması insan ve çevre sağlığı açısından risk yaratan ve lisanslı tehlikeli atık yakma tesislerinde yakılarak zararsız hale getirilmesi gereken atık yağlardır.
Atık yağların yarattığı çevresel kirlenme ve bozulmadan doğan zararlardan dolayı, atık yağ üreticileri, taşıyıcıları, işleme ve bertarafçıları kusur şartı aranmaksızın sorumludur.
Yararlanılan Kaynaklar:
§ Atik Yağların Kontrolü Yönetmeliği
§ Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik
Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik
Atık Yağ: Kullanılmış benzinli motor, dizel motor, şanzıman ve diferansiyel, transmisyon, gres ve diğer özel taşıt yağları ile hidrolik sistem, türbin ve kompresör, kızak, açık-kapalı dişli, sirkülasyon, metal kesme ve işleme, metal çekme, tekstil, ısıl işlem, ısı transfer, izolasyon ve koruyucu, izolasyon, trafo, kalıp, buhar silindir, pnömatik sistem koruyucu, gıda ve ilaç endüstrisi, kağıt makinesi, yatak ve diğer özel endüstriyel yağlar ve endüstriyel gresler, kullanılmış kalınlaştırıcı, koruyucu, temizleyici ve benzeri özel müstahzarlar ve kullanıma uygun olmayan yağ ürünleri
Enerji Geri Kazanımı: Atık yağların mevcut yakıta ilave edilerek lisanslı tesislerde enerji amaçlı kullanımı
Rafinasyon: Atık yağların rafine edilerek, ulusal veya uluslararası standartlar ile şartnamelere uygun baz yağ veya petrol ürünlerine dönüştürülmesi işlemleri
Rejenerasyon: Atık yağlardan her türlü kirleticinin, oksidasyon ürünlerinin, partiküllerin giderilerek ulusal veya uluslararası standartlar, şartnameler ile kullanım amacına uygun orijinal yağ elde edilmesi
Genel Bilgiler
Sanayileşmenin getirdiği olumsuz sonuçlardan biri olan tehlikeli atıklar sorunu, günümüz şartlarında gelişmiş ve gelişmekte olan birçok ülkenin gündem konuları içinde yer almaktadır. Tehlikeli atıklar arasında yer alan atık madeni yağlar da bu anlamda, ülkelerin atık yönetim planlarının ayrılmaz bir parçası olmuştur. Atık yağların yönetimi ile ilgili planlama yapma gereği ise, atık yağın çevre ve insan sağlığına zarar veren olumsuz etkilerini en düşük düzeye çekebilmek ve bu tehlikeli atığı mümkün olan en iyi teknolojilerle, en üst seviyede ülke ekonomisine de fayda sağlayacak şekilde yararlanma arzusundan kaynaklanmaktadır. Bu doğrultuda, ülke atık yağ yönetiminin temel elemanlarını oluşturan; yağ üretim tesisleri, atık yağ üreticileri, atık yağ taşıyıcıları, geri kazanım ve bertaraf kuruluşları, yetkilendirilmiş taraflar, konuyla ilgili tüm resmi kurum ve kuruluşların kanun ve yönetmeliklerle belirlenen düzenlemeler çerçevesinde uyum içinde çalışması gerekmektedir. Atık yönetimi hiyerarşisine göre atıklar öncelik sıralaması ile;
§ Kaynağında azaltılmalı,
§ Tekrar kullanılmalı,
§ Hammadde olarak geri kazanılmalı,
§ Enerji olarak geri kazanılmalı,
§ Bertaraf ettirilmelidir.
Atık Yağ Üreticisinin Yükümlülükleri
§ Atık yağ üretimini en az düzeye indirecek şekilde gerekli tedbirleri almak,
§ Atık yağ analizlerini yapmak veya yaptırmak,
§ Atık yağları kategorilerine göre ayrı ayrı geçici depolamak,
§ Tesisten kaynaklanan farklı kategorideki atık yağları birbirleriyle, PCB ve diğer tehlikeli atıklarla karıştırmamak
§ Tehlikeli atıkla kirlenmiş yağların bertarafı için Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uymak,
§ Atık yağların lisans almış taşıyıcılar vasıtasıyla lisanslı işleme ve bertaraf tesislerine gönderilmesini sağlamak,
§ Atık yağların tesis dışına taşınması durumunda Ulusal Atık Taşıma Formunu doldurmak,
§ Atık Yağ Beyan Formunu doldurarak takip eden bir sonraki yılın Şubat ayı sonuna kadar il çevre ve orman müdürlüğüne göndermek,
Çalışanların Yükümlülükleri
§ Atık yağları sizlere gösterilen kaplarda biriktiriniz.
§ Atık yağları yakmayınız.
§ Atık yağları su kanalları ve toprağa dökmeyiniz.
Atık Yağlardaki Kirleticiler
§ Ağır Metaller (Arsenik, kadmiyum, kurşun, krom)
§ Halojenler (Klorlu bileşikler)
§ Poli Aromatik Hidrokarbonlar
Atık Yağlarda Bulunan Kirleticilerin Çevre İnsan Sağlığına Etkileri
§ Kanserojen etkileri vardır.
§ Bitki ve diğer canlıların yaşamında zarar verir.
§ Yer altı sularının kalıcı kirlenmesine yol açar.
§ Doğru yönetilmediğinde kaynak israfı oluşturur.
Atık Yağ Kategorileri ve Bertaraf yöntemleri
§ I. KATEGORİ ATIK YAĞ: Bu kategoride yer alan atık yağlardaki PCB, toplam halojen ve ağır metal gibi kirleticiler sınır değerlerin altındadır. Bu kategorideki atık yağların öncelikle rejenerasyon ve rafinasyon yolu ile geri kazanımlarının sağlanması gerekmektedir. Bu kategorideki yağlar enerji geri kazanımı amacıyla kullanılabilir.
§ II. KATEGORİ ATIK YAĞ: Bu kategorideki atık yağlar Bakanlıktan lisans almış tesislerde enerji geri kazanımı amacıyla kullanıma uygun atık yağlardır. Ancak klorür, toplam halojen ve PCB parametreleri aşılmayan endüstriyel atık yağların rejenerasyon ve rafinasyon yoluyla geri kazanımı mümkündür.
§ III. KATEGORİ ATIK YAĞ: Bu kategoride yer alan atık yağlardaki ağır metaller sınır değerlerin üzerindedir. Rejenerasyon ve rafinasyona uygun olmayan, yakıt olarak kullanılması insan ve çevre sağlığı açısından risk yaratan ve lisanslı tehlikeli atık yakma tesislerinde yakılarak zararsız hale getirilmesi gereken atık yağlardır.
Atık yağların yarattığı çevresel kirlenme ve bozulmadan doğan zararlardan dolayı, atık yağ üreticileri, taşıyıcıları, işleme ve bertarafçıları kusur şartı aranmaksızın sorumludur.
Yararlanılan Kaynaklar:
§ Atik Yağların Kontrolü Yönetmeliği
§ Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik
Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik