1.Kadın işçilerin çalışma koşulları iş mevzuatında niçin özel olarak düzenlenmiştir?
Anayasamız kimsenin, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamayacağını ve küçükler ve kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği olanların çalışma şartları bakımından özel olarak korunacağını hükme bağlamıştır.
Bu sebeple kadın işçilerin çalışma koşulları gerek iş kanunlarında gerekse ilgili tüzük ve yönetmeliklerde ayrıntılı olarak düzenlemiştir.
2.Kadın işçi kimdir?
Bu terim, medeni durumuna bakılmaksızın on sekiz yaşını doldurmuş kadın işçileri ifade eder.
3.Kadın işçinin doğum izni ne kadardır?
Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde bu süreler doğumdan önce on, doğumdan sonra sekiz hafta olarak belirlenmiştir.
4.Doğum öncesi ve sonrasındaki sekizer haftalık izin süreleri artırılabilir mi?
Evet. Doğum öncesi ve sonrası öngörülen süreler sağlık durumunuz ve çalıştığınız işin özelliği göz önünde bulundurularak hekim raporu ile artırılabilir.
5.Doğum öncesi sekiz haftalık iznimin bir bölümünü doğum sonrasına aktarabilir miyim?
Evet. Sağlık durumunuz uygun ise ve doktorunuz da bu durumu onaylarsa doğumdan önceki son üç haftaya kadar çalışmaya devam edebilirsiniz. Bu durumda doğum öncesi çalıştığınız süreler doğum sonrası izin sürenize eklenir.
Başka bir deyişle, doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışan bir kadın işçi, doğum öncesi sekiz haftalık izin süresinin beş haftasını çalışarak geçirdiğinden, bu süreyi doğum sonrasına aktarabilecek ve böylece doğum sonrası sekiz haftalık izin süresine söz konusu beş haftanın da eklenmesi ile toplam on üç hafta izin kullanabilecektir.
6.Kadın gazetecilerin doğum izinleri konusunda özel bir düzenleme var mıdır?
Evet. Kadın gazetecilerin doğum izinleri, 4857 sayılı İş Kanunu’na tabi olarak çalışan kadın işçilerden farklı olarak, 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun’da düzenlenmiştir. Söz konusu kanuna göre kadın gazetecinin hamileliği halinde, hamileliğin yedinci ayından itibaren doğumun ikinci ayının sonuna kadar izinli sayılır.
7.Kadın gazeteci doğum izni süresince ücret alabilir mi?
Hamileliğinin yedinci ayından itibaren doğumun ikinci ayının sonuna kadar izinli sayılan kadın gazeteciye, bu süre boyunca çalıştığı müessese tarafından son aldığı ücretin yarısı ödenir. Doğum gerçekleşmez veya çocuk ölü dünyaya gelirse, bu halin oluş tarihinden itibaren bir ay süreyle aynı
ücret ödenir. Gazetecinin sigortadan ya da bağlı bulunduğu kuruluşlardan alacağı yardım, bu ödemeye engel değildir.
8.İşveren doğum izni sürem içinde işe gelmemem sebebiyle hizmet akdimi feshedebilir mi?
Hayır. Kadın işçilerin doğumdan önce ve sonra sekizer haftalık sürelerde çalıştırılmaları yasaktır.
Dolayısıyla bu sürelerde işe gelmeyen kadın işçinin hizmet akdi işverence feshedilemez.
9.Hekim raporu ile gerekli görülmesi halinde hamileliğim süresince daha hafif bir işte çalıştırılabilir miyim?
Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, gebe işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu durumda ücretinizden bir indirim yapılmaz. Başka bir işe aktarılmanız teknik ve makul olarak mümkün değilse, güvenlik ve sağlığınızın korunması için gerekli süre içinde, isteğiniz halinde ücretsiz izinli sayılmanız sağlanır. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkınızın hesabında dikkate alınmaz.
10.Hamileliğim süresince çalışırken periyodik kontrollerimi nasıl yaptırabilirim?
Hamileliğiniz süresince, çalışırken periyodik kontrollerinizi yaptırabilmeniz için işverence size
ücretli izin verilir.
11.Yıllık ücretli iznim hesaplanırken doğum izinlerim dikkate alınır mı?
Kadın işçilerin 4857 sayılı İş Kanunu’nun 74. maddesi hükümleri uyarınca doğumdan önce ve sonra çalışmalarının yasak olduğu sekizer haftalık (çoğul gebeliklerde doğumdan önce on, doğumdan sonra sekiz haftalık) süreler, yıllık izin haklarının hesabında çalışılmış gibi sayılır.
Örneğin; 01.02.2009 tarihinde işe giren ve 01. 06.2010 tarihinden itibaren toplam onaltı hafta doğum öncesi ve sonrası izin kullanan kadın işçi, bu süreler çalışılmış gibi sayılacağından 01.02.2010 tarihinde yıllık ücretli izne hak kazanacak, doğum izninden dolayı yıllık izne hak kazanma tarihi bakımından herhangi bir kaybı olmayacaktır.
12.Doğumdan sonra çocuğumun bakımı için ücretsiz izin kullanabilir miyim?
Evet. Doğum öncesi ve sonrası onaltı haftalık (çoğul gebeliklerde onsekiz haftalık) izin sürenizi tamamladıktan sonra, talep etmeniz halinde altı aya kadar ücretsiz izin kullanabilirsiniz. Ancak bu süre yıllık ücretli izin hakkınızın hesabında dikkate alınmaz.
Örneğin; 01.02.2009 tarihinde işe başlayan ve hamileliği nedeniyle kullandığı doğum öncesi ve sonrası sekizer haftalık izin sürelerini 01.06.2009 tarihinde tamamlayan kadın işçinin, bu izinlerinin hemen ertesinde altı ay ücretsiz izin kullandığını varsaydığımızda, yıllık izne hak kazanma tarihi (altı aylık ücretsiz izin süresi yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmayacağından) 01.02.2010 değil,
01.08.2010 tarihi olacaktır.
13.Kadın işçinin süt izni ne kadardır?
Çocuğunuz bir yaşına gelinceye kadar, onu emzirmeniz için günde toplam bir buçuk saatlik süt izni hakkınız bulunmaktadır.
14.Kadın işçi süt iznini nasıl kullanılır?
Kadın işçi günde toplam bir buçuk saatlik süt iznini hangi saatler arasında ve kaça bölerek kullanacağını kendisi belirler.
15.İşveren süt izni kullanmam sebebiyle ücretimden herhangi bir kesinti yapabilir mi?
Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için verilmesi zorunlu olan günde toplam bir buçuk saatlik süt izinleri günlük çalışma süresinden sayılır. Dolayısıyla işveren, süt izni kullanan kadın işçinin ücretinden herhangi bir kesinti yapamaz.
16.Gebe veya emziren kadın işçinin günlük çalışma süresi ne kadar olmalıdır?
Gebe veya emziren kadın işçiler günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz.
17.İşveren gebe kadın işçiye gece çalışması yaptırabilir mi?
İşveren kadın işçilere, gebe olduklarının doktor raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar gece çalışması yaptıramaz.
18.İşveren emziren kadın işçiye gece çalışması yaptırabilir mi?
Emziren kadın işçiler doğum tarihinden başlamak üzere altı ay süre ile gece postalarında çalıştırılamazlar. Emziren kadın işçilerde bu süre, ana ve çocuğun sağlığı açısından gerekli olduğunun işyeri hekimi, işyeri ortak sağlık birimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde sırasıyla en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu, sağlık ocağı, Hükümet veya belediye doktoru raporuyla belgelenmesi halinde, bir yıla kadar uzatılır.
19.Kadın işçi gebelik ya da emzirme halini işverene bildirmek zorunda mıdır?
Evet. Kadın işçi özel durumunu işverene bildirir. İşveren de olası güvenlik ve sağlık risklerini
gebe veya emziren kadın işçi açısından değerlendirerek alınması gereken önlemleri belirler. İşveren, işten kaynaklanan vardiyalı çalışma, işini kaybetme korkusu, iş yükü ve benzeri stres faktörlerini ve
kişisel olarak işçiyi etkileyen psikososyal ve tıbbi faktörleri de dikkate almak zorundadır.
İşyerindeki gebe, yeni doğum yapmış veya emziren işçi, yapılan değerlendirmenin sonuçları ve işte güvenlik ve sağlık amacıyla alınması gereken önlemler hakkında bilgilendirilir.
20.Kadın işçi çalıştıran işverenlerin emzirme odası ve yurt açma yükümlülüğü var mıdır?
İşverenler, yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun;
• 100-150 kadın işçi çalıştırmaları halinde bir yaşından küçük çocukların bırakılması, bakılması ve emziren kadın işçilerin çocuklarını emzirmeleri için, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre uzaklıkta bir emzirme odası,
• 150 den çok kadın işçi çalıştırılan işyerlerinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması ve bakılması, emziren işçilerin çocuklarını emzirmeleri için çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın bir yurt, açmak zorundadırlar. Yurt açma yükümlülüğünde olan işverenler yurt içinde anaokulu da açmak zorundadırlar. Yurt, işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla yükümlüdür.
İşverenler, ortaklaşa oda ve yurt kurabilecekleri gibi, oda ve yurt açma yükümlülüğünü, ilgili yönetmelikte öngörülen nitelikleri taşıyan yurtlarla yapacakları anlaşmalarla da yerine getirebilirler.
Oda ve yurt açma yükümlülüğünün belirlenmesinde, işverenin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerindeki kadın işçilerin toplam sayısı dikkate alınır.
Anayasamız kimsenin, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamayacağını ve küçükler ve kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği olanların çalışma şartları bakımından özel olarak korunacağını hükme bağlamıştır.
Bu sebeple kadın işçilerin çalışma koşulları gerek iş kanunlarında gerekse ilgili tüzük ve yönetmeliklerde ayrıntılı olarak düzenlemiştir.
2.Kadın işçi kimdir?
Bu terim, medeni durumuna bakılmaksızın on sekiz yaşını doldurmuş kadın işçileri ifade eder.
3.Kadın işçinin doğum izni ne kadardır?
Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde bu süreler doğumdan önce on, doğumdan sonra sekiz hafta olarak belirlenmiştir.
4.Doğum öncesi ve sonrasındaki sekizer haftalık izin süreleri artırılabilir mi?
Evet. Doğum öncesi ve sonrası öngörülen süreler sağlık durumunuz ve çalıştığınız işin özelliği göz önünde bulundurularak hekim raporu ile artırılabilir.
5.Doğum öncesi sekiz haftalık iznimin bir bölümünü doğum sonrasına aktarabilir miyim?
Evet. Sağlık durumunuz uygun ise ve doktorunuz da bu durumu onaylarsa doğumdan önceki son üç haftaya kadar çalışmaya devam edebilirsiniz. Bu durumda doğum öncesi çalıştığınız süreler doğum sonrası izin sürenize eklenir.
Başka bir deyişle, doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışan bir kadın işçi, doğum öncesi sekiz haftalık izin süresinin beş haftasını çalışarak geçirdiğinden, bu süreyi doğum sonrasına aktarabilecek ve böylece doğum sonrası sekiz haftalık izin süresine söz konusu beş haftanın da eklenmesi ile toplam on üç hafta izin kullanabilecektir.
6.Kadın gazetecilerin doğum izinleri konusunda özel bir düzenleme var mıdır?
Evet. Kadın gazetecilerin doğum izinleri, 4857 sayılı İş Kanunu’na tabi olarak çalışan kadın işçilerden farklı olarak, 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun’da düzenlenmiştir. Söz konusu kanuna göre kadın gazetecinin hamileliği halinde, hamileliğin yedinci ayından itibaren doğumun ikinci ayının sonuna kadar izinli sayılır.
7.Kadın gazeteci doğum izni süresince ücret alabilir mi?
Hamileliğinin yedinci ayından itibaren doğumun ikinci ayının sonuna kadar izinli sayılan kadın gazeteciye, bu süre boyunca çalıştığı müessese tarafından son aldığı ücretin yarısı ödenir. Doğum gerçekleşmez veya çocuk ölü dünyaya gelirse, bu halin oluş tarihinden itibaren bir ay süreyle aynı
ücret ödenir. Gazetecinin sigortadan ya da bağlı bulunduğu kuruluşlardan alacağı yardım, bu ödemeye engel değildir.
8.İşveren doğum izni sürem içinde işe gelmemem sebebiyle hizmet akdimi feshedebilir mi?
Hayır. Kadın işçilerin doğumdan önce ve sonra sekizer haftalık sürelerde çalıştırılmaları yasaktır.
Dolayısıyla bu sürelerde işe gelmeyen kadın işçinin hizmet akdi işverence feshedilemez.
9.Hekim raporu ile gerekli görülmesi halinde hamileliğim süresince daha hafif bir işte çalıştırılabilir miyim?
Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, gebe işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu durumda ücretinizden bir indirim yapılmaz. Başka bir işe aktarılmanız teknik ve makul olarak mümkün değilse, güvenlik ve sağlığınızın korunması için gerekli süre içinde, isteğiniz halinde ücretsiz izinli sayılmanız sağlanır. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkınızın hesabında dikkate alınmaz.
10.Hamileliğim süresince çalışırken periyodik kontrollerimi nasıl yaptırabilirim?
Hamileliğiniz süresince, çalışırken periyodik kontrollerinizi yaptırabilmeniz için işverence size
ücretli izin verilir.
11.Yıllık ücretli iznim hesaplanırken doğum izinlerim dikkate alınır mı?
Kadın işçilerin 4857 sayılı İş Kanunu’nun 74. maddesi hükümleri uyarınca doğumdan önce ve sonra çalışmalarının yasak olduğu sekizer haftalık (çoğul gebeliklerde doğumdan önce on, doğumdan sonra sekiz haftalık) süreler, yıllık izin haklarının hesabında çalışılmış gibi sayılır.
Örneğin; 01.02.2009 tarihinde işe giren ve 01. 06.2010 tarihinden itibaren toplam onaltı hafta doğum öncesi ve sonrası izin kullanan kadın işçi, bu süreler çalışılmış gibi sayılacağından 01.02.2010 tarihinde yıllık ücretli izne hak kazanacak, doğum izninden dolayı yıllık izne hak kazanma tarihi bakımından herhangi bir kaybı olmayacaktır.
12.Doğumdan sonra çocuğumun bakımı için ücretsiz izin kullanabilir miyim?
Evet. Doğum öncesi ve sonrası onaltı haftalık (çoğul gebeliklerde onsekiz haftalık) izin sürenizi tamamladıktan sonra, talep etmeniz halinde altı aya kadar ücretsiz izin kullanabilirsiniz. Ancak bu süre yıllık ücretli izin hakkınızın hesabında dikkate alınmaz.
Örneğin; 01.02.2009 tarihinde işe başlayan ve hamileliği nedeniyle kullandığı doğum öncesi ve sonrası sekizer haftalık izin sürelerini 01.06.2009 tarihinde tamamlayan kadın işçinin, bu izinlerinin hemen ertesinde altı ay ücretsiz izin kullandığını varsaydığımızda, yıllık izne hak kazanma tarihi (altı aylık ücretsiz izin süresi yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmayacağından) 01.02.2010 değil,
01.08.2010 tarihi olacaktır.
13.Kadın işçinin süt izni ne kadardır?
Çocuğunuz bir yaşına gelinceye kadar, onu emzirmeniz için günde toplam bir buçuk saatlik süt izni hakkınız bulunmaktadır.
14.Kadın işçi süt iznini nasıl kullanılır?
Kadın işçi günde toplam bir buçuk saatlik süt iznini hangi saatler arasında ve kaça bölerek kullanacağını kendisi belirler.
15.İşveren süt izni kullanmam sebebiyle ücretimden herhangi bir kesinti yapabilir mi?
Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için verilmesi zorunlu olan günde toplam bir buçuk saatlik süt izinleri günlük çalışma süresinden sayılır. Dolayısıyla işveren, süt izni kullanan kadın işçinin ücretinden herhangi bir kesinti yapamaz.
16.Gebe veya emziren kadın işçinin günlük çalışma süresi ne kadar olmalıdır?
Gebe veya emziren kadın işçiler günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz.
17.İşveren gebe kadın işçiye gece çalışması yaptırabilir mi?
İşveren kadın işçilere, gebe olduklarının doktor raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar gece çalışması yaptıramaz.
18.İşveren emziren kadın işçiye gece çalışması yaptırabilir mi?
Emziren kadın işçiler doğum tarihinden başlamak üzere altı ay süre ile gece postalarında çalıştırılamazlar. Emziren kadın işçilerde bu süre, ana ve çocuğun sağlığı açısından gerekli olduğunun işyeri hekimi, işyeri ortak sağlık birimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde sırasıyla en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu, sağlık ocağı, Hükümet veya belediye doktoru raporuyla belgelenmesi halinde, bir yıla kadar uzatılır.
19.Kadın işçi gebelik ya da emzirme halini işverene bildirmek zorunda mıdır?
Evet. Kadın işçi özel durumunu işverene bildirir. İşveren de olası güvenlik ve sağlık risklerini
gebe veya emziren kadın işçi açısından değerlendirerek alınması gereken önlemleri belirler. İşveren, işten kaynaklanan vardiyalı çalışma, işini kaybetme korkusu, iş yükü ve benzeri stres faktörlerini ve
kişisel olarak işçiyi etkileyen psikososyal ve tıbbi faktörleri de dikkate almak zorundadır.
İşyerindeki gebe, yeni doğum yapmış veya emziren işçi, yapılan değerlendirmenin sonuçları ve işte güvenlik ve sağlık amacıyla alınması gereken önlemler hakkında bilgilendirilir.
20.Kadın işçi çalıştıran işverenlerin emzirme odası ve yurt açma yükümlülüğü var mıdır?
İşverenler, yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun;
• 100-150 kadın işçi çalıştırmaları halinde bir yaşından küçük çocukların bırakılması, bakılması ve emziren kadın işçilerin çocuklarını emzirmeleri için, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre uzaklıkta bir emzirme odası,
• 150 den çok kadın işçi çalıştırılan işyerlerinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması ve bakılması, emziren işçilerin çocuklarını emzirmeleri için çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın bir yurt, açmak zorundadırlar. Yurt açma yükümlülüğünde olan işverenler yurt içinde anaokulu da açmak zorundadırlar. Yurt, işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla yükümlüdür.
İşverenler, ortaklaşa oda ve yurt kurabilecekleri gibi, oda ve yurt açma yükümlülüğünü, ilgili yönetmelikte öngörülen nitelikleri taşıyan yurtlarla yapacakları anlaşmalarla da yerine getirebilirler.
Oda ve yurt açma yükümlülüğünün belirlenmesinde, işverenin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerindeki kadın işçilerin toplam sayısı dikkate alınır.